Apteki oferują ponad 12 tysięcy różnych specyfików. Około 50 procent z nich jest dostępnych na receptę. Gdy ją wykupujesz, poświęć więcej czasu na wizytę w zaprzyjaźnionej aptece. To dobra okazja, by zapytać farmaceutę o ewentualne działania uboczne preparatu czy możliwość wykupienia jego tańszego odpowiednika. Pamiętaj też, że powstają wciąż nowe tanie apteki, w których ceny wielu preparatów są niższe o 10–30 proc. Jak powinna wyglądać prawidłowo wypełniona recepta, gdzie zasięgnąć informacji w sprawie leku – tego wszystkiego dowiesz się z naszego poradnika.
Jak działają leki w różnych postaciach
To lekarz dokonuje wyboru takiej postaci leku, która gwarantuje skuteczność terapii. Ta sama substancja może występować w formie:
- Tabletek lub drażetek (w kolorowej otoczce), kapsułek (w żelowej osłonce). Wchłaniają się w żołądku lub jelicie cienkim.
- Aerozoli – działają miejscowo, przenikając przez nabłonek oraz błonę śluzową nosa lub jamy ustnej.
- Ampułek – najczęściej lek podaje się w zastrzyku, niekiedy do picia.
- Czopków – lek przenika przez błonę śluzową odbytnicy. Działa bardzo szybko.
- Syropów – podaje się je dzieciom, a także ludziom mającym kłopoty z połykaniem.
O to pytaj, gdy jesteś u lekarza
Masz prawo wiedzieć, jak działa zapisany środek. Poproś też lekarza o numer telefonu – niekiedy występuje nieprzewidziana reakcja na lek, np. wymioty, krwotok czy zasłabnięcie. Podczas wizyty uważnie słuchaj zaleceń. Dopilnuj, by lekarz zapisał sposób dawkowania na osobnej kartce. Jeśli przyjmujesz leki zlecone przez innego specjalistę (np. leki na nadciśnienie, pigułkę hormonalną) powiedz o tym lekarzowi. Zapytaj też:
- o jakiej porze zażywać leki,
- co możesz jeść,
- czym popijać preparat,
- czy możesz prowadzić auto,
- jakie objawy powinny cię skłonić do odstawienia leku.
Jak nie zapłacić za dużo
Już wkrótce o ok. 500 zwiększy się oferta tańszych odpowiedników drogich leków (czyli tzw. leków generycznych). Aptekarz ma obowiązek na twoją prośbę wydać taki lek. Może być on tańszy o 20–80 proc. Jego działanie z zasady jest identyczne, generyk zawiera bowiem tę samą substancję leczniczą. Niższa cena jest związana z obniżeniem kosztów produkcji po wygaśnięciu umowy patentowej (lek produkuje wiele firm).
Reklamy bombardują nas nieustannie, przekonując, że bez łykania różnych kapsułek ani rusz. Nie będziemy spokojnie spać, a nasza biedna wątroba nie poradzi sobie nawet z kawałeczkiem tortu. Łykając wciąż nowe, doskonalsze preparaty, błyskawicznie pokonamy gorączkę, przeziębienie czy biegunkę.
Tymczasem niektóre środki – nawet te dostępne bez recepty – zawierają substancje, które zażywane w nadmiarze mogą nam zaszkodzić. Lekarze przestrzegają, że już po pięciu–sześciu dniach łykania kilka razy dziennie dużych dawek środków przeciwbólowych możemy uszkodzić nerki i wątrobę. Podobnie działająca substancja może znajdować się bowiem w innym zażywanym przez ciebie leku. Szczególnie wystrzegaj się łączenia środków przeciwbólowych z lekami, które też mają w składzie substancje uśmierzające ból lub mogące wywołać niekorzystną reakcję, takimi jak:
- przeciwreumatyczne (np. Voltaren, Naproxen, Mydocalm),
- przeciwgrypowe (Coldrex, Fervex, Gripex),
- przeciwzakrzepowe (np. Heparyna, Indobufen).
- obniżające ciśnienie, np. Enarenal, Amloset.
Leków bez recepty nie zażywaj dłużej niż jest to zalecane. To ważne! W żadnym wypadku nie należy też na własną rękę zwiększać dopuszczalnej dawki. Nigdy nie popijaj ich alkoholem, nie łykaj też tabletki, gdy nie masz jej czym popić.
Działania uboczne
Lek idealny nie istnieje. Niektóre leki przeciwzapalne mogą np. uszkodzić błonę śluzową żołądka i jelit (aspiryna i pochodne kwasu acetylosalicylowego), inne mogą wywołać wysypkę, mdłości lub wymioty, senność, a nawet otępienie.
Jeśli więc kupujesz lek bez recepty, przestrzegaj poniższych zasad:
- zapoznaj się z dawkowaniem oraz możliwymi działaniami ubocznymi (ulotkę znajdziesz w opakowaniu),
- sprawdź, czy jest fabrycznie zamknięty. Jeśli nie, oddaj w aptece,
- sprawdź termin ważności.
Gdzie przechowywać?
Ma to duże znaczenie zwłaszcza w przypadku medykamentów nieodpornych na wysoką temperaturę i działanie światła.
- Na opakowaniu leku znajdziesz dokładne wskazówki, jak powinien być przechowywany (jeśli nie ma takiej adnotacji, oznacza to, iż możesz go trzymać w każdej temperaturze).
- Czopki i globulki dopochwowe najlepiej włożyć do dolnej szuflady lodówki.
- Leki przeterminowane zwracaj do apteki. Zapytaj, czy twój punkt apteczny je przyjmuje, jeśli nie, wyrzucaj do śmieci, nigdy do sedesu. Dotyczy to tabletek i plastrów.
Co zażywać rano, a co wieczorem?
Skuteczność leku zależy od tego, czy przyjmujemy go o właściwej porze. Aktywność różnych narządów zmienia się w ciągu doby. Dlatego leki zażywamy w różnych porach dnia.
Rano – leki nasercowe, obniżające ciśnienie, kortykosteroidy, preparaty zlecane przy refluksie i wrzodach żołądka, niektóre rodzaje antydepresantów, np. Asentra, Fluoksetyna.
W południe – środki przeciw dolegliwościom gastrycznym, odkażające, rozkurczające.
Wieczorem – tabletki hormonalne, leki antynowotworowe, leki przeciwastmatyczne, zwiększające wydzielanie żółci.
Nie kupuj na bazarze!
Nie masz żadnej gwarancji, że w środku jest rzeczywiście substancja zgodna z nazwą na opakowaniu (Viagra sprzedawana jest np. jako lek na impotencję). Przyjmując takie leki, możesz zrujnować sobie zdrowie. Bazarowi handlarze często nie wiedzą, jakie jest zastosowanie leków oraz ich działania uboczne. Medykamenty przechowywane są w cieple, niekiedy nawet na słońcu, przez co tracą swoje właściwości.
Uważaj, co jesz!
Niepożądane skutki może wywołać nie tylko łączenie różnych środków farmakologicznych, ale też reakcja leku z jedzeniem znajdującym się w żołądku. Pokarmy zawierają wiele substancji chemicznych, których działanie może się zmienić pod wpływem leku. Czasami osłabia to działanie lekarstwa, a nawet powoduje objawy zatrucia (wymioty, wysypkę).
A oto jakich produktów żywnościowych powinnaś unikać, gdy zażywasz:
- Leki obniżające ciśnienie – soki owocowe, zwłaszcza grejpfrutowy, mocna kawa;
- Żelazo – kawa, cola i inne napoje zawierające kofeinę, mocna herbata;
- Leli przeciwalergiczne – cola, sok grejpfrutowy, słabe i mocne alkohole;
- Leki nasercowe – słodycze;
- Przeciwbólowe – kawa, cola i inne napoje z kofeiną, mocna herbata.
Zdaniem farmakologów, leki trzeba łykać na pusty żołądek – szybko się wtedy wchłaniają. Są jednak wyjątki – niektóre leki, np. drażniące przewód pokarmowy, należy przyjmować w czasie jedzenia. Popijaj je zawsze wodą lub słabą herbatą.
Tekst: Aleksandra Barcikowska
Konsultacja: Piotr Kwaśnica, specjalista chorób wewnętrznych
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!