Tarczyca znajduje się z przodu szyi. To niewielki gruczoł, kształtem przypominający motyla. Wytwarzane przez niego hormony (tyroksyna, trójjodotyronina i kalcytonina) odpowiadają za prawidłową pracę układu nerwowego, sercowo-naczyniowego, mięśniowego i pokarmowego. Regulują też temperaturę ciała, przemianę i przyswajanie minerałów niezbędnych do wzmocnienia kości. Jeśli tarczyca wytwarza odpowiednią dawkę hormonów, nasz organizm działa niczym szwajcarski zegarek. Problemy zaczynają się wtedy, gdy proporcje zostaną zachwiane.
Kiedy we krwi krąży zbyt mało tyroksyny i trójjodotyroniny, mówimy o niedoczynności tarczycy. Objawy, które mogą jej towarzyszyć, to:
- problemy z koncentracją, zmęczenie i senność – nawet po wypiciu kawy;
- infekcje – wynik obniżenia odporności;
- przygnębienie, a nawet depresja;
- uczucie ciągłego chłodu – nawet gdy naprawdę ciepło się ubierasz;
- problemy z oczami – takie jak przy zapaleniu spojówek (zaczerwienienie, pieczenie, łzawienie);
- chroniczne zaparcia;
- spowolnienie przemiany materii – pojawia się skłonność do tycia;
- podwyższony poziom cholesterolu;
- łamanie się i wypadanie włosów;
- bladość i suchość skóry;
- obrzęk – twarz wygląda jak „nalana”;
- powstanie tzw. wola – zwiększa się wtedy obwód szyi.
Uwaga! Objawy mogą występować razem albo pojedynczo. By się upewnić, czy wynikają z niedoczynności tarczycy, idź do lekarza. W razie potrzeby dostaniesz skierowanie do endokrynologa.
Za mało źle, za dużo też niedobrze...
Przeciwieństwem niedoczynności jest nadczynność tarczycy. Efektem wzmożonej produkcji hormonów mogą być:
- wysokie ciśnienie krwi, przyspieszone bicie serca i tętno;
- nerwowość i uczucie niepokoju;
- pocenie się i uderzenia gorąca;
- kłopoty z zasypianiem;
- problemy żołądkowe, np. biegunki;
- pieczenie i łzawienie oczu, wytrzeszcz (czasem tylko jednej gałki);
- spadek wagi ciała – mimo że ciągle dopisuje ci apetyt.
Uwaga! Przy nadczynności mogą pojawiać się guzki. Rzadko są złośliwe, mimo to, jeśli wyczujesz na szyi zgrubienia, skonsultuj się z lekarzem.
Jak ujarzmić hormony
Kłopoty z tarczycą częściej mają kobiety. Są na nie bardziej podatne, bo przechodzą hormonalne huśtawki związane np. z okresem, ciążą i menopauzą. Problemy z tarczycą bywają też wynikiem:
- dziedziczenia – ryzyko wzrasta, gdy chorzy są rodzice lub rodzeństwo;
- infekcji wywołanej przez wirusy, bakterie lub grzyby;
- chorób układu odpornościowego, tzw. autoimmunologicznych – dochodzi wtedy do uszkodzenia komórek tarczycy.
Lekarz podejrzewa, że możesz mieć niedoczynność lub nadczynność tarczycy? Zanim ustali sposób leczenia, zleci:
- badanie krwi – by ocenić poziom hormonów (tzw. FT3, FT4 i TSH);
- USG tarczycy – badanie pozwala określić wielkość gruczołu i sprawdzić, czy nie występują na nim guzki;
- RTG klatki piersiowej – jeśli zachodzi podejrzenie, że rozrośnięta tarczyca uciska drogi oddechowe;
- scyntygrafię – pacjent pije płyn z radioaktywnym jodem. Gdy tarczyca go wchłonie, emituje promieniowanie, które rejestruje specjalna kamera. Zarejestrowany przez nią obraz pozwala ustalić, czy tarczyca ma problem z wychwytywaniem i gromadzeniem jodu;
- biopsję cienkoigłową – w przypadku guzków tarczycy, by sprawdzić, czy zmiany nie są złośliwe i czy nie występują w nich stany zapalne.
Dalsze postępowanie zależy od wyników. Z reguły jednak:
- przy niedoczynności – przyjmuje się odpowiednie dawki hormonów;
- przy nadczynności – stosowana jest terapia radioaktywnym jodem lub lekami hamującymi syntezę hormonów tarczycy. Czasem konieczne bywa też częściowe lub całkowite usunięcie tarczycy.
Uwaga! Przy leczeniu nadczynności i niedoczynności warto też stosować dietę (szczegóły w poniższej ramce).
Rewolucja na talerzu
Przy nadczynności:
- nie ograniczaj kalorii – spalasz ich więcej niż osoby z prawidłowym poziomem hormonów;
- jadaj nabiał, ryby, warzywa i owoce – twój organizm ma problemy
z przyswajaniem wapnia i białka, potrzebuje też większej dawki witamin;
- unikaj tłuszczu i smażenia – twój żoładek woli lekkostrawne dania.
Przy niedoczynności:
- rozsmakuj się w roślinach strączkowych (np. fasoli) i razowcu – zawarty w nich błonnik pomoże ci uporać się z zaparciami;
- niech w twoim menu goszczą morskie ryby – to źródło jodu;
- zrezygnuj z masła, tłustego mięsa i smalcu – podnoszą poziom cholesterolu. Przy niedoczynności bywa on i tak podwyższony.
Dla przyszłej mamy:
Marzysz o dziecku? Weź tarczycę pod lupę! Nieprawidłowy poziom hormonów może:
- utrudnić zajście w ciążę;
- wywoływać poronienia;
- upośledzić rozwój dziecka;
Hormony tarczycy odgrywają ważną rolę nie tylko w okresie płodowym, ale i po narodzinach. Dlatego noworodkom (w pierwszym tygodniu życia) robi się badania oceniające pracę tarczycy.
Uwaga! W czasie ciąży łożysko wytwarza związki stymulujące tarczycę do intensywnego wydzielania hormonów. Efektem tego bywa przejściowa lub stała nadczynność.
Diana Ożarowska
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!