W latach 2006-2007 szczepienia dzieci przeciwko pneumokokom zostały włączone do narodowych programów szczepień w 12 krajach Europy.
W Polsce od 2006 roku skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom jest zalecana
w kalendarzu szczepień dla wszystkich niemowląt od 2 miesiąca. Szczepienia nie są refundowane.
Pierwszym krokiem ku poprawie tej sytuacji jest przygotowany przez Ministerstwo Zdrowia projekt wprowadzenia od marca 2008 roku refundacji szczepień przeciwko pneumokokom dla dzieci z wybranych grup wysokiego ryzyka (dzieci ze schorzeniami immunologiczno-hematologicznymi, wcześniaki z dysplazją oskrzelowo-płucną, dzieci z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego w wyniku urazów lub wad wrodzonych).Najwyższa zapadalność na inwazyjne zakażenia pneumokokowe występuje u dzieci poniżej
2 lat, które z uwagi na niedojrzały układ odpornościowy najbardziej narażone są na zachorowanie. Jest to podstawowa i najliczniejsza grupa wysokiego ryzyka. Dlatego WHO rekomenduje wprowadzenie powszechnych szczepień niemowląt na całym świecie1.
Dane z krajów, które wprowadziły powszechne szczepienia przeciwko pneumokokom pokazują, że profilaktyka przynosi konkretne korzyści dla społeczeństwa, co również potwierdzają wstępne dane na temat efektów wprowadzenia powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom na skalę lokalną w Kielcach w 2006 roku.
ZNACZENIE PROBLEMU CHORÓB PNEUMOKOKOWYCH I SZCZEPIENIA NA ŚWIECIE
Choroby pneumokokowe, obok malarii, zostały zakwalifikowane przez WHO do grupy chorób
o najwyższym priorytecie, którym można zapobiegać poprzez szczepienia. WHO ogłosiło tę kategoryzację najważniejszych dla zdrowia publicznego chorób zakaźnych - którym można zapobiegać poprzez szczepienia - na podstawie porozumienia międzynarodowej grupy eksperckiej SAGE (Immunization Strategic Advisory Group of Experts).
Przy ocenie zagrożenia jakie stwarza określona choroba zakaźna, kierowano się 10 kryteriami (według ważności): umieralność, ryzyko epidemiczne lub pandemiczne, wpływ na ekonomię, śmiertelność, zapadalność w regionach, gdzie choroba stanowi największy problem, długotrwałe następstwa choroby, zachorowalność, niski status ekonomiczny, brak alternatywnych sposobów leczenia lub zapobiegania, dotkliwość objawów .
Rocznie na świecie na choroby wywołane przez pneumokoki umiera od 700 000 do 1 miliona dzieci .
- Eksperci WHO rekomendują włączenie szczepień przeciwko pneumokokom skoniugowaną szczepionką do narodowych programów szczepień ochronnych jako działanie priorytetowe we wszystkich krajach. – mówi prof. dr. med. Ralf Renè Reinert, Instytut Mikrobiologii i Chorób Zakaźnych w Szpitalu Uniwersyteckim w Aachen, Międzynarodowy Ekspert Wyeth Vaccines.
Walkę z rosnącym problemem chorób pneumokokowych, poprzez wdrożenie powszechnych szczepień dzieci podjęły dotychczas: USA (2000), Kanada (2001), Luksemburg (2003), Katar (2004, Australia (2005); w 2006 roku: Francja, Niemcy, Grecja (75% refundacja), Włochy, Holandia, Norwegia, Szwajcaria, Wielka Brytania oraz Meksyk i Kuwejt; w 2007 roku dołączyły Kostaryka, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Belgia i Hiszpania (region Madryt).
Istnieją już pierwsze doniesienia z kilku krajów europejskich o spadku częstości występowania inwazyjnych postaci choroby pneumokokowej (IChP). Zaobserwowano znaczący spadek częstości zachorowań wywołanych serotypami bakterii zawartymi w szczepionce wśród osób nie szczepionych (efekt odporności grupowej).
- Powszechne szczepienia dzieci od 2 miesiąca życia w Stanach Zjednoczonych spowodowały 97% spadek zachorowań na zakażenia serotypami pneumokoka zawartymi w szczepionce i w znamienny sposób obniżyły liczbę zapaleń ucha środkowego. Zmniejszyło się także występowanie serotypów pneumokoków opornych na powszechnie stosowane antybiotyki. Szczepienie dzieci poniżej 2 r.ż. zredukowało również liczbę zachorowań u dzieci starszych, do 5 r.ż. - o 84,1%, u dorosłych - o 52% oraz osób starszych, po 65 r.ż. - o 27% . Zauważono spadek nosicielstwa tej bakterii, zarówno wśród dzieci, jak i osób dorosłych. – podkreśla prof. dr. med. Ralf Renè Reinert.
SYTUACJA W POLSCE
Likwidacja pneumokoków nie jest możliwa, ponieważ nosicielstwo tych bakterii w drogach oddechowych u dzieci poniżej 5 lat jest częste i wynosi od 20 do 60%. Wśród najważniejszych czynników ryzyka nosicielstwa pneumokoków znajdują się: wychowanie w żłobku, przedszkolu, domu dziecka, wiek poniżej 5 lat, starsze rodzeństwo poniżej 5 lat, pora roku (sezon zimowy i wiosenny), nawracające zakażenia wirusowe dróg oddechowych, wcześniejsza antybiotykoterapia, złe warunki socjalne, narażenie na dym tytoniowy.
- Ograniczenie zakażeń pneumokokowych jest możliwe tylko dzięki szczepieniom. W Polsce
u dzieci uczęszczających do przedszkola nosicielstwo wynosi prawie 50%, u dzieci z domów dziecka 64%, a tylko u 20% u dzieci wychowywanych w domu . Tam gdzie jest dużo nosicieli, łatwiej i częściej dochodzi do ciężkich zakażeń – potwierdza dr Paweł Grzesiowski, Zakład Profilaktyki Zakażeń i Zakażeń Szpitalnych, Narodowy Instytut Leków.
- Niektóre serotypy pneumokoków wywołujące zakażenia inwazyjne są oporne na popularne
u nas antybiotyki, w szczególności penicylinę. Badania przeprowadzone w Polsce w latach 2003-2005 wykazały, że zapadalność na IChP w wynosi około 18 przypadków na 100.000 dzieci do 5 lat .
Za wprowadzeniem szczepień powszechnych przeciwko pneumokokom w Polsce przemawiają cztery główne argumenty: duża częstość nosicielstwa u dzieci do 5 lat; zakres skoniugowanej szczepionki obejmuje około 77% występujących w Polsce serotypów; koszty leczenia dzieci z Inwazyjną Chorobą Pneumokokową przewyższają koszty powszechnych szczepień; dodatkowe efekty szczepień u dzieci to redukcja zachorowań u młodzieży i dorosłych oraz redukcja nosicielstwa
i lekooporności w całej populacji.
- Każdego roku przybywa krajów, w których szczepionka skoniugowana przeciwko pneumokokom jest refundowana i stanowi integralną część kalendarza szczepień ochronnych. W Polsce szczepienia przeciwko pneumokokom są zalecane od roku 2006 wszystkim dzieciom od 2 miesiąca życia do 2 lat oraz dzieciom starszym w wieku 2-5 lat spędzających czas w grupach rówieśniczych - mówi prof. Ewa Bernatowska, kierownik Kliniki Immunologii w Centrum Zdrowia Dziecka, ekspert WHO.
- Następnym krokiem ku poprawie tej sytuacji jest projekt wprowadzenia od marca 2008 roku refundacji szczepień przeciwko pneumokokom wśród dzieci do lat 5 z grup najwyższego ryzyka.
Są to dzieci z niedoborami odporności i zaburzeniami hematologicznymi, dzieci urodzone przedwcześnie z dysplazją oskrzelowo-płucną, a także dzieci z wadami lub urazami ośrodkowego układu nerwowego, które prowadzą do wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego.
- W kolejnym etapie dyskutowane powinno być wprowadzenie szczepień przeciwko pneumokokom do polskiego kalendarza szczepień powszechnych dla wszystkich dzieci poniżej 2 r.ż. – dodaje prof. Ewa Bernatowska.
WSTĘPNE DANE NA TEMAT EFEKTÓW WPROWADZENIA POWSZECHNYCH SZCZEPIEŃ PRZECIWKO PNEUMOKOKOM W KIELCACH
WHO rekomenduje monitorowanie zachorowalności na inwazyjne choroby pneumokokowe w każdym kraju i regionie, w którym wprowadzono powszechne szczepienia przeciwko pneumokokom. Ma to umożliwić ocenę wpływu szczepień przeciwko pneumokokom na epidemiologię tych zakażeń.
9 lutego 2006 r., Rada Miejska w Kielcach podjęła uchwałę przyjmując „Program profilaktyki zakażeń pneumokokowych”. Od 1 marca 2006 r. rozpoczęto powszechne szczepienia dzieci, stałych mieszkańców Kielc, urodzonych od 1 stycznia 2006 roku. Przyjęto do realizacji schemat szczepień 2+1.
W latach 2003-2006 liczba urodzeń w mieście Kielce zmniejszyła się z około 1700 do około 1600 w ciągu roku. W latach 2006 i 2007 zaszczepiono dzieci wykorzystując 6808 fiolek szczepionki skoniugowanej.
- W 2007 roku o 60% spadła liczba dzieci hospitalizowanych z powodu zapalenia płuc w grupie dzieci szczepionych. W grupie dzieci dotychczas nie szczepionych, w wieku 2-4 lata, redukcja hospitalizacji z powodu zapalenia płuc wynosi 23%. W tym samym roku redukcja zachorowań na zapalenie ucha wśród szczepionych dzieci hospitalizowanych wyniosła 85% – podaje dr Marian Patrzałek, z Poradni Konsultacyjnej Szczepień w Wojewódzkim Szpitalu Dziecięcym w Kielcach.
- Wielkość redukcji zachorowań na zapalenie płuc i zapalenie ucha środkowego w grupie dzieci szczepionych może wskazywać na dominującą rolę pneumokoków jako czynnika etiologicznego tych zakażeń.
CHARYTATYWNA AKCJA SZCZEPIEŃ PRZECIWKO PNEUMOKOKOM W DOMACH DZIECKA
W 2008 r., w ramach kampanii STOP PNEUMOKOKOM, prowadzonej od 2005 roku przez Centrum Zdrowia Dziecka, Polskie Towarzystwo Neonatologiczne, Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, planowana jest akcja darmowych szczepień dla małych dzieci przebywających w Domach Dziecka. Akcję dodatkowo wspierają Stowarzyszenie Pomocy Rodzinom Dzieci Cierpiącym Na Skutek Inwazyjnych Chorób Bakteryjnych „Parasol dla życia” oraz Fundacja „Aby żyć!”.
Szczepionkę przeciwko pneumokokom ufunduje firma Wyeth, która współfinansowała ze swego grantu naukowego polskie badania epidemiologiczne. Szczepionka skoniugowana jest pierwszą i jedyną na świecie skuteczną już u dzieci do 2 r.ż. Skutecznie zabezpiecza także dzieci w wieku 2-5 lat, trwale pobudzając układ odpornościowy i przyczyniając się do redukcji nosicielstwa pneumokoków. Od 2006 roku szczepionka jest zalecana w polskim kalendarzu szczepień ochronnych.
Zaplanowana akcja bezpłatnych szczepień przeciwko pneumokokom przeznaczona jest dla podopiecznych Domów Dziecka w wieku do 5 lat. Zaproszono do niej Domy Dziecka z całej Polski.
Dla wychowanków domów dziecka szczepienie ma szczególne znaczenie, ponieważ nosicielstwo pneumokoka w Polsce jest powszechne, a polskie badania naukowe potwierdzają, że w domach dziecka sięga ono aż 61 %5. Grupą szczególnie narażoną na zakażenia pneumokokowe są dzieci małe w wieku 0-2 lat oraz starsze 2-5 lat przebywające w skupiskach6.
- Mamy ogromną satysfakcję, że możemy pomoc dzieciom, które są wyjątkowo narażone na zakażenia pneumokokowe. Zapewniając im ochronę w postaci szczepienia, chociaż w małym stopniu przyczynimy sie do ich prawidłowego rozwoju, a tym samym dajemy im szansę na lepszą przyszłość. Szczepienia te są bowiem inwestycją, nie mniejszą niż inwestycja np.
w edukację naszych najmłodszych – mówi Grzegorz Fiutkowski, Dyrektor Generalny Wyeth Sp. z o.o.
Jeśli wszystkie zaproszone Domy Małego Dziecka przystąpią do akcji (ok. 60), to Wyeth podaruje
ok. 1500 dawek szczepionki skoniugowanej przeciwko pneumokokom dla ok. 1000 małych podopiecznych.
SKONIUGOWANA SZCZEPIONKA PRZECIWKO PNEUMOKOKOM
WHO rekomenduje włączenie do narodowych programów szczepień skoniugowanej szczep
ionki przeciwko pneumokokom. Szczepionka ma udowodnione bezpieczeństwo oraz skuteczność . Można ją łatwo dopasować do istniejącego kalendarza szczepień obowiązkowych, ponieważ może być podawana jednocześnie z innymi szczepionkami. Ważne jest, aby rutynowe szczepienia przeciwko pneumokokom były rozpoczynane przed ukończeniem 6 miesiąca życia, co zapewnia największe korzyści ze szczepień. Skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom (Wyeth) została wprowadzona w 2000 roku
w USA. Dotychczas została zarejestrowana w ponad 70 krajach. Na rynku europejskim dostępna jest od lutego 2001 roku. Serotypy zawarte w szczepionce w 77% pokrywają się z serotypami odpowiedzialnymi za zachorowania na inwazyjne zakażenia pneumokokowe u dzieci w Polsce.
Więcej informacji: www.pneumokoki.pl
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
