Stresor w postaci widoku czyjejś śmierci, przeżycia katastrofy, uczestniczenia w wojnie, bycia świadkiem zbrodni, wywołuje u większości znaczące objawy zachodzące w psychice. Każdy kto by takie zdarzenie przeżył, podobnie jaki inni, silnie na nie zareaguje.
Właśnie zespół stresu pourazowego – PTSD – jest ową silną odpowiedzią psychiki na traumę. Cechuje go wystąpienie depresji i lęku o różnym, ale często dużym nasileniu. Osoby po przeżytym urazie psychicznym wykazują też zachowania autodestrukcyjne; samookaleczające, a nawet dokonują zamachów na swoje życie. By na chwilę zapomnieć o traumie, szukają ukojenia w alkoholu, narkotykach i innych środkach psychoaktywnych.
Wydarzenia, które wyryły blizny w psychice i pamięci, często powracają jako, bolesne wspomnienia. Osoby się izolują, unikają kontaktów z innymi. Mogą także być agresywne, nadmiernie pobudzone. Upośledzeniu ulega też afekt. Chory nie podejmuje żadnych inicjatyw, a staje się impulsywny. Nierzadkie są również zachowania dysocjacyjne – zaburzenia pamięci na skutek wydarzeń wywołujących silne stany emocjonalne. Przykładem takich zachowań jest amnezja dysocjacyjna i mieszcząca się w jej kręgu fuga. Fuga (z francuskiego „ucieczka”) to oderwanie się od własnej tożsamości, dotychczasowego środowiska, zmiana stylu życia i podejmowanych działań, objęte niepamięcią.
W PTSD zapamiętane obrazy traumy, tkwią w mózgu. Nie opuszczają go, ale mogą ulec przekształceniu. Gdy powracają jako wspomnienia, powodują silny lęk. Przedmiot, muzyka, osoba, zapach czy nawet miejsce związane z traumą, często budzą przerażające wspomnienia.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – DSM-IV, następująco określa kryteria rozpoznawania zespołu stresu pourazowego:
- Kryterium A, którym jest wystąpienie urazu psychicznego, jak np. wspomniane uczestnictwo w katastrofie, zbrodni, bycie świadkiem czyjejś śmierci.
- Kryterium B, będące przeżywaniem na nowo doświadczonego urazu, np. poprzez natrętne wspomnienia, powracające koszmary senne dotyczące przeżytej traumy, poczucie fizyczne lub psychiczne powrotu bolesnego zdarzenia, silne reakcje na przedmioty kojarzące się z urazem.
- Kryterium C, czyli unikanie wszystkiego co może wzbudzić wspomnienie o traumatycznej chwili. Osoba unika myślenia, mówienia, a także miejsc związanych z przykrym doświadczeniem. Ponadto znieczula się emocjonalnie, nie jest w stanie przeżywać miłości, prowadzić życia towarzyskiego. Ma poczucie odrzucenia przez innych, a także odczuwa brak perspektyw na dalszą egzystencję.
- Kryterium D, określa się jako nadmierną pobudliwość, która pojawiła się po urazie psychicznym. Przed nim nie była obecna. Mogą to być trudności z zasypianiem i utrzymaniem ciągłości snu, wybuchy gniewu, rozdrażnienie, przesadna reakcja na bodziec oraz trudności z koncentracją.
Leczeniem jest także wsparcie bliskich osób. Praktycznie bez niego trudno o wyjście z jakiejkolwiek choroby psychicznej. Rodzina i znajomi osoby z PTSD powinni uzbroić się w cierpliwość i wyrozumiałość. Trzeba być też stanowczym, ale jednocześnie ciepłym i życzliwym wobec cierpiącej osoby. Od razu osoba chora nie odzyska spokoju. Proces leczenia jest niestety długotrwały i trudny.
Na podstawie:
1. Cameron A. D., Sidorowicz S. K. (red. wyd. polskiego), Psychiatria – Crash Course, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2005
2. Dąbkowska M., Rozpoznawanie zespołu stresu pourazowego, Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2008; 3, 2: 80-84
3. Heitzman J., Psychiatria Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2007
Katarzyna Ziaja
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
