Specjaliści PTGiP na podstawie aktualnych dowodów naukowych opublikowali stanowisko, w którym uaktualnili zalecenia dotyczące suplementacji kwasu foliowego w okresie przed ciążą, w trakcie ciąży i w czasie laktacji. W artykule znajdziesz najważniejsze informacje o aktywnym kwasie foliowym – kiedy go przyjmować, czym się różni od syntetycznego kwasu foliowego, w jaki sposób zwiększyć biodostępność tej witaminy i jakie jest dawkowanie.
Spis treści:
- Czym jest aktywny kwas foliowy?
- Aktywny kwas foliowy a kwas foliowy – czym się różnią?
- Aktywny kwas foliowy – wskazania do przyjmowania
- Aktywny kwas foliowy – dawkowanie
- Jak przyjmować aktywny kwas foliowy?
- Aktywny kwas foliowy – skutki uboczne
Czym jest aktywny kwas foliowy?
Aktywny kwas foliowy (inaczej kwas lewomefoliowy, metylofolian lub 5-metylotetrahydrofolian, w skrócie 5-MTHF) jest to aktywna postać kwasu foliowego, która w organizmie powstaje przy udziale enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej (MTHFR). Za prawidłowe działanie tego enzymu, a więc za właściwe przyswajanie kwasu foliowego, odpowiada gen MTHFR. U niektórych osób występuje mutacja tego genu, co może zakłócać powstanie aktywnej postaci kwasu foliowego.
Jest to szczególnie ważne w przypadku planowania ciąży oraz samej ciąży, ponieważ niedobór kwasu foliowego wiąże się z wyższym ryzykiem wady cewy nerwowej u płodu (np. rozszczep kręgosłupa), zespołu Downa, rozszczepu wargi i podniebienia, a także utraty ciąży oraz niepłodności. Przy czym kwas foliowy jest ważny dla każdego (dostarczamy go organizmowi wraz z żywnością, przede wszystkim zielonymi liściastymi warzywami) i coraz więcej mówi się o jego wpływie na nastrój, funkcje poznawcze oraz zdrowie układu krążenia.
Suplementacja aktywnego kwasu foliowego w okresie planowania ciąży jest polecana zwłaszcza kobietom z określonymi zmianami genu MTHFR (np. C677T lub A1298C). Mogą one jednak nie mieć nawet świadomości, że są ich posiadaczkami. Nieprawidłowości, które można wykryć w badaniach, zazwyczaj nie powodują żadnych objawów. U niektórych osób może wystąpić hiperhomocysteinemia, czyli nadmiar homocysteiny (kwas foliowy bierze bowiem udział w metabolizmie homocysteiny).
Pojawia się jeszcze jeden problem. „Aktywny kwas foliowy” lub „5-MTHF” to nazwy pojawiające się obok tradycyjnego „kwasu foliowego” na etykietach suplementów diety. Powoduje to często zakłopotanie kupujących, bo który preparat należy wybrać: z kwasem foliowym czy też aktywnym kwasem foliowym? Najnowsze wytyczne rozjaśniają tę kwestię.
Aktywny kwas foliowy a kwas foliowy – czym się różnią?
Aktywny kwas foliowy i kwas foliowy to inne związki, choć ściśle ze sobą powiązane. Kwas foliowy (inaczej folacyna, witamina B9) jest to rozpuszczalna w wodzie witamina obecna w żywności i suplementach diety. Ta forma jest nieaktywna w organizmie człowieka, ale z niej powstaje 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF), czyli tzw. aktywna forma kwasu foliowego — którą możemy przyswoić i wykorzystać. Dostępny w preparatach aptecznych 5-MTHF jest więc związkiem bardziej dostępnym dla organizmu, zwłaszcza gdy występuje problem z enzymem odpowiadającym za metabolizm kwasu foliowego.
Kwas foliowy jest bardzo ważny nie tylko dla kobiet ciężarnych i zdrowia płodu. Wpływa na działanie układu nerwowego, pokarmowego oraz krążenia, a także na nastrój. Ma działanie przeciwnowotworowe. O to, czy powinieneś go suplementować, zapytaj lekarza pierwszego kontaktu.
Aktywny kwas foliowy – wskazania do przyjmowania
Według nowych wytycznych Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników wskazaniami do stosowania aktywnej formy kwasu foliowego są okres planowania ciąży, ciąża oraz czas karmienia piersią. W okresie planowania ciąży należy jednak przyjmować aktywną formę kwasu foliowego (5-MTHF) wraz z syntetycznym kwasem foliowym. Taką rekomendację narzucają aktualnie obowiązujące wytyczne europejskie.
Wielu lekarzy uważa, że aktywna forma kwasu foliowego powinna być przepisywana wszystkim kobietom planującym ciążę. Przyjmowanie aktywnego kwasu foliowego jest szczególnie zalecane w przypadku kobiet z polimorfizmami C677T lub A1298C genu MTHFR oraz par z niepłodnością, u których wykazano nosicielstwo powyższych mutacji.
W polskich wytycznych eksperci napisali: Okazuje się, że aby zachować prawidłowość przemian folianów i wszystkich procesów z nimi związanymi lepszym wyborem będzie aktywna, naturalna forma 5-MTHF. Podstawą tych stwierdzeń są wyniki badań ostatnich lat, na które powołują się specjaliści.
Warto też dodać, że nie ma rekomendacji przeprowadzania rutynowych badań w kierunku obecności mutacji genu MTHFR, dlatego nie wiadomo, która z kobiet powinna otrzymać aktywną formę kwasu foliowego. Badanie można wykonać na własną rękę prywatnie, nie jest ono refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Poza tym wskazania do przyjmowania kwasu foliowego obejmują:
- przewlekłe niedożywienie,
- alkoholizm,
- zaburzenia wchłaniania jelitowego,
- niedokrwistość megaloblastyczną,
- łuszczycę,
- przewlekłe choroby związane z hemolizą krwi, w tym: talasemie, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa,
- dializoterapię.
Przyjmowanie kwasu foliowego jest wskazane również u osób zażywających niektóre leki, np. doustne środki antykoncepcyjne, barbiturany, cyklosporynę, prymidon, sulfasalazynę, trimetoprim.
Przeczytaj też: Magnez w ciąży
Aktywny kwas foliowy – dawkowanie
Według PTGiP zalecane dawkowanie aktywnego kwasu foliowego to:
- w okresie planowania ciąży: 400 µg 5-MTHF + 400 µg kwasu foliowego na dzień,
- w ciąży: 800 µg 5-MTHF na dzień,
- w czasie laktacji: 800 µg 5-MTHF na dzień.
Pozostałe rekomendacje polskich lekarzy:
- W suplementacji kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz w czasie laktacji można również stosować preparaty zawierających w swoim składzie zarówno aktywny folian, jak i syntetyczny kwas foliowy.
- U kobiet przygotowujących się do ciąży zaleca się suplementację folianami co najmniej 12 tygodni przed planowaną koncepcją.
- U kobiet z BMI > 30 kg/m2 po oznaczeniu poziomu folianów poniżej 28 nmol/l zaleca się suplementację 5 mg/dobę folianów w połączeniu z mio-inozytolem (1000 mg) maksymalnie do 12 tc.
- U kobiet, które urodziły wcześniej dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się suplementację 5 mg/dzień folianów.
- Należy podkreślić, że rutynowe oznaczanie polimorfizmów genu MTHFR u kobiet planujących ciążę oraz ciężarnych nie jest uzasadnione klinicznie.
- Nosicielstwo mutacji genu MTHFR nie jest wskazaniem do stosowania profilaktyki przeciwzakrzepowej.
- Należy pamiętać, że w przypadku kwasu foliowego górny bezpieczny poziom dziennego spożycia (safe upper level) wynosi 1 mg/dzień.
Przeczytaj też: Dieta w ciąży
Jak przyjmować aktywny kwas foliowy?
Aktywny kwas foliowy stosuje się doustnie w formie suplementów. Można go przyjmować z jedzeniem, przed posiłkiem lub po nim.
Aby organizm lepiej go przyswajał, należy łączyć go z innymi składnikami. By zwiększyć biodostępność tej witaminy, bardzo ważne jest przyjmowanie równoległe preparatów zawierających cholinę oraz witaminy B6 i B12. Wchłanianie kwasu foliowego poprawia również cynk, żelazo i witamina C.
Negatywnie wpływają natomiast choroby jelit, alkohol, palenie papierosów, środki antykoncepcyjne, leki przeciwgruźlicze, leki z grupy NLPZ (np. ibuprofen, kwas acetylosalicylowy) oraz preparaty zobojętniające kwas żołądkowy.
Aktywny kwas foliowy – skutki uboczne
Aktywny kwas foliowy przyjmowany zgodnie z zaleceniami nie powinien powodować działań niepożądanych, jednak, jak w przypadku każdego lek, i tu istnieje ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Mogą pojawić się:
- reakcje alergiczne (wysypka, gorączka),
- złe samopoczucie,
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe,
- zaburzenia snu,
- zaburzenia nastroju.
Jeśli zauważymy jakiekolwiek niepożądane objawy po przyjmowaniu preparatów z aktywnym kwasem foliowym lub syntetycznym kwasem foliowym, powinniśmy skontaktować się jak najszybciej z lekarzem.
Źródła:
A. Seremak Mrozikiewicz, D. Bomba Opoń, K. Drews, P. Kaczmarek, M. Wielgoś, P. Sieroszewski, Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji aktywnych folianów, choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu, Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników, www.ptgin.pl/artykul/stanowisko-ekspertow-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-w-zakresie,
Ledowsky CJ, Schloss J, Steel A. Variations in folate prescriptions for patients with the MTHFR genetic polymorphisms: A case series study. Explor Res Clin Soc Pharm. 2023 May 8;10:100277. doi: 10.1016/j.rcsop.2023.100277,
Carboni L. Active Folate Versus Folic Acid: The Role of 5-MTHF (Methylfolate) in Human Health. Integr Med (Encinitas). 2022 Jul;21(3):36-41. PMID: 35999905; PMCID: PMC9380836.
Czytaj także:
Co jeść, aby obniżyć poziom homocysteiny? Te 4 składniki mają kluczowe znaczenie
Witaminy z gr. B - funkcje, produkty, suplementy
Dieta na płodność to nie mit. Może ułatwiać zajście w ciążę zarówno przy naturalnym jak i sztucznym zapłodnieniu
Jacuzzi w ciąży, sauna w ciąży - czy trzeba z nich zrezygnować
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
