Cechy indywidualne
M. Wolska, na podstawie analizy literatury przedmiotu i własnych doświadczeń badawczych i klinicznych, proponuje, aby do charakterystycznych cech dziewcząt chorujących na bulimię zaliczyć:
– niestabilność emocjonalną (labilność nastroju, impulsywność, skłonność do depresji);
– niską samoocenę;
– trudności w akceptowaniu siebie, szczególnie własnego wyglądu;
– brak samokontroli;
– wysokie ambicje połączone z brakiem poczucia sukcesu.
Osoby z bulimią psychiczną nadmiernie koncentrują się na zagadnieniach dotyczących masy ciała i wyglądu. Na tej podstawie dokonują także samooceny. Są bardzo ambitne, angażują się w różnego rodzaju działalność (np. nauka, sport, taniec itd.). Swoje obowiązki wykonują rzetelnie i sumiennie. Charakterystyczna dla dziewcząt z bulimią psychiczną jest także niestabilność emocjonalna – przejawiają one impulsywność oraz symptomy depresji. Ponadto część z nich ma uszkodzony mechanizm samokontroli. W konsekwencji np. nie potrafią ograniczyć ilości przyjmowanego pokarmu. Dziewczęta chore na bulimię są raczej towarzyskie i wesołe. Pomimo tego dość często czują się samotne i nierozumiane przez rówieśników. Znaczna część tych dziewcząt jest uzależniona od alkoholu lub narkotyków.
Właściwości rozwojowe w okresie dojrzewania
Bulimia nervosa rozwija się najczęściej u dziewcząt w okresie adolescencji. Okres ten cechują duże zmiany fizyczne, psychiczne, społeczne młodzieży. Młodzież nadmiernie koncentruje się na zagadnieniach masy ciała i atrakcyjności fizycznej. Swoją wartość ocenia na podstawie wyglądu. Młodzi ludzie dość często stosują diety odchudzające, uprawiają intensywne ćwiczenia fizyczne, zażywają leki obniżające łaknienie. Takie postępowanie może się przyczynić do powstania bulimii psychicznej.
Przeczytaj: Czym jest bulimia?
Czynniki biologiczne
M. Pilecki, na podstawie analizy polskiej i zagranicznej literatury psychologicznej i medycznej dotyczącej przyczyn powstawania zaburzeń odżywiania się, wymienia następujące czynniki biologiczne powstawania bulimii:
– obecność chorób afektywnych (w szczególności depresji),
– zaburzenia mechanizmów kontroli sytości,
– predyspozycje genetyczne.
Zdaniem wielu psychologów i psychiatrów istnieje zależność między bulimia nervosa a depresją, na co wskazuje cofanie się symptomów choroby po zastosowaniu leków antydepresyjnych u dziewcząt z bulimią psychiczną.
Ponadto można przypuszczać, że bulimia powstaje na skutek zaburzeń mechanizmów kontroli łaknienia, zwłaszcza niedoboru serotoniny – substancji odpowiedzialnej za transmisję impulsów nerwowych między komórkami mózgu. W konsekwencji dziewczęta objadają się, gdyż pokarm powoduje zwiększenie ilości wydzielanej w mózgu serotoniny, która poprawia nastrój, ułatwia odprężenie i wypoczynek.
Niektórzy badacze problemu wskazują także na istnienie cech wrodzonych, które mogą predysponować dziewczynę do wystąpienia bulimii. W rodzinach dziewcząt chorujących na bulimię dość często występowały przypadki zaburzeń odżywiania się.
Przeczytaj: Jak rozpoznać i leczyć bulimię?
Czynniki rodzinne
W literaturze przedmiotu wyróżnia się następujące cechy rodzin bulimicznych:
– sztywne granice,
– koncentracja na zagadnieniach dotyczących wyglądu,
– burzliwie rozwiązywanie konfliktów rodzinnych,
– włączanie dzieci w konflikty małżeńskie,
– niezaspokajanie potrzeb emocjonalnych dzieci,
– występowanie różnych nałogów,
– otyłość członków rodziny.
Cechą charakterystyczną rodzin, w których wystąpiła bulimia psychiczna, jest sztywność granic poszczególnych jej podsystemów. W konsekwencji członkowie tych rodzin rezygnują z urzeczywistniania własnych pragnień i marzeń, by zaspokoić potrzeby innego członka rodziny.
Życie członków rodziny bulimicznej koncentruje się wokół zagadnień wagi, wyglądu i dążenia do osiągania sukcesów w różnych dziedzinach. Duże znaczenie przywiązuje się tu do kontynuowania tradycji rodzinnych.
W takich rodzinach konflikty są rozwiązywane najczęściej jawnie i burzliwie. Dość często dochodzi do rozwodów i separacji. Dzieci są włączane w konflikty między rodzicami i nierzadko zmuszane do poparcia którejś ze stron konfliktu. Córka najczęściej deklaruje poparcie dla ojca. W ten sposób staje się „córeczką tatusia”, co powoduje, że czasami dochodzi do kontaktów seksualnych między ojcem a córką. Taka sytuacja sprawia, że dziewczyna staje się impulsywna i nerwowa.
W rodzinach, w których wystąpiła bulimia psychiczna, potrzeby emocjonalne dzieci nie są zaspokajane we właściwy sposób. Dziewczęta odczuwają brak czułości i wsparcia ze strony rodziców. Ich potrzeby są dość często bagatelizowane, a nawet wyśmiewane. Niejednokrotnie można tu także obserwować różne nałogi. To głównie ojcowie nadużywają alkoholu, narkotyków, są uzależnieni od hazardu. Duża część dziewcząt, w przyszłości, naśladuje takie zachowania ojca.
W rodzinach bulimicznych pojawiają się także przypadki otyłości (np. u matki, ciotki dziewczyny). W obawie przed wystąpieniem tej choroby dziewczęta stosują różne diety odchudzające.
Normy społeczno-kulturowe
Współczesna kultura wywołała zjawisko nieograniczonej konsumpcji, uznając przyjemność za główny atrybut swej ideologii. Wyznacznikiem tożsamości młodych ludzi w popularnej kulturze konsumpcyjnej staje się ciało i jego różne reprezentacje wizualne, często stylizowane i kreowane przez wszechobecną reklamę. Ciało coraz częściej wywiera wpływ na ocenę wartości człowieka, a także na jego samoocenę i pozycję w społeczeństwie. Rodzi się stereotyp, że sylwetka współczesnego człowieka powinna być szczupła i proporcjonalna.
Dla wielu dziewcząt i młodych kobiet posiadanie szczupłej sylwetki staje się środkiem do zdobycia atrakcyjnej pracy, osiągnięcia wysokiej pozycji społecznej. Można przypuszczać, że dla znacznej części dziewcząt posiadanie idealnej sylwetki (np. takiej, jaką mają sławne modelki) może być także sposobem na podwyższenie samooceny, na zdobycie popularności w grupie rówieśniczej. W związku z tym dziewczęta dość często stosują tzw. diety cud, zażywają środki przeczyszczające/moczopędne/tabletki obniżające łaknienie, prowokują wymioty. Takie zachowania mogą przyczynić się do rozwoju symptomów bulimii psychicznej.
Fragment pochodzi z książki „Pedagogiczna diagnoza i profilaktyka zaburzeń odżywiania się u młodzieży szkolnej”, autor Marta Kowalczyk, Kraków 2008. Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna w redakcji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
