0,1 proc. noworodków w Polsce rodzi się jako niesłyszące. Znacznie więcej - z ubytkami słuchu. Około 30 proc. niedosłuchów u małych dzieci powstaje w wyniku przebycia różnych schorzeń.
Zobacz też: Etapy rozwoju dziecka
Najważniejsze dla rozwoju słuchu dziecka jest pierwsze dziewięć miesięcy życia. Zbyt późne wykrywanie niedosłuchu i w konsekwencji opóźniona rehabilitacja ogranicza lub uniemożliwia rozwój mowy dziecka. Odbija się także niekorzystnie na rozwoju intelektualnym i emocjonalnym dziecka. Wczesne rozpoznanie umożliwia zastosowanie protezy (aparatu słuchowego).
Narząd słuchu funkcjonuje już w ciągu ostatnich 3 miesięcy życia płodowego. Noworodek bezpośrednio po urodzeniu słyszy bardzo słabo. Wraz z pierwszym wdechem rozpoczyna proces “poprawy” słuchu.
Najważniejsze czynniki ryzyka wystąpienia u dziecka wady słuchu
- czynniki związane z rodziną dziecka - przypadki występowania wad słuchu w rodzinie matki lub ojca
- czynniki związane z życiem płodowym dziecka, zaburzenia w przebiegu ciąży lub porodu - schorzenia wirusowe matki w pierwszym trymestrze ciąży (toksoplazmoza, listerioza, kiła, różyczka), przyjmowanie leków ototoksycznych, krwawienia i niedobory tlenowe, zaburzenia przemiany materii, używki
- czynniki związane z dzieckiem, obserwowane po urodzeniu (waga urodzeniowa poniżej 1500 g, żółtaczka, wady rozwojowe głowy i szyi, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, choroby wirusowe, ropne zapalenie ucha środkowego, urazy głowy)
Dzięki obserwacji rodziców można obecnie wykryć dysfunkcję słuchową u około 70 proc. niemowląt i małych dzieci.
Częstotliwość występowania niedosłuchu u dzieci i młodzieży
W różnych grupach wiekowych jest różna. Można stwierdzić, że wzrasta w grupach wieku od 0 do 7 lat i starszych. U 14-latków odbiorcze uszkodzenie słuchu jest 26 razy częstsze niż u niemowląt. Badania uszkodzeń słuchu u dzieci w Polsce wykazały, że częstość ich występowania narasta z wiekiem (i to trzykrotnie szybciej u chłopców niż u dziewcząt) i w populacji ośmiolatków jest 5 razy większa niż u niemowląt. Od 9 roku życia zmniejsza się liczba przewodzeniowych uszkodzeń, a wzrasta częstość odbiorczych uszkodzeń słuchu. Częstotliwość wykrywania niedosłuchów wzrasta stale z wiekiem populacji dziecięcej.
Jak rozpoznać, czy twoje dziecko słyszy?
Najskuteczniejsze są metody behawioralne wykorzystujące reakcję dziecka na dźwięk z otoczenia. Metody te dają możliwość jakościowego zbadania słuchu na podstawie obecności lub braku tzw. odruchów usznych. Ocenia się reakcje noworodka na bodźce dźwiękowe: odruch uszno-powiekowy, ruch powiek i brwi, ruch gałek ocznych, odruch źreniczny (zwężenie, a potem rozszerzenie), ruch głowy, zmiany częstości rytmu serca lub oddychania oraz pobudzenie lub zahamowanie aktywności ruchowej, budzenie się dziecka z płytkiego snu. Rodzaj i natężenie bodźca akustycznego jest zależne od wieku badanego dziecka. Testy przeprowadza się przeważnie w czasie czuwania dziecka i przed karmieniem.
Badanie behawioralne jest najbardziej wartościowe w wieku 8-12 miesięcy, gdy dziecko prawidłowo słyszące jest w stanie zlokalizować dobrze ciche dźwięki w płaszczyźnie poziomej zwracając głowę w kierunku źródła dźwięku.
Dziecko słyszące powinno posiadać następujące umiejętności:
Noworodek
- reaguje na bardzo głośny dźwięk wyprostowaniem rąk i zbliżeniem tułowia
- wzdryga się, gdy usłyszy hałas i mruga lub szeroko otwiera oczy
- reaguje na wysokie tony mowy ludzkiej (słucha, przygląda się, uśmiecha się)
W wieku 4 miesięcy
- podrywa się lub płacze przy nagłym hałasie
- porusza się lub budzi ze snu, gdy ktoś przy nim hałasuje
- przestaje ssać, porusza się lub płacze słysząc nagły dźwięk
- uspokaja się słysząc głos opiekuna, próbuje się zwrócić w jego kierunku
W wieku 8 miesięcy
- obraca się, gdy ktoś je woła
- szuka wzrokiem źródła nowego dźwięku
- szuka zabawki dźwiękowej, dzwonka lub grzechotki
- “odpowiada” wydając dźwięki, gdy do niego mówisz
- gaworzy
W wieku 12 miesięcy
- zaprzestaje zabawy lub spogląda ze smutkiem, gdy słyszy “nie wolno”
- reaguje, gdy wołasz je po imieniu
- zwraca głowę w stronę, z której dochodzi dźwięk
- próbuje naśladować twój głos
- wskazuje palcem na przedmiot, gdy pytasz się, gdzie on jest
- “tańczy” poruszając się w takt muzyki
- mówi 2-3 wyrazy rozumiejąc je
- naśladuje głos zwierząt: “hau-hau”, “miau- miau”, “ko-ko”
W trakcie badania ważne jest, by dziecko nie widziało ruchu. Słyszące dziecko obraca się w kierunku źródła dźwięku.
W wykrywaniu uszkodzeń słuchu u małych dzieci najbardziej skuteczna jest metoda rejestracji reakcji ruchowej dziecka (przyspieszone i głębsze oddychanie, ruchy głowy i kończyn lub odwrotnie, uspokojenie się ruchowe). Dziecko na czas badania umieszcza się w specjalnie przygotowanym stanowisku pomiarowym, a bodziec akustyczny podaje się z wolnego pola. Ruchy dziecka powodują poruszanie się zawieszonego na sprężynach łóżeczka i wywołują rejestrację z czujnika ruchu. Odpowiednie bodźce akustyczne generowane w systemie również pozostawiają zapis na taśmie rejestratora.
Badania noworodków w Polsce
Badania przesiewowe noworodków w Polsce są masowe i obejmują wszystkie noworodki. Badania te mają na celu wczesne wykrycie niektórych wrodzonych wad rozwojowych noworodka i wczesne wdrożenie odpowiedniego postępowania leczniczego. Wykonuje się je, ponieważ wykrywane w nich wady rozwojowe są praktycznie nierozpoznawalne podczas badania lekarskiego, a pozostawione bez leczenia prowadzą do upośledzenia rozwoju umysłowego i fizycznego.
Wczesne wykrycie wady słuchu i podjęcie rehabilitacji daje ogromne szanse na prawidłowy rozwój dziecka.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
