Istnieje już wiele teorii i podejść do spraw żywienia. Praktycznie z każdym rokiem tworzą się ich setki, jeśli nie tysiące. Ciągle poszukujemy tego, które okaże się wreszcie złotym środkiem na doczesne problemy zdrowotne. Już od dłuższego czasu przeprowadzane są analizy naukowe, dzięki którym dowiadujemy się m.in. że to co jemy w jakiś sposób wpływa na nasze geny. To początek tzw. personalizacji diety…
Genetycy uznają, że badania przez nich prowadzone mogą być wkrótce wykorzystane w celu rozwoju nauk o żywieniu. Może mieć to przełożenie na wytwarzanie produktów spożywczych o większej wartości odżywczej, a także prozdrowotnym oddziaływania pożywienia na nasz organizm. Np. poprzez zjadanie (lub unikanie przyjmowania) danej grupy produktów można zmniejszyć ryzyko zachorowania na jakąś dolegliwość.
Czym są geny?
Geny to najprościej mówiąc „informacje” znajdujące się na chromosomach (postać materiału genetycznego (DNA) w komórce; są one różnej wielkości i kształtu); określane też jako podjednostki DNA, zapisane w określonej sekwencji. To podstawowe jednostki dziedziczenia, dzięki którym każdy organizm posiada specyficzne dla siebie cechy. Wyznaczają też cechy wspólne danego gatunku organizmów. Jeden gen odpowiada za pojawienie się jednej cechy w organizmie.
Co to jest DNA?
DNA – kwas deoksyrybonukleinowy. Z DNA powstają chromosomy, w których przechowywana jest informacja genetyczna. DNA odpowiada też za jej ekspresję (realizację „w naturze”) i procesy dziedziczenia. Jego podstawową jednostką budującą jest nukleotyd.
DNA ma postać podwójnie skręconej spirali, a tworzą go dwie nici (łańcuchy) polinukleotydowe (zawierające wiele nukleotydów) połączone specyficznymi wiązaniami.
Łańcuchy DNA są do siebie komplementarne, co oznacza, że zasady purynowe i pirymidynowe je tworzące „mostki” między łańcuchami, zawsze łączą się w niezmienne pary: adenina z tyminą, a guanina z cytozyną. Sekewncji tych w naszym genomie jest około 3 miliardów. Schematycznie DNA wygląda jak spiralna drabina.
Co to jest genom?
Genomem określamy zespół genów znajdujących się w pojedynczym zespole chromosomów w jądrze komórkowym. Składa się z 22 par autosomów („chromosomy ciała”) i dwóch allosomów (chromosomy płci: X i Y) oraz mitochondrialnego DNA.
Genom człowieka zawiera kilkadziesiąt tysięcy genów. Gdybyśmy poznali każdy gen, znalibyśmy przyczyny niemal każdej choroby genetycznej, w związku z czym moglibyśmy je skutecznie leczyć lub im zapobiegać (badania genetyczne, terapia genowa). Jest ich jednak bardzo dużo, a ich dokładne analizy i poznanie wymagają czasu.
Wstępne wyniki badań nad genomem ludzkim i jego szczegółowy opis zostały dwukrotnie opublikowane w 2001r. przez dwa czasopisma naukowe, takie jak Nature i Science. Badania były prowadzone przez dwa niezależne zespoły naukowców.
Co to jest genomika i nutrigenomika?
Genomika to nauka stanowiąca istotną gałąź biologii molekularnej, całościowo analizująca i badająca materiał genetyczny typowych komórek określonych gatunków organizmów (człowieka, zwierząt, roślin, bakterii itd.). Poszukuje podobieństw i różnic między przedstawicielami gatunków.
Natomiast nutrigenomika to nauka badająca zależności miedzy przyjmowanym pożywieniem, a funkcjonowaniem organizmu i występowaniem pewnych chorób cywilizacyjnych. Określana jest także jako nauka o tym, jak składniki żywności działają na aktywność genów. Ma za zadanie stworzenie takiej diety dla człowieka, która będzie zgodna z jego materiałem genetycznym.
Odżywianie a genom
Jak wspomniano wcześniej, żywienie w oparciu o genom ludzki, czyli żywienie zindywidualizowane, byłoby najbardziej optymalne dla ludzi. Jest to niestety trudne do osiągnięcia na podstawie dotychczas poznanych zagadnień z zakresu genomiki.
Wiemy już, że ogólne zasady żywienia nie do końca są odpowiednie dla każdego, ponieważ zdarza się tak, że jedni stosując wytyczne jednej diety cieszą się dobrym zdrowiem, inni nie odczuwają jej wpływu na organizm, a jeszcze inni tyją lub źle się czują z jej powodu.
Leczenie żywieniowe w niektórych przypadkach też bywa nieskuteczne. Przykładowo część ludzi z wysokim cholesterolem, stosując dietę niskocholesterolową czy śródziemnomorską w połączeniu z aktywnością fizyczną, może nie uzyskać pożądanego efektu leczenia, co być może ma związek z genami i uwarunkowanymi nimi procesami metabolicznymi.
Uznaje się, że bardziej wnikliwe zbadanie genomu i zestawienie wyników z aspektem żywieniowym, może usprawnić profilaktykę i leczenie takich chorób jak:
- choroby serca i naczyń krwionośnych,
- nowotwory,
- cukrzyca,
- hipercholesterolemia,
- choroby neurologiczne,
- choroby mięśni,
- alergie i nietolerancje pokarmowe (fenyloketonuria, celiakia itp.).
Zatem badania są warte tego, by je kontynuować. Nutrigenomika może odegrać istotną rolę w prewencji chorób cywilizacyjnych, przedłużając i polepszając jakość naszego życia, zwłaszcza w dobie współczesności gdy obserwuje się przesuwanie górnej granicy średniej długości życia ludzi.
Ponadto nutrigenomika zakłada, iż warto stworzyć taką żywność, która będzie cechowała się lepszymi właściwościami odżywczymi, uzupełniającymi niedobory, przez co być może uda się zapobiec pogorszeniu stanu zdrowia organizmu.
Na czym miałoby polegać ustalanie diety zgodnej z genomem?
Ustalenie diety zgodnej z genomem wymagałoby stworzenia karty magnetycznej, na której zapisany będzie genom danej osoby, po uprzednim jej przebadaniu. Następnie dietetyk lub lekarz zajmujący się żywieniem dokonywałby porównania wyników badań krwi z genomem pacjenta i na tej podstawie określał zalecane tylko dla niego normy spożycia pierwiastków, witamin i pozostałych składników pokarmowych. To tzw. indywidualne podejście do spraw odżywiania, w którym pokłada się ogromne nadzieje.
Póki co, przed badaczami jeszcze daleka droga do skonstruowania wytycznych z zakresu żywienia zgodnego z genomem. A więc dalej czekamy…
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
