HIV - historia pandemii
Kiedy na początku lat 80. ubiegłego stulecia w USA zaobserwowano zwiększoną liczbę zgonów wśród grupy mężczyzn homoseksualnych (MSM) w związku z niedoborem odporności, wydawało się, że restrykcje polityczne oraz początkowe niedofinansowanie spowolniło prace nad poznaniem czynnika epidemiologicznego i rozszerzenie się epidemii. Jednak już wtedy zakażenie przybrało cechy pandemii i tylko lokalne uwarunkowania sprawiły, że do niektórych regionów (jak np. Polski) zakażenie dotarło z opóźnieniem, w momencie kiedy dostępne już były pewne działania prewencyjne. Poznanie biologii HIV oraz dróg jego przenoszenia umożliwiło opracowywanie kierunków profilaktyki zakażenia. Mimo to HIV i AIDS nadal stanowią jeden z najważniejszych problemów epidemiologicznych współczesnego świata.
Zobacz też:Jakie są objawy zakażenia wirusem HIV?
Szacuje się, że w 2007 r. żyło około 33 mln osób seropozytywnych. Codziennie około 6800 osób jest zakażanych HIV, a 5700 umiera z jego powodu. Około 50% zakażonych stanowią kobiety, jednak zróżnicowanie płci jest różne w poszczególnych regionach i w dużej mierze zależy od dominującej drogi zakażenia. Obserwuje się niewielki, choć stopniowy spadek ogólnego współczynnika zapadalności na zakażenie HIV – z 3 mln/rok w 2001 r. do 2,7 mln/rok w 2007 r. Niestety około 45% nowych zakażeń dotyczy młodych ludzi (między 15.a 24. r.ż.), obserwuje się również wzrost liczby zakażonych dzieci poniżej 15. Roku życia (z ok. 1,6 mln w 2001 r. do ok. 2 mln w 2007 r.), a AIDS jest nadal chorobą niosącą śmierć. W 2007 r. 2 mln osób zmarło z jej powodu.
Typy epidemii HIV
Światowa Organizacja Zdrowia i UNAIDS wyróżniają następujące typy epidemii:
1. Epidemia na niskim poziomie (low-level HIV epidemics) – zakażenie możebyć stwierdzane w populacji od wielu lat, ale epidemia nigdy nie wzrosła do istotnych rozmiarów w poszczególnych subpopulacjach. Zakażenie jest rozpoznawane zazwyczaj u osób mających częste ryzykowne zachowania (narkomani, prostytutki itp.). Prewalencja HIV nie przekracza jednak 5% w poszczególnych populacjach.
2. Epidemia ograniczona do poszczególnych subpopulacji (concentrated HIV epidemics) – zakażenie HIV szybko szerzy się w poszczególnych populacjach o dużej liczbie ryzykownych zachowań, jednak w populacji ogólnej zakażenie nie jest częste. W subpopulacjach o dużej częstości ryzykownych zachowań prewalencja wynosi ponad 5%, ale w populacji kobiet ciężarnych z miast – poniżej 1%. Dalszy rozwój epidemii jest uzależniony od rodzaju i częstotliwości powiązań subpopulacji o dużym współczynniku zakażenia z populacją ogólną. Taki rodzaj szerzenia się zakażenia wskazuje na konieczność stosowania działań prewencyjnych w wybranych populacjach o dużym ryzyku zakażenia.
3. Uogólniona epidemia HIV (generalized HIV epidemics) – zakażenie dotyczy populacji ogólnej, zakażenie szerzy się gównie drogą seksualną, niezależnie od grup o wysokiej częstości ryzykownych zachowań. Prewalencja zakażenia u kobiet w ciąży wynosi ponad 1%.Podział ten znajduje zastosowanie w opracowywaniu globalnych (ale równieżi lokalnych) strategii prewencji. Jak już wspomniano, zakażenie ma charakter pandemii, jednak o dużym zróżnicowaniu co do grup osób zakażonych oraz dominującej drogi zakażenia w poszczególnych krajach.
Zobacz też: Fakty i mity o AIDS
Dlaczego AIDS jest nadal (tak) groźne?
Drogi zakażenia są doskonale poznane i teoretycznie bardzo łatwe do przecięcia (wirus nie przenosi się drogą kropelkową ani powietrzną). Co zatem sprawia, że zakażenie HIV szerzy się nadal i stanowi jeden z głównych problemów epidemiologicznych współczesnego świata?
Składać się na to mają dwa główne elementy:
1) wieloletni bezobjawowy okres zakażenia, kiedy to osoba seropozytywna nie jest świadoma swojej choroby i może być źródłem zakażenia kolejnych ludzi;
2) cały szereg czynników, które warunkują występowanie ryzykownych zachowań i szerzenie się zakażenia w poszczególnych populacjach:
a) czynniki kulturowe,
b) czynniki obyczajowe,
c) narkomania – rodzaj i droga przyjęcia narkotyku oraz skala problemu w danym społeczeństwie,
d) czynnik finansowy – odgrywa znaczenie zwłaszcza w krajach biednych, gdzie niedobory finansowe bezpośrednio przekładają się na stan opieki zdrowotnej oraz dostępność do diagnostyki i terapii zakażenia HIV oraz jego profilaktyki,
e) głód – w krajach Trzeciego Świata, gdzie występuje wysoka śmiertelność dzieci związana z głodem, dopuszcza się karmienie naturalne przez matki HIV(+); niestety zwiększa to ryzyko zakażenia dziecka, o ile nie doszło do tego okołoporodowo, podkreśla się również znaczenie głodu w podejmowaniu ryzykownych zachowań (prostytucja).
Znajomość lokalnej sytuacji epidemiologicznej i czynników mających na nią wpływ stanowi podstawę opracowania i wdrożenia odpowiedniej prewencji. Dalej zostaną omówione różne rodzaje profilaktyki – zarówno te, które są stosowane od lat, jak i te, które znajdują się jeszcze w fazie badań.
Artykuł ma charakter naukowy. Jest to fragment książki „Diagnostyka, profilaktyka i terapia zakażeń HIV/AIDS – współczesne możliwości i problemy", pod red. Andrzeja Gładysza, Brygidy Knysz (Wydawnictwo Continuo, 2009). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
