Ospa wietrzna to zakaźna choroba, która jest wywoływana przez tego samego wirusa (varicella - zoster), co półpasiec. Jakie są objawy ospy wietrznej i przebieg choroby oraz jak leczyć dziecko i dorosłego zarażonych wirusem VZV?
Zobacz też: 4 prawdy i mity o ospie wietrznej u dzieci
Ten sam wirus - wspólny mianownik obu chorób, doprowadza do sytuacji, kiedy zarażone po kontakcie z wirusem dziecko wcześniej nie chorujące na ospę wietrzną, właśnie na nią zapada. Jeśli dziecko ospę wietrzną przechodziło, a po pewnym czasie, ponownie miało styczność z wirusem VZV, w takim wypadku zachoruje najpewniej na półpaśca.
Przeczytaj: Czy każdy musi chorować na ospę wietrzną?
Taka sytuacja może mieć także miejsce, gdy po wyleczonej już ospie wietrznej w organizmie pozostał wirus, który przeszedł w stan uśpienia. Wtedy jego aktywacja może pojawić się nawet w okresie osłabienia odporności, na przykład po przejściu ciężkiej infekcji lub w razie ponownego kontaktu z wirusem VZV.
Chore na półpaśca dziecko może zarazić ospą wietrzną osobę, która na nią wcześniej nie chorowała. I tak koło się zamyka. Kto najczęściej choruje? Oczywiście dzieci i to w określonym przedziale wiekowym. Bo prawie 100% zachorowań na ospę wietrzną pojawia się w wieku od 1 do 15 lat. Bardzo rzadko na ospę chorują niemowlęta i noworodki, choć i takie przypadki są znane. Ale najczęściej mają one wrodzoną odporność, przekazywaną od matki, która chroni je przez pierwszych 6 miesięcy życia. Jednak nie jest trwała i po tym czasie mija.
Dorośli zazwyczaj nie chorują, chociaż ryzyko zarażenia się ospą wietrzną tak naprawdę trwa, aż do momentu jej przechorowania. Więc jeśli nie chorowali w dzieciństwie nadal są narażeni na wirusa VZV.
Ospa wietrzna - jak się można zarazić?
Jak wspomnieliśmy, ospa jest jedną z najbardziej zaraźliwych chorób zakaźnych i nie bez przyczyny ma w swojej nazwie określenie „wietrzna”. Bo nie rozprzestrzenia się tylko drogą kropelkową poprzez bezpośredni kontakt z nosicielem wirusa. Niestety wirus VZV ma bardzo lotną postać, która przenosi się z prądami powietrza, a nawet na ubraniu. Zrazić się nią można także poprzez bezpośredni kontakt z zakażonymi przez chorego przedmiotami.
Wirusem można się zarazić od chorej na półpaśca osoby tylko przez bezpośrednią styczność z wydzieliną ze zmian skórnych. Całe szczęście, że poza ustrojem człowieka, wirus ospy ginie bardzo szybko, nawet po kilku minutach. Tak więc czas gra w przypadku tej choroby ogromną rolę. Do tego sam okres zakaźności ospy jest bardzo długi, bo trwa on od czasu na ok. 2 dni przed pojawieniem się charakterystycznej dla ospy wysypki, aż do zaschnięcia i odpadnięcia ostatnich jej pęcherzyków. Okres wylęgania się ospy może trwać od ok. 2 do 3 tygodni.
Objawy ospy wietrznej i przebieg choroby
U dzieci przebieg ospy wietrznej jest zazwyczaj bardzo łagodny. Bardzo ciężko przechodzą ją osoby dorosłe. Jak rozpoznać typowe dla ospy wietrznej objawy? Charakterystyczna wysypka nie pojawia się od razu. Jak zawsze, wcześniej występują objawy wstępne. I tak na 24 godziny przed pojawieniem się pierwszych zmian skórnych dziecko może odczuwać bóle głowy, może mieć złe samopoczucie, stan podgorączkowy, a nawet lekki katar lub biegunkę. Objawy te są najczęstsze przy infekcjach wirusowych. Po tych symptomach pojawia się wysypka, która najpierw jest widoczna na tułowiu, kończynach, szyi i na skórze głowy dziecka.
Tworzą ją niesymetryczne czerwone, małe plamki, które w stają się grudkowate i kolejno zamieniają się w pęcherzyki wypełnione płynem – treścią surowiczą, ta zmieniając swój stan mętnieje i zapada się jakby do środka, tworząc lekkie wgłębienie, a potem zmienia się w strupek. A same strupki odpadają samoistnie w okresie od jednego do 3 tygodni i pozostawiają po sobie niewielkie przebarwienia, niekiedy blizny, które z czasem ustępują całkowicie. Stadia wysypów mieszczą się w odstępie 48 godzin. A samych rzutów wysypki w ciągu tylko jednej doby może być od kilku do nawet kilkunastu. Ten stan może się utrzymywać od kilku do ok. 7 dni.
fot. Fotolia
Powstałe pęcherzyki, tworzone są przez bardzo delikatną błonkę, która może pękać także samoistnie lub w razie nawet bardzo delikatnych urazów. Nie ma niestety reguły, która podałaby liczbę występujących krostek. Znane są przypadki, kiedy chory może mieć ich tylko kilkanaście, a czasem nawet kilka setek. Pojawiającym się ciągle zmianom skórnym towarzyszy nieraz wysoka, skacząca gorączka i lekkie powiększenie węzłów chłonnych szyi i okolic potylicznych. Zmiany nie tylko pojawiają się na skórze, bo zdarzają się przypadki, kiedy dotykają błon śluzowych u chorego dziecka. Wtedy występują także na narządach płciowych i w ich okolicach, w gardle i górnych drogach oddechowych, spojówkach oczu. Rzadko zdarzają się w jelitach i płucach.
Typowym i dość uprzykrzającym się objawem towarzyszącym jest bardzo silne swędzenie, pojawiających się zmian, a drapanie ich może tylko spowodować nadkażenie, które z kolei grozi pozostawieniem po zaniknięciu choroby trwałych blizn. Świąd najbardziej dokucza w momencie rozgrzania organizmu, najczęściej porą nocną. Za całkowity zanik choroby możemy uznać stan, gdy nie pojawiają się już nowe rzuty zmian skórnych, a wszystkie powstałe strupki, bezpowrotnie odpadły.
Leczenie ospy wietrznej
Jeżeli ospa wietrzna przebiega bez powikłań wystarczy, że rodzice skoncentrują się na leczeniu objawów, czyli w wypadku ospy wietrznej należy skupić się na obniżeniu pojawiającej się wysokiej temperatury i załagodzeniu uporczywego swędzenia. Dlatego wskazane jest podawanie dziecku doraźnie środków działających przeciwgorączkowo, jednak nie aspiryny! Najbezpieczniejszy w przypadku dzieci jest paracetamol. W celu zmniejszenia odczuwalnego swędzenia stosuje się środki takie, jak gencjana lub maść cynkowa. Ale spotykane są także specjalne kremy lub nawet pudry.
Dziecko powinno być kąpane w płynach odkażających, najczęściej w tym wypadku stosowany jest nadmanganian potasu oraz mieć często zmieniane ubranie. Ważne jest to, aby dziecko nie miało okazji do rozdrapywania pojawiających się pęcherzyków, dlatego w ciągu dnia musi być pod baczną opieką opiekunów, a na czas nocy należy mu założyć na ręce bawełniane rękawiczki i dbać o to by chory maluch nie miał zbyt długich paznokci.
Z uwagi na możliwe zajęcie pęcherzykami błon śluzowych jamy ustnej, w czasie trwania ospy wietrznej dziecko powinno mieć lekkostrawną dietę, która nie będzie mu utrudniała przyjmowania i przełykania pokarmów. Przygotowywane posiłki muszą mieć łagodny smak, bez ostrych przypraw i kwaśnego smaku. Jeśli zmianami skórnymi objęte są narządy płciowe dziecka, ulgę przyniosą mu nasiadówki z dodatkiem rumianku. Jeżeli postać przechodzonej ospy wietrznej ma ciężki obraz, stosowane jest leczenie odpowiednimi antybiotykami zaleconymi tylko i wyłącznie przez prowadzącego lekarza pediatrę.
Groźne powikłania ospy wietrznej
Najlżejszą postać ospy wietrznej przechodzą młodsze dzieci. Starsze dzieci i nastolatki mogą już borykać się jej głównym powikłaniem, jakim jest ropne zakażenie skóry. Jeśli już ospa dotyka osobę dorosłą, choć zdarza się to bardzo rzadko, to jej przebieg jest bardzo ciężki i grozi wieloma powikłaniami, typu:
- Zapalenie mózgu
- Porażenie nerwów czaszkowych
- Zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych
- Zespołu Reye’a
- Zespołu Guillaina - Barre
- Zapalenie mięśnia sercowego
- Zapalenie stawów
- Upośledzenie widzenia spowodowane pojawieniem się pęcherzyków w obrębie gałek ocznych
- Zapalenie płuc
- Zapalenie nerek
- Zakażenie ospą wietrzną kobiety ciężarnej w pierwszych tygodniach ciąży, grozi dla dziecka przyszłymi wadami wrodzonymi, jak opóźnienie psychoruchowe, zmiany w obrębie oczu
Jednak przy prawidłowym leczeniu chorego powikłania raczej nie grożą.
Jak chronić się przed zarażeniem ospą wietrzną?
Zalecane jest przede wszystkim szczepienie. W drugiej kolejności unikanie kontaktu z osobami, które mają styczność z chorymi na ospę i wreszcie ograniczanie kontaktu z samymi chorymi. Chociaż przejście ospy w dzieciństwie tak naprawdę jest chyba najlepszym rozwiązaniem, gdyż daje całkowitą odporność na zakażenie wirusem, który ją wywołuje. Ale szczepionka, jeśli ktoś nie chorował lub chorować nie chce jest najlepszym wskazanym pewnikiem. W takim przypadku pierwszą dawkę dziecko otrzymuje w wieku od 9. miesiąca życia do 12. roku życia, a potem po ukończeniu 13 lat należy przyjąć dwie dawki w odstępie minimum 6 tygodniowym. Szczepionka przeciw ospie wykazuje bardzo wysoką skuteczność, jednak nie jest uwzględniona w obowiązkowym kalendarzu szczepień.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
