Poznaj wroga
Jaskra to choroba nerwu wzrokowego spowodowana m.in. podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym. W środku oka bez przerwy krąży przejrzysty płyn, tzw. ciecz wodnista, która odżywia soczewkę, tęczówkę i wewnętrzną część rogówki. Między tęczówką a rogówką znajdują się otworki odprowadzające płyn z oka. Jest to tzw. kąt przesączania. Jeśli kąt ten zamknie się lub jego otworki ulegną zatkaniu, ciecz nie może swobodnie odpływać. Prowadzi to do wzrostu ciśnienia w gałce ocznej (prawidłowe ciśnienie śródoczne wynosi od 10 do 21 mm Hg – średnio 17 mm Hg). Ucisk wywierany wówczas na dno oka powoduje zaciśnięcie naczyń krwionośnych, co utrudnia dopływ krwi do siatkówki. W rezultacie tkanka nerwowa siatkówki oraz wychodzący z niej nerw wzrokowy stopniowo obumierają.
Mylące niskie ciśnienie
Do uszkodzenia może dojść, gdy ciśnienie jest bardzo wysokie, a także wtedy, gdy jest tylko nieznacznie podwyższone, a nawet "normalne". Taka sytuacja może wystąpić u osób, których nerw wzrokowy jest z innych przyczyn bardziej podatny na uszkodzenie. Ten rodzaj jaskry występuje najczęściej u osób starszych (po 60. roku życia), często z niskim ciśnieniem tętniczym, lub obarczonych innymi chorobami, które doprowadzają do zmniejszenia przepływu krwi w nerwie wzrokowym. Prawdopodobnie niedożywienie nerwu powoduje jego większą wrażliwość na ciśnienie wewnątrzgałkowe. W związku z tym nawet nieprzekraczające normy wartości ciśnienia w oku mogą być zbyt wysokie dla tak osłabionego nerwu wzrokowego.
Jeśli jaskra nie jest w porę wykryta i leczona, następuje zanik nerwu wzrokowego i w konsekwencji utrata wzroku. Nerw ten jest bowiem odpowiedzialny za przewodzenie bodźców wzrokowych do mózgu, gdzie powstają obrazy oglądanych przedmiotów.
Nie lekceważ objawów
Do tej pory lekarze rozpoznali aż 40 odmian jaskry. W zależności od typu może ona objawiać się w bardzo różny sposób. Najczęściej jednak występuje jaskra z otwartym kątem przesączania (tzw. jaskra prosta). Jest to najgroźniejsza odmiana, bo zazwyczaj rozwija się w sposób utajony. Ciśnienie w oku rośnie powoli i długo nie daje żadnych zauważalnych objawów. Tylko nieliczni chorzy skarżą się na bóle głowy, uczucie wypychania gałek ocznych, przejściowe zamglenia widzenia. Jednak w miarę pogłębiania się uszkodzenia nerwu wzrokowego zaczyna się zawężać pole widzenia – przedmioty znajdujące się na wprost oczu są dobrze widoczne, natomiast te z boku stają się niewyraźne lub w ogóle znikają.
Jest też inna odmiana jaskry – z zamkniętym kątem przesączania. Występuje tylko u 5 proc. chorych, ale jest bardzo niebezpieczna. Jej przyczyną jest specyficzna budowa oka. Miejsce odpływu cieczy wodnistej (tzw. kąt przesączania) jest zbyt wąskie. Jeśli dojdzie do jego całkowitego zamknięcia, następuje atak jaskry ostrej, podczas którego ciśnienie w oku wielokrotnie przekracza prawidłowy poziom. Towarzyszą temu różne dolegliwości, m.in. gwałtownie narastający, bardzo silny ból oka i głowy. Ponadto wokół źródeł światła pojawiają się tęczowe koła. Gałka oczna jest zaczerwieniona i twarda, a źrenica – rozszerzona i ma charakterystyczny owalnopionowy kształt. Do zamknięcia kąta dochodzi zwykle u osób po 50. roku życia, częściej u kobiet. Przyczyną może być również silny stres lub podanie kropli rozszerzających źrenicę.
Uwaga! Ostry napad jaskry wymaga jak najszybszej interwencji okulistycznej, ponieważ grozi utratą wzroku albo trwałym rozszerzeniem źrenicy. Dlatego należy natychmiast wezwać pogotowie. W szpitalu podadzą odpowiednie leki zwężające źrenicę i obniżające ciśnienie w oku. Czasami trzeba zastosować leczenie laserem, a nawet operację.
Liczy się czas
Nawet jeśli już zachorujesz na jaskrę, możesz spowolnić tempo jej rozwoju. Dlatego ważne jest wczesne jej wykrycie i rozpoczęcie kuracji. W leczeniu jaskry stosuje się:
- krople do oczu, które obniżają ciśnienie wewnątrz gałki ocznej lub zmniejszają wytwarzanie cieczy wodnistej w oku. Należy je stosować regularnie, po to by zapobiegać niebezpiecznym skokom ciśnienia śródocznego. Okuliści często podkreślają, że nie wolno samemu zmieniać godzin zakraplania leków;
- leczenie kompleksowe – tzw. koregulacja. Polega ono na stosowaniu leków (kropli do oczu) oddziałujących jednocześnie na dwie przyczyny rozwoju jaskry – podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz zmniejszony przepływ krwi w tylnej części oka;
- zabiegi z użyciem lasera – tzw. trabekuloplastykę, czyli otwarcie zatkanych otworków w kącie przesączania, co umożliwia swobodny odpływ cieczy wodnistej i prowadzi do obniżenia ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Dzięki temu zabiegowi można obniżyć ciśnienie na okres od dwóch do pięciu lat, przesuwając w czasie konieczność operacji. Zwykle jednak nadal trzeba stosować leki;
- leczenie operacyjne. Zabieg irydektomii polega na nacięciu tęczówki i stworzeniu sztucznej drogi odpływu dla cieczy wodnistej. Z reguły wykonuje się go wtedy, gdy innymi metodami nie można wystarczająco obniżyć ciśnienia.
Metody leczenia zawsze ustala się dla każdego indywidualnie. Jeden chory może być leczony tylko kroplami, inny wymaga operacji. Jeśli masz jaskrę, musisz po zostawać pod stałą opieką okulisty do końca życia i wykonywać regularnie badania kontrolne.
Wejdź na wagę
Możesz zmniejszyć zagrożenie jaskrą, prowadząc zdrowy tryb życia. Staraj się utrzymywać prawidłowy poziom cukru i cholesterolu we krwi. A przede wszystkim – jeśli musisz, pozbądź się nadwagi. Podobnie jak w przypadku innych chorób cywilizacyjnych (m.in. cukrzycy, chorób krążenia) jest ona ważnym czynnikiem ryzyka. W przypadku jaskry lekarze nie zalecają jakiejś specjalnej diety.
Standardowe badania
Wykrycie jaskry umożliwia badanie:
- ciśnienia wewnątrzgałkowego – gdy jest podwyższone, istnieje podejrzenie jaskry;
- dna oka – zmiany wyglądu tarczy nerwu wzrokowego stanowią podstawę rozpoznania jaskry;
- pola widzenia – określa stopień zaawansowania choroby;
- kąta przesączania – pozwala określić typ jaskry.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
