Pierwszym, który opisał ostrą infekcję dróg żółciowych w 1877 roku był francuski lekarz Jean-Martin Charcot. Pomimo dynamicznego rozwoju nowych technik diagnozowania ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego (OZPŻ) wciąż stanowi poważny problem zdrowotny zarówno w krajach rozwiniętych jak i rozwijających się.
Epidemiologia
Wyłączając pewne grupy etniczne o szczególnie zwiększonej lub znikomej zapadalności, w populacji osób dorosłych rejestrowana częstość występowania choroby waha się w zakresie 10-20%. W Polsce chorobowość wśród osób dorosłych wynosi około 11% (18% kobiet i 8,2 % mężczyzn).
Czynniki ryzyka sprzyjające powstawaniu kamieni cholesterolowych
- płeć żeńska, doustne środki antykoncepcyjne, ciąża,
- zaawansowany wiek (powyżej 65 roku życia),
- czynniki genetyczne, rasowe (największa częstość wśród Indian, najniższa wśród Azjatów),
- otyłość (u kobiet z BMI > 45 występuje 7-o krotnie wyższe ryzyko, niż u kobiet z BMI < 24),
- szybka utrata wagi, odchudzanie,
- nadmiar triglicerydów w osoczu (wysoki „zły” cholesterol = LDL),
- cukrzyca,
- dieta (obniża perystaltykę jelit, a w konsekwencji też pęcherzyka żółciowego),
- wysokokaloryczna dieta z dużą zawartością cukrów prostych, niską zawartością błonnika, wapnia, wit. C.
Według badań jedynie około 20% osób z bezobjawową kamicą żółciową w ciągu 15 lat będzie miało objawy tej choroby, a 2-5% rozwinie komplikacje do których zaliczamy między innymi ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego.
Zobacz: Jak leczyć kamicę żółciową?
Patogeneza ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego
- OZPŻ na tle kamicy (cholecystitis calculosa):
Za 90-95% przypadków OZPŻ odpowiedzialna jest blokada fizjologicznego odpływu żółci z pęcherzyka do początkowego odcinka jelita cienkiego, spowodowana kamieniami żółciowymi w jego szyi lub świetle przewodu pęcherzykowego (stanowiących drogę odpływu żółci do jelit). Zalegająca żółć i produkty jej przemian powodują podrażnienie chemiczne ściany pęcherzyka (żółć ma charakter kwaśny!), uwalniane prostaglandyny biorą udział w rozwoju zmian zapalnych, a poszerzenie i wzrost ciśnienia w świetle pęcherzyka mogą także upośledzać przepływ krwi w błonie śluzowej (co może prowadzić do martwicy ściany pęcherzyka).
- OZPŻ bez kamicy (cholecystitis non-calculosa/ necrotizing cholecystitis):
OZPŻ bez kamicy stanowi 5%-10% wszystkich przypadków OZPŻ. Przeważnie występuje u poważnie chorych pacjentów: po dużych zabiegach nie związanych z drogami żółciowymi, po ciężkich urazach, oparzeniach oraz w przebiegu sepsy (rozległego, ogólnoustrojowego zakażenia bakteryjnego). Do rozwoju OZPŻ bez kamicy przyczyniają się: odwodnienie, zastój żółci w pęcherzyku, upośledzony przepływ krwi, a w późniejszym okresie także zakażenie bakteryjne.
Jakie są czynniki ryzyka ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego?
Czynniki ryzyka przyczyniające się do powstania OZPŻ na tle kamicy są analogiczne z czynnikami sprzyjającymi powstawaniu kamieni żółciowych. W przypadku OZPŻ bez kamicy czynnikami ryzyka są stany septyczne (rozległego, ogólnoustrojowego zakażenia bakteryjnego), rozległe operacje, urazy, infekcja bakteryjna (E. coli) lub pasożytnicza, choroby kolagenowe, choroby alergiczne, długotrwałe karmienie pozajelitowe (czynnik ryzyka pacjentów Oddziałów Intensywnej Terapii z powodu nie możności innego żywienia pacjentów w stanach ciężkich lub po rozległych operacjach chirurgicznych), anoreksja (czynnik związany z zaburzeniem lub znacznym ograniczeniem perystaltyki jelit).
Sprawdź: Jakie jest u Ciebie ryzyko rozwoju kamicy żółciowej?
Obraz kliniczny
- Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego na tle kamicy
Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego na tle kamicy rozpoznaje się gdy pacjent zgłasza:
- występowania bólów o charakterze kolki wątrobowej, trwających zwykle dłużej niż 6h z wyraźną i narastającą częstością ich występowania, zlokalizowanych w rzucie pęcherzyka żółciowego;
- towarzyszącą bólom gorączkę (nie występująca w przypadku ataków kolki wątrobowej, niekwalifikowanych jako OZPŻ), dreszcze, mdłości, wymioty, zatrzymanie wiatrów i stolca;
- natężenie bólu - początkowo większe niż w przypadku kolki wątrobowej - stopniowo maleje (tolerancja bólu).
Większość zgłaszanych objawów (poza np. gorączką) występuje również w atakach kolki wątrobowej, lecz nie ustępują one po podaniu środków działających rozkurczowo lub przeciwbólowych, jak w przypadku kolki wątrobowej.
- Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego bez kamicy
Objawy są zasadniczo podobne do objawów występujących w przypadku OZPŻ na tle kamicy, jednak choroba przebiega początkowo nie manifestując swych objawów nad objawy choroby zasadniczej (utajony przebieg choroby przyczynia się do dużej śmiertelności z jej powodu); w krótkim czasie jednak proces gwałtownie postępuje, ze wszystkimi tego konsekwencjami (do 40% śmiertelności).
Wodniakoropniak ze zgorzelą, perforacja ściany pęcherzyka to bezpośrednie stany zagrożenia życia.
Czytaj: Co może oznaczać kolka?
Czytaj też: Kolka - co zrobić, gdy złapie i nie chce puścić?
Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego - stopnie zaawansowania
- Łagodne (stopień I):
Występuje u pacjentów, u których nie istnieją żadne objawy dysfunkcji narządów, a stan zapalny jest łagodny, dzięki czemu cholecystektomia może być wykonywana jako procedura bezpieczna (niskiego ryzyka).
- Umiarkowane (stopień II) OZPŻ:
Zapalenie pęcherzyka żółciowego jest na tyle nasilone, że cholecystektomia (zabieg usunięcia pęcherzyka żółciowego) może stwarzać trudności.
- Ciężkie (stopień III) OZPŻ:
Jest związane z dysfunkcją narządów i ciężkim stanem klinicznym pacjenta.
Leczenie
Podstawowym i zasadniczym leczeniem OZPŻ na tle kamicy jest cholecystektomia w pierwszej dobie hospitalizacji (przyczynia się to do zmniejszenia: krwawienia, częstości powikłań, czasu operacji i hospitalizacji). Czas oczekiwania na zabieg wykorzystywany jest na przygotowanie chorego obciążonego dodatkowymi chorobami oraz (w przypadku zwiększonego stężenia bilirubiny we krwi, towarzyszącego kamicy przewodowej) na endoskopowym odbarczeniu dróg żółciowych (ECPW). Jest to również badanie pomocne w ustaleniu wariantu anatomii dróg żółciowych, co ułatwia późniejszą cholecystektomię.
Wycięcie pęcherzyka żółciowego można dokonać metodą otwartą lub laparoskopową zależnie od wskazań. Obecnie, w Polsce ok 70% cholecystektomii wykonuje się metodą laparoskopową. Nie wszyscy pacjenci mogą być operowani metodą laparoskopową, ponieważ lepszy efekt kosmetyczny w metodzie laparoskopowej (3-4, 1-2 cm blizny, zamiast jednej 15 cm) nie może być przedstawiany powodzeniu operacji. Najważniejsze jest leczenie choroby podstawowej w stanie zagrożenia życia.
Śmiertelność po cholecystektomii jest niska, nie przekracza 3%.
OZPŻ bez kamicy rozpoznawane jest zwykle u osób, których stan zdrowia nie pozwala (ryzyko zgonu 23- 40%) na leczenie operacyjne, leczone jest antybiotykami oraz drenażem (wprowadzenie drenu do światła pęcherzyka umożliwia ewakuację zalegającej i drażniącej żółci) i płukaniem pęcherzyka żółciowego. Są to metody paliatywne, mające na celu uśmierzenie dolegliwości pacjenta terminalnie chorego.
Polecamy: Planowanie diety w chorobach wątroby i dróg żółciowych
Autorzy: Mariusz Ligocki, Rafał Roszkowski
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
