Co to jest choroba Parkinsona?
Choroba Parkinsona łac. Morbus Parkinsoni to inaczej drżączka porażenna (poraźna) łac. paralysis agitans. Dotyczy ona ośrodkowego układu nerwowego, a dokładniej takiej struktury jak istota czarna w śródmózgowiu, która odpowiada za koordynację ruchów niezależnych od naszej woli (drżenia, tiki) oraz szybkich. Występuje też niedobór dopaminy, co jest zauważalne w objawach choroby. Choroba zazwyczaj pojawia się u osób po 50 roku życia, ale są przypadki kiedy symptomy pokazują się wcześniej.
Jakie są objawy choroby Parkinsona?
Drżączka poraźna może się manifestować mniej lub bardziej nasilonymi objawami. Często występują tzw. objawy prodromalne, poprzedzające chorobę. Należą do nich zaburzenia psychiczne, wzmożenie wydzielania łoju, zaparcia, drżenia, pieczenie, mrowienie w kończynach dolnych – tzw. parestezje oraz nieznaczne zaburzenia węchu.
Poza tym często występuje mikrografia (zmniejszanie liter podczas pisania), zaburzenia mowy, połykania, snu. Istotnym problemem jest zaburzenie równowagi i związane z tym niepoprawna postawa ciała i chód. Zwiększone jest ryzyko upadków. Nieprzyjemnym objawem jest freezing, czyli przymrożenie. Polega ono na pozostaniu w bezruchu, spowodowanym jakaś trudnością. Analizując dalej szereg dodatkowych objawów nie można zapomnieć o tzw. niedociśnieniu ortostatycznym, które pojawia się przy nagłej zmianie pozycji ciała z leżącej na stojąca. Charakterystyczna w chorobie Parkinsona jest „naoliwiona twarz”, na skutek zaburzenia pracy gruczołów łojowych. Niekiedy występują też objawy wytwórcze w postaci omamów i halucynacji.
Na temat diagnostyki, różnicowania, leczenia itd. będzie mowa w specjalnie temu poświęconych artykułach. Z okazji Dnia Osób z Chorobą Parkinsona, chciałabym jednak położyć szczególny nacisk na pomoc tym ludziom w różnych trudnych sytuacjach, niejednokrotne krepujących. Niski poziom wiedzy na temat choroby oraz brak wyrozumiałości społeczeństwa wobec ludzi starszych, powodują wiele niemiłych sytuacji. Nie każdy wie, że np. banalne przejście przez ulicę jest dla osoby z chorobą Parkinsona nie lada wyczynem i może stać się przyczyną freezingu, co niestety bywa tragiczne w skutkach.
Jak pomóc osobie dotkniętej chorobą Parkinsona?
Obniżenie nastroju
Chory cierpiący z powodu drżączki porażennej często miewa zaburzenia nastroju. Mogą one być spowodowane faktem, że choroba ta jest nieuleczalna lub też izolacją od ludzi. Chory czuje, że jest inny, napiętnowany (?). Choroba Parkinsona jest specyficzna. Znacznie wpływa na pogorszenie się jakości życia i głównie utratę samodzielności. Często ci chorzy rezygnują z dotychczasowej pracy, zainteresowań, co jest błędem. Przejście na rentę potęguje nastrój depresyjny.
Powinniśmy pomóc choremu wyznaczyć małe, osiągalne cele, a w dążeniu do nich dopingować. Dobrze by było poświęcić znacznie więcej uwagi choremu członkowi rodziny. Nie wolno go lekceważyć i separować od spraw rodzinnych. Czasem warto zapytać o radę w jakiejś sprawie, to bardzo dowartościowuje osobę chorą i zwiększa w niej poczucie przydatności.
Istotnym problemem jest również występowanie negatywnych emocji, które trzeba odreagować, chociażby poprzez spacer, czy ekspresyjną rozmowę.
Jeżeli objawy obniżonego nastroju są bardzo nasilone, wskazana będzie konsultacja psychiatryczna i zastosowanie odpowiednich leków.
Niedociśnienie ortostatyczne
Każdy z nas pewnie nie raz poczuł dziwne osłabienie po szybkim zerwaniu się z krzesła na równe nogi. To właśnie było owo niedociśnienie ortostatyczne. Objaw ten polega na spadku ciśnienia tętniczego krwi przy szybkiej zmianie pozycji z leżącej na stojącą. Może wówczas dojść do omdlenia.
Trzeba pouczyć osobę chorą jak powinna zapobiegać temu objawowi. Korzystne jest tzw. wstawanie na trzy tempa: siad na łóżku, opuszczenie nóg (należy chwilę pozostać w tej pozycji) i powolne wstawanie. Zaleca się również przed wyjściem z łóżka wypić około 2 szklanek płynu. Nie bez znaczenie jest też pozycja podczas snu. Nie powinno spać się na brzuchu, gdyż ta pozycja wpływa na szybsze wydalanie sodu, który przecież podnosi ciśnienie krwi i zatrzymuje wodę w organizmie. Podczas snu tułów trzeba ustawiać mniej więcej pod kątem 40°.
Nie zaleca się długotrwałego przebywania na słońcu i ciepłych relaksujących kąpieli, gdyż obniżają one ciśnienie krwi. Nie wolno też wykonywać czynności obciążających organizm, np. duży wysiłek fizyczny, długotrwała pozycja stojąca, gra na instrumentach dętych.
Co do diety, to można wprowadzić do jadłospisu kawę i doprawiać potrawy solą.
Może konieczna będzie wizyta u lekarza i modyfikacja dawek leków przyjmowanych przez chorego.
Freezing
Występuje wówczas gdy przed chorym nagle pojawi się jakaś trudność. I tu można z powrotem przytoczyć owo przejście dla pieszych. Osoba chora jest spowolniała ruchowo, toteż stawia kroki powoli i niepewnie. Wchodząc na przejście dla pieszych, idzie jeszcze wolniej. Boi się. Nagle szybko nadjeżdżający samochód ostro hamuje i trąbi na przechodzącą, a raczej już „przymrożona” osobę. Chory nie jest w stanie zrobić kroku, wykonać jakiegokolwiek ruchu. A co będzie jeśli kierowca nie wyhamuje?
Pomocne jet wówczas spokojne podejście do chorego, nawiązanie konaku werbalnego, wzięcie go za rękę i przeprowadzenie na drugi koniec ulicy. Postawienie samodzielnego kroku sprawia bardzo dużym problem.
Jednak chory również powinien wiedzieć jak sam ma się zachować w takiej chwili, gdyż w pobliżu może nie być nikogo, kto by wiedział jak mu pomóc. Wówczas ruch może ułatwić wykonanie kroku w tył, po tym chory już powinien sam mechanicznie pójść do przodu.
Inne sytuacje w których może wystąpić freezing to wsiadanie do autobusu, nagłe zamknięcie drzwi, niespodziewany hałas, próg i schody.
Zaburzenia chodu i równowagi oraz związane z tym ryzyko upadku i urazu
Najprostszym ćwiczeniem równoważnym jest chód do tyłu oraz ćwiczenia w wodzie. Oczywiście powinny się one odbywać w asyście drugiej osoby lub terapeuty. W leczeniu zaburzeń chodu w chorobie Parkinsona wykorzystuje się choreoterapię, czyli leczenie tańcem - „chód w takt muzyki”. Jest to owocna metoda, dająca nie tylko poprawę w poruszaniu się, ale i wiele satysfakcji.
Ryzyko upadku można zminimalizować poprzez przystosowanie warunków domowych dla chorego. Warto zniwelować wysokie progi, zamontować dodatkowe poręcze, oświetlenie. Z czasem może być konieczne wyposażenie osoby chorej w laskę.
Przy okazji Światowego Dnia Osób z Chorobą Parkinsona, poddajmy refleksji naszą postawę i zachowanie wobec osób dotkniętych tym schorzeniem. Nie trzeba być psychologiem, psychiatrą ani geriatrą by zrozumieć tych ludzi. Są tacy sami jak my, wymagają jedynie mądrego ukierunkowania, porad, życzliwości i ciepłego serca drugiej osoby – czyli tego co każdy człowiek.
Katarzyna Ziaja
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
