Co to są zaparcia i jak powstają?
Zaparcie to zbyt mała ilość wypróżnień – poniżej 2 na tydzień lub oddawanie z wysiłkiem twardego stolca, powodujące dolegliwości bólowe i odczuwalny brak satysfakcji po jego oddaniu (niepełne wypróżnienie).
Jakie są przyczyny zaparć?
Przyczyny zaparć możemy podzielić na pierwotne, spowodowane nieodpowiednim stylem życia (dieta ciężkostrawna, bez warzyw, z małą ilością płynów, jogurtów, brak aktywności ruchowej, przetrzymywanie stolca, używki, ciąża, wcześniactwo, wiek podeszły, zbyt częste sztuczne wywoływanie defekacji (czopki, lewatywa)) oraz na wtórne – towarzyszące chorobom (gorączka, zaburzenia łaknienia, zespół jelita drażliwego, uchyłki jelita grubego, wypadanie odbytu, zaburzenia zwieraczy odbytu, szczelina, ropień, żylaki odbytu, hemoroidy, choroba Leśniowskiego-Crohna, choroba Hirschsprunga, martwicze zapalenie jelit, guzy jajnika, macicy, endometrioza, zaburzenia hormonalne, neuropatia cukrzycowa stwardnienie rozsiane, guzy mózgu i rdzenia kręgowego, choroba Parkinsona, depresja, jadłowstręt, schizofrenia, upośledzenie umysłowe, otyłość, guzy jelita, przepukliny brzuszne, ból, zatrucia metalami ciężkimi, czynniki psychiczne – np. molestowanie seksualne, strach przed bólem, i wiele innych). Zaparcia mogą się również pojawić po leczeniu chirurgicznym – zabiegi na jelitach i odbycie oraz jako efekt uboczny leków, np. psychotropy, bromokryptyna, leki alkalizujące, przeciwnadciśnieniowe, narkotyczne przeciwbólowe, NLPZ, cytostatyki, preparaty żelaza, antykoncepcyjne, moczopędne, przeczyszczające.
W jaki sposób można zwalczyć zaparcia?
Aby skutecznie walczyć z zaparciami, najważniejsza jest identyfikacja ich przyczyny. Jednak bardzo często są to nasze kulinarne grzeszki. Pod lupę trzeba wziąć dotychczasowy styl życia. Do diety należy włączyć pełnoziarniste produkty zbożowe – chleb razowy, żytni, dodatkowo kasze – gryczaną, jaglaną, jęczmienną, otręby; warzywa i owoce – ogórki, pomidory, szczaw, rzepę, kapustę kiszoną, rośliny strączkowe, jabłka, suszone śliwki, figi, rodzynki; produkty mleczne – jogurty naturalne, kefiry, maślanki, jogurty z ziarnami zbóż i suszoną śliwką; płyny – około 2-3 l dziennie; woda mineralna, kompot z suszonych śliwek, woda przegotowana zimna z miodem i sokiem z cytryny, soki warzywno-owocowe (pół szklanki pół godziny przed śniadaniem); tłuszcze – oliwa z oliwek, margaryna, masło. Posiłki należy przyjmować regularnie, w liczbie 4-5 dziennie. Trzeba też zadbać o przyjazną atmosferę podczas jedzenia – brak pośpiechu, cisza, czystość.
Nie zapomnijmy o aktywności fizycznej. Może to być poranna gimnastyka, spacer po południu, taniec itp. Ulgę w zaparciach przynosi również masaż brzucha, w kierunku od wątroby, spiralnie do pępka. Wykonujemy go głaskaniem, kilka razy dziennie przez około 3 minuty.
Warto zadbać o regularność wypróżnień i nie wstrzymywać odruchów defekacyjnych. Nie bez znaczenia jest również „pozycja” podczas oddawania stolca. Uzyskamy ją podkładając pod stopy podnóżek, tak aby uda były zbliżone do brzucha. Pozycja kuczna jest najbardziej fizjologiczną.
Na sam koniec zostawia się zabiegi dorektalne, takie jak lewatywa, wlewka z parafiny, oliwy i gliceryny oraz leki przeczyszczające (parafina płynna, ziołowy Normosan, Alax, Altra, Rhelax, Normit). Lekarz może jeszcze zlecić np. laktulozę, bisakodyl i inne medykamenty.
Jeżeli zaparcia występują przewlekle, konieczna będzie porada u lekarza.
Katarzyna Ziaja
Na podstawie:
Kózka M., Płaszewska-Żywko L., Diagnozy i interwencje pielęgniarskie podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2008
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
