1. Co to jest szyjka macicy i kanał macicy?
Szyjka macicy to część macicy, która łączy jej jamę z pochwą, za pomocą kanału szyjki macicy. Jej rozwarcie, konsystencja i położenie zmieniają się w zależności od wydzielanych hormonów w poszczególnych fazach cyklu miesiączkowego. W okresach „niepłodności” (przed i po owulacji - jajeczkowaniu) jest ona twarda, mocno zamknięta i uniesiona; podczas owulacji rozwiera się, staje się miękka.
2. Gdzie są zlokalizowane nabłonki: płaski i walcowaty?
Nabłonek płaski wyściela część pochwową szyjki macicy – tą którą ginekolog widzi przeprowadzając badanie we wziernikach; natomiast nabłonek walcowaty (gruczołowy) stanowi wyściółkę kanału szyjki macicy. Zawiera on w sobie krypty gruczołowe, wydzielające śluz. Jest dużo cieńszy od nabłonka płaskiego, toteż struktury nim pokryte mają kolor czerwony.
3. Co to jest ektopia i jakie są rodzaje ektopii?
Obszar nabłonka walcowatego poza kanałem szyjki, zlokalizowany u jej ujścia, a widoczny w badaniu kolposkopowym, nosi nazwę ektopii. Nie jest to stan chorobowy i w zdecydowanej większości przypadków nie wymaga leczenia. Gdy ektopia ma większe rozmiary, może dojść do nadmiernej produkcji śluzu, co też predysponuje do rozwoju infekcji.
Ektopia może być wrodzona, a więc jest obecna już po urodzeniu lub nabyta – np. ektopia laceracyjna, czyli powstała na skutek pęknięcia na szyjce macicy (ciąża, porody, poronienia, łyżeczkowanie macicy).
4. Co to jest metaplazja nabłonka?
Jest to zastępowanie miejsc pokrytych nabłonkiem gruczołowym przez nabłonek wielowarstwowy płaski. Są to miejsca podatne na czynniki rakotwórcze, ale sama metaplazja nie jest to procesem nowotworowym.
5. Co to jest nadżerka?
Nadżerka jak sama nazwa wskazuje, to coś „wyżartego”, coś czego nie ma, uległo zniszczeniu, jakiś ubytek. Nadżerka prawdziwa to ubytek w nabłonku szyjki macicy, który jednak występuje rzadko. Ektopia wygląda bardzo podobnie do ektopii, jednak nie są to stany, które da się odróżnić od siebie gołym okiem. W celu ich zróżnicowania stosuje się badanie kolposkopowe.
Termin „nadżerka” jest nadużywany przez lekarzy. Większość niepoprawnie w ten sposób określa wszystkie zmiany na szyjce macicy, niepotrzebnie wywołując w pacjentkach strach. Dla wszelkich zmian, zarówno ektopii, nadżerki czy nowotworów, istnieje jedno ogólne określenie – erytroplakia.
6. Jakie są przyczyny powstawania nadżerek?
Przyczyny powstawania nadżerki mogą być zapalne jak i zaawansowane zmiany przedrakowe i rakowe. Nadżerka jednak nie jest powodem rozwoju zmian nowotworowych. Tworzy się na skutek zaawansowanego nowotworu. Nadżerki mogą też powstawać z powodu urazów mechanicznych, niedoboru estrogenów i innych.
7. Jakie objawy daje nadżerka?
Nadżerka bardzo często nie daje żadnych objawów. Czasem mogą się pokazywać bardzo subtelnie, a jeżeli już wystąpią to zwykle są związane z toczącym się stanem zapalnym i infekcją:
- upławy lub nieprawidłowa wydzielina z pochwy
- pieczenie i świąd okolic narządów płciowych
- pH bardziej zasadowe
- plamienia/krwawienia kontaktowe np. po stosunku płciowym (z uwagi na cienki nabłonek)
Diagnoza nadżerki opiera się przede wszystkim na stwierdzeniu zmiany na szyjce macicy w badaniu ginekologicznym (we wziernikach). Następnie wykonaniu cytologii i kolposkopii. Cytologia polega na pobraniu do badań mikroskopowych nabłonka z części pochwowej szyjki macicy i ich ocenie. Kolposkopia jest badaniem oceniającym wizualnie narządy rodne w dobrym oświetleniu i odpowiednim powiększeniu. Dodatkowo są one „opłukiwane” roztworem kwasu octowego/mlekowego i płynem Lugola, co pozwala na odróżnienie nadżerki od ektopii. Do cytologii najlepiej przyjść 4 dni po lub 4 dni przed miesiączką. Do kolposkopii 1 dzień po miesiączce i przez resztę dni cyklu, poza krwawieniem. 3-4 dni przed badaniami nie należy przyjmować leków dopochwowo, a 24h przed badaniem powstrzymać się od stosunków płciowych.
9. Jak leczy się nadżerki i czy jest to bolesne?
Według wielu źródeł, potocznie zwana „wypalanka” czyli elektrokoagulacja zmian nie powinna być już wykonywana. Stawia się teraz na krioterapię (wymrażanie ciekłym azotem), fotokoagulację (promienie podczerwone) i laser CO2. Zwykle nie są to zabiegi bolesne, ale dają poczucie dyskomfortu w obrębie narządów rodnych. W przypadku małych nadżerek stosuje się koagulację chemiczną, za pomocą specjalnych środków. Jednak nie jest to leczenie skuteczne. W Polsce zabieg wykonywany jest bezpłatnie, chyba że leczenie przebiega w gabinecie prywatnym.
10. Który zabieg jest korzystniejszy?
Elektrokoagulacja jest zabiegiem pozostawiającym blizny w szyjce macicy, które mogą komplikować zajście w ciążę i przebieg porodu. Ponadto szyjka macicy dłużej się goi po wypalance. Korzystniejszy jest zabieg wymrażania.
11. Kiedy należy zgłosić się na zabieg i jak długo trwa usuwanie zmiany?
Na zabieg należy przyjść zaraz po miesiączce – około 2-3 dni po – z uwagi na okres gojenia się ran. Gdyby to było przed krwawieniem miesiączkowym wówczas jest prawie pewne wytworzenie ektopii endometrialnej w ranach po zabiegu. Usuwanie nadżerki trwa do kilku minut, a w przypadku fotokoagulacji – kilku sekund maksymalnie.
12. Istnieją jakieś wskazania co do postępowania po zabiegu? Występuje po nim krwawienie?
Po zabiegach należy powstrzymać się od stosunków płciowych przez kilka tygodni i prowadzić oszczędny tryb życia. Podczas mrożenia czy elektrokoagulacji, następuje przerwanie ciągłości tkanki, tak więc jest możliwość krwawień.
13. Komu nie powinno wykonywać wymrażania/wypalania?
Po pierwsze ektopia nie jest stanem który leczy się w sposób zabiegowy. Ektopia podlega obserwacji – raz w roku wizyta u lekarza + badanie cytologiczno-kolposkowpowe. Kobiety z ektopią nie powinny mieć wykonywanych takich zabiegów. Ponadto nie zaleca się ich młodym dziewczynom, które jeszcze nie rodziły. Po zastosowaniu tych metod mogą na szyjce pozostać blizny, co niekiedy może stanowić czynnik utrudniający zajście w ciążę. Także podczas porodu istnieje ryzyko trudności w rozwieraniu szyjki macicy.
14. Kiedy wskazane jest „wyczekiwanie” w przypadku nadżerki?
Wyczekiwanie w leczeniu nadżerek jest wskazane u młodych dziewczyn. Nadżerka na skutek zmian zapalnych jest leczona najpierw globulkami. Nadżerka może ulec również samowyleczeniu. Dziewczyna jest wtedy pod opieką ginekologa i musi przynajmniej raz w roku przyjść na kontrolę i wykonać cytologię.
15. Czy nadżerka może powracać?
Nadżerka nawet po leczeniu zabiegowym może powracać kilkakrotnie.
16. Czy można uprawiać seks mając nadżerkę lub podczas jej leczenia?
Mając nadżerkę można uprawiać seks, ale czasem może to skutkować plamienie, co zależy od rozmiarów zmiany. Podczas leczenia globulkami i maściami, lepiej powstrzymać się od seksu. Natomiast po leczeniu zabiegowym, trzeba zrezygnować z aktywności seksualnej do około 6 tygodni.
17. Do czego wiedzie zaniedbanie nadżerki?
Zaniedbanie nadżerki może stać się przyczyną jej powiększania i częstych infekcji pochwowych. Z biegiem lat istnieje ryzyko rozwinięcia się zmian nowotworowych. Nadżerka sama w sobie nie wiedzie do nowotworu. Nowotwór może tak się rozwinąć, że powstanie nadżerka – czyli może być ona objawem nowotworu, a nie jego przyczyną.
18. Czy nadżerka przeszkadza w zajściu w ciążę?
Nadżerka nie ma wpływu na zajście w ciążę. Nie stanowi też do niej przeciwwskazania i nie zagraża płodowi.
19. W jaki sposób można im zapobiegać?
W żaden nadzwyczajny sposób:
- higieniczny tryb życia i hartowanie odporności organizmu
- samoobserwacja wydzieliny pochwowej
- systematyczne wizyty u ginekologa
- szybkie i skuteczne leczenie zapaleń/zakażeń pochwy
- unikanie sytuacji stwarzających ryzyko urazu mechanicznego w pochwie
Madej J. G., Nadżerka - mity, legendy i cała prawda, http://www.kolposkopia.com/
Katarzyna Ziaja
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
