Chcesz zmierzyć się z alergią? To musisz przede wszystkim znać mechanizmy jej działania. Bo to trudny przeciwnik! Połowa sukcesu to wykrycie alergenu. Potem trzeba go po prostu unikać. Wysypka, obrzęk, przedłużający się katar czy zaczerwienione oczy nie muszą być objawem uczulenia. Jednak bagatelizowanie objawów alergii może doprowadzić do jej nasilenia.
Alergia u dziecka - Przyczyny
Alergenem (zwanym również czasami antygenem) może być praktycznie wszystko. Najczęściej są to produkty spożywcze, pyłki roślin, roztocza kurzu, zarodniki pleśni, sierść, ślina i pot zwierząt (głównie psów i kotów), jad owadów oraz niektóre lekarstwa. Kiedy dziecko pierwszy raz zetknie się z alergenem, objawy uczulenia potrafią być na tyle dyskretne, że można ich wręcz w ogóle nie zauważyć. Może również jednak wystąpić bardzo silna reakcja alergiczna. Za wszystkie objawy jest odpowiedzialna histamina wydzielana po kontakcie z alergenem. Najczęściej należą do nich: swędzące zmiany skórne (czyli np. pokrzywka), obrzęk ust, katar, kaszel czy łzawienie spojówek. Nasilenie wszelkich objawów alergii zależy od tego, jak bardzo dziecko jest uczulone.
Alergia u dziecka - Rodzaje i objawy
Alergia nie zawsze oznacza to samo. Jest kilka jej odmian:
- Kontaktowa. Reakcję alergiczną wywołuje bezpośrednie zetknięcie się z alergenem – np. kosmetykiem, proszkiem do prania, lateksem. Efektem jest zaczerwieniona i swędząca skóra, wysypka, obrzęk. Alergia kontaktowa może mieć czasem bardzo silny i gwałtowny przebieg.
- Wziewna. Alergen dostaje się do organizmu drogą oddechową. Najczęściej są to zarodniki grzybów pleśniowych, roztoczy zawartych w kurzu, naskórek i sierść zwierząt. Jej objawy to m.in. zaczerwienienie spojówek, opuchnięcie powiek, drapanie w gardle, duszności, wodnisty katar. Czasem także zmiany skórne: pokrzywka, swędząca wysypka. U kilkuletnich dzieci może pojawić się alergia na pyłki drzew, traw, chwastów i żyta (u niemowląt zdarza się ona bardzo rzadko). Wtedy objawy alergii nasilają się w czasie spaceru w sezonie pylenia.
- Pokarmowa. To uczulenie na składnik pokarmowy. Może pojawić się już u noworodka. Objawia się dolegliwościami ze strony brzuszka
i skóry (więcej na ten temat w rozdziale „Alergia pokarmowa”).
- Krzyżowa. Wywołuje podobne objawy w zetknięciu się z alergenami różnego typu, np. pokarmowymi i wziewnymi, które mają wspólne cząsteczki białkowe (tzw. epitopy). Najczęściej dotyczy uczulonych na pyłki roślin, którzy jednocześnie mają objawy po spożyciu niektórych pokarmów. Malec ma objawy alergii wziewnej i zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (obrzęk, świąd). Najczęściej jednak dotyczy ona starszych dzieci.
Skąd się biorą uczulenia
Przyczyn niepokojącego zjawiska, że coraz więcej dzieci to alergicy, jest co najmniej kilka. Można do nich zaliczyć wszystko, co osłabia działanie układu immunologicznego. A więc zanieczyszczenie wody, ziemi i powietrza oraz niezdrową żywność czy coraz więcej tworzyw sztucznych i środków chemicznych. Alergii może sprzyjać także „nadmiar higieny”, czyli eliminowanie z otoczenia dziecka bakterii (np. kosmetykami antybakteryjnymi lub silną chemią gospodarczą). Układ odpornościowy nie ma w takiej sytuacji jak trenować. To tłumaczy, dlaczego na alergie rzadziej zapadają dzieci wychowywane na wsiach, gdzie o sterylność trudno. Poza tym, skłonność do alergii jest – niestety! – dziedziczna. Gdy jedno z rodziców jest na coś uczulone, dziecko jest podatne na alergię aż trzykrotnie bardziej. Gdy alergikami są oboje rodzice – aż pięciokrotnie. Dziedziczna jest sama skłonność do alergii, a nie nadwrażliwość na konkretny alergen.
Na tropie winowajców
Nie ma testu, którego wynik jednoznacznie wykluczy lub potwierdzi alergię u malucha. Po prostu im młodsze dziecko, tym trudniej o precyzyjny wynik badań. Jeśli podejrzewasz, że malec może być na coś uczulony, koniecznie porozmawiaj o tym z pediatrą. Zacznij też prowadzić dziennik z dokładnymi notatkami swoich obserwacji. Przyda się podczas rozmowy z alergologiem. Lekarz może zlecić:
Badania krwi. Chodzi przede wszystkim o zbadanie poziomu immunoglobulin typu E (IgE), które najczęściej odpowiadają za powstanie reakcji alergicznej. Badanie IgE ogólne mówi o tym, czy dziecko ma alergię. IgE specyficzne natomiast pokazuje, na co jest uczulone. Jednak przy alergii IgE-niezależnej testy wypadają ujemnie. Wyniki powinien więc zawsze zinterpretować lekarz.
Testy skórne. Można je wykonać już u niemowlęcia po szóstym miesiącu, ale bardziej miarodajne są dopiero u dzieci powyżej trzeciego roku. Pod skórę (na przedramieniu lub plecach) wprowadza się alergen. Jeżeli po 20–30 minutach w tym miejscu pojawi się zaczerwienienie lub obrzęk, to znaczy, że udało się znaleźć „winnego”. Odmianą testów skórnych są też tzw. testy płatkowe. Na skórę nakleja się specjalną bibułkę nasączoną alergenem. Wyniki sprawdza się po 48 godzinach.
O leczeniu alergii u dzieci, czytaj dalej...
Alergia u dziecka - Leczenie
Polega ono przede wszystkim na unikaniu kontaktu z alergenem. Jest to stosunkowo najłatwiejsze w przypadku alergii kontaktowej czy pokarmowej. Z alergią wziewną jest dużo trudniej. Roztocza kurzu domowego żyją praktycznie wszędzie. Na jeden gram kurzu przypada ich aż dwa tysiące! Z kolei pyłki roślin nie tylko unoszą się w powietrzu, ale przyczepiają do ubrania oraz włosów. Zarodniki pleśni – trzeci
w kolejności sprawca alergii wziewnej – znajdują się nie tylko na dworze, ale i w każdym domu: w kuchni, łazience czy klimatyzacjach. Aby złagodzić skutki uczulenia, maluch dostaje lekarstwa przeciwhistaminowe (mają za zadanie blokowanie histaminy, która pojawia się w miejscu ogniska zapalnego), wziewne (rozszerzające oskrzela i przeciwzapalnie działające glikokortykoidy, popularnie zwane sterydami), krople do oczu.
Jeśli alergia nasila się z roku na rok, a leczenie objawowe nie przynosi oczekiwanych rezultatów, warto pomyśleć o odczulaniu. Odczulanie (czyli wprowadzanie do organizmu roztworu oczyszczonego alergenu we wzrastających stężeniach), stosuje się dopiero, gdy dziecko skończy pięć lat. Jego układ odpornościowy jest wtedy wystarczająco dojrzały na przeprowadzenie pełnej terapii. Cykl szczepień trwa zazwyczaj kilka lat – na początku malec przychodzi na nie co tydzień, a potem coraz rzadziej. Aż u 80 proc. dzieci dolegliwości całkowicie ustępują lub ulegają bardzo dużemu złagodzeniu. Odczulanie jest skuteczne zwłaszcza przy uczuleniu na pyłki roślin i roztocza kurzu domowego. Pozwala zlikwidować uciążliwe objawy alergii. Poza tym bardzo często potrafi zapobiec rozwinięciu się chorób o podłożu alergicznym (np. astmy).
Alergia pokarmowa zwykle pierwsza
W pierwszym roku życia uwidacznia się najczęściej alergia pokarmowa. Diagnozuje się ją na podstawie objawów: to przede wszystkim zmiany na skórze, ulewania, kolki, biegunka, katar (więcej na ten temat w rozdziale „Alergia pokarmowa”). Jeśli alergia nie jest leczona lub objawy te nie zostaną właściwie zinterpretowane, w drugim roku życia może pojawić się tzw. marsz alergiczny. To przechodzenie jednej postaci alergii w drugą. Na przykład u dwu-, trzylatka, który jako niemowlę był uczulony na mleko krowie, mogą zniknąć wysypki, a pojawić się uczulenia na alergeny wziewne, np. roztocza kurzu, pyłki, sierść zwierząt. Dziecko będzie miało alergiczny nieżyt nosa, którego objawem jest katar i utrudniający oddychanie obrzęk błony śluzowej nosa, lub rozwinie się astma. Jej symptomami są przewlekły suchy kaszel oraz świszczący oddech. Jeśli alergia nadal będzie lekceważona, może doprowadzić nawet do nieodwracalnych zmian w organizmie małego dziecka.
Maluchy z alergią są bardziej podatne na zakażenia wirusowe dróg oddechowych i u nich trwają one dłużej niż u dzieci zdrowych. Jednocześnie infekcje wirusowe mogą nasilać objawy uczulenia. Rozpoznanie alergii wziewnej bywa trudne, bo może ona przypominać zwykłą infekcję.
Ważne zasady uczulonych na pyłki
Aby jak najmniej odczuwać uciążliwości związane z uczuleniem malca na pyłki, wprowadź do codziennego życia kilka prostych zmian. Oto one:
1. Regularne sprawdzanie na stronie internetowej Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych natężenia alergenu w waszym mieście. W porze największego stężenia starajcie się wyjeżdżać, np. na wakacje.
2. Zamykanie okien w suche dni w sezonie pylenia. Wietrz mieszkanie po deszczu lub wieczorem, gdy pyłki opadają.
3. Niewychodzenie na spacer na łąki. Przechadzki odbywajcie wieczorem albo od razu po deszczu. Wtedy jest najczystsze powietrze.
4. Po przyjściu do domu – dokładne mycie całego ciała pod prysznicem, najlepiej wraz z włosami. Ważna jest również – po kąpieli – zmiana całego ubrania dziecka na świeże.
5. Ochrona malucha przed substancjami chemicznymi (np. zapachem farb, perfum, proszków do prania). Ich działanie narusza błonę śluzową układu oddechowego i ułatwia dostęp pyłkom.
Gdy dziecko ma alergię na roztocza
Żyjące w kurzu domowym roztocza są jedną z najczęstszych przyczyn alergii wziewnej. Uczulają jednak nie one same, a ich odchody. Można się ich pozbyć, ale wymaga to wiele zaparcia i systematyczności od rodziców. Zatem aby zmniejszyć objawy alergii na roztocza:
1. Używaj materacy z tworzywa piankowego z podkładem nieprzepuszczającym roztoczy. Często je odkurzaj i wietrz.
2. Zrezygnuj z puchowych poduszek i kołder, wełnianych koców. Pościel dziecka powinna mieć antyalergiczne pokrowce, np. z poliestrowej mikrofazy. Często ją pierz i wietrz na słońcu, a w zimie na mrozie.
3. Odkurzaj tylko odkurzaczem z antyalergicznym filtrem HEPA. Sprzątaj tylko wtedy, gdy alergika nie ma w domu.
4. Obniż temperaturę w mieszkaniu do 19–20°C. Roztocza lubią wilgoć i ciepło. Nie susz w domu prania, nie stosuj nawilżaczy powietrza.
5. Zrezygnuj z dywanów, chodników, zasłon, firanek i narzut, które magazynują kurz. Unikaj tapicerowanych mebli.
6. Książki trzymaj w regałach z szybą, by nie zbierały kurzu.
7. Regularnie pierz w gorącej wodzie wszystkie pluszaki. Raz na tydzień wkładaj je na 24 godziny do zamrażarki, a potem odkurz.
8. Nie gromadź bukietów, bibelotów. Urządź mieszkanie tak, by kurz dawał się zetrzeć szybko i dokładnie.
9. Wietrz jak najczęściej, zwłaszcza gdy jest słonecznie i mroźno.
10. Regularnie wymieniaj filtry w klimatyzacji samochodowej.
Łagodzenie objawów uczulenia na pleśnie
Gdy maluszek ma stwierdzoną alergię na pleśnie, pamiętaj, aby...
- dbać o dobrą wentylację i kilka razy dziennie wietrzyć mieszkanie.
- starać się ograniczać wilgoć w mieszkaniu: podczas gotowania otwierać okno, nie używać nawilżaczy powietrza, nie suszyć prania.
- nie tapetować ścian. Pleśnie lubią zbierać się pod tapetą i na niej.
- zlikwidować pleśń na fugach między kafelkami w łazience wodą z boraksem lub środkami grzybobójczymi.
- usunąć rośliny doniczkowe z mieszkania.
- nie przetrzymywać resztek jedzenia, często myć pojemnik na pieczywo.
- nie dawać dziecku serów pleśniowych, sparzać suszone owoce.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
