Udar mózgu to nagłe upośledzenie dopływu krwi (a więc i tlenu) do tkanki mózgowej. W większości (ponad 80 proc. przypadków), jest to spowodowane zamknięciem przez zakrzep lub zator tętnicy doprowadzającej krew do mózgu (patrz rysunek po lewej stronie). Pozostałe 20 procent to udary krwotoczne, których przyczyną jest pęknięcie naczynia krwionośnego i wylew krwi do mózgu (rysunek po prawej). Najczęstsze przyczyny obydwu typów udarów to nadciśnienie i miażdżyca.
Niedawno w całej Polsce pojawiły się ogromne plakaty z napisem „1 na 6 osób w trakcie swego życia będzie miała udar. To możesz być Ty!”. Choć, trudno w to uwierzyć, rzeczywiście takie są dane statystyczne. W większości ta choroba dotyczy osób starszych, po 75 roku życia, ale prawdopodobnie każdy zna kogoś, kto przeszedł udar znacznie wcześniej, nawet koło trzydziestki czy czterdziestki. Czy zatem można coś zrobić, by zmienić te statystyki na bardziej optymistyczne? Okazuje się, że naprawdę bardzo dużo! Profilaktyka
6 przykazań dla każdego
Oto najważniejsze zasady, których przestrzeganie znacznie zmniejsza ryzyko udaru mózgu. Poznać je i stosować powinni wszyscy. Szczególnie jednak muszą je sobie „wziąć do głowy” osoby, w których rodzinie zdarzały się choroby sercowo-naczyniowe, nie tylko udar, ale także zawał czy miażdżyca. Stosowanie się do tych sześciu przykazań może sprawić, że to nie ty będziesz jedną z tych sześciu osób z plakatów.
1. Kontroluj ciśnienie
Mierz je co najmniej raz na pół roku i jeśli przekracza normę, czyli 140/90 mm/Hg koniecznie zgłoś się do lekarza. Pamiętaj, ryzyko udaru jest tym wyższe, im wyższe masz ciśnienie krwi.
2. Nie dopuszczaj do nadwagi
Każdy dodatkowy centymetr, zwłaszcza w obwodzie brzucha, to większe prawdopodobieństwo zawału lub udaru. Maksymalny bezpieczny obwód brzucha u kobiet to 88 cm a u mężczyzn 102 cm (mierzyć się należy na wysokości pępka). Powyżej tych wartości zaczyna się tzw. otyłość brzuszna, niebezpieczna dla układu krążenia.
3. Pilnuj poziomu cukru i cholesterolu
Zarówno cukrzyca jak i nadmiar lipidów we krwi sprzyjają miażdżycy. Prawidłowy poziom cholesterolu we krwi powinien być niższy od wartości 190mg/dl a cukru na czczo 100 mg/dl. Jeśli twoje wyniki przekraczają normę nieznacznie (o 10-20 proc.), być może wystarczy zmiana diety, jeśli bardziej – konieczne są konsultacja u lekarza i kuracja.
4. Bądź aktywna
Złota zasada to 3 x 30 x 130. Oznacza minimum pół godziny ruchu trzy razy w tygodniu przy tętnie 130 uderzeń na minutę. Ale oczywiście można też ćwiczyć codziennie. Aktywność, oprócz tego, że doskonale wpływa na cały organizm, znakomicie ułatwia stosowanie się do trzech poprzednich przykazań.
5. Nie pal
Wypalenie paczki papierosów dziennie aż czterokrotnie zwiększa ryzyko m.in. zawału serca i udaru mózgu. Ale szkodzą nawet 2-3 papierosy na dobę. Za to już po dwóch - czterech latach od rzucenia palenia, ryzyko zachorowania spada do przeciętnego poziomu.
6. Słuchaj tętna
Jeśli stwierdzisz, że twoje serce bije nierówno, poproś lekarza o skierowanie na EKG. Może się bowiem okazać, że masz migotanie przedsionków (rodzaj zaburzenia rytmu serca), a to sprzyja powstawaniu zakrzepów, a więc udarom niedokrwiennym (patrz ramka na poprzedniej stronie). Z badań wynika, że migotanie przedsionków jest jedną z najczęstszych przyczyn udarów o ciężkim przebiegu i ich późniejszych poważnych komplikacji.
Udaru mózgu: Objawy
Nie wolno ich przegapić Udar większości z nas kojarzy się tak samo: silny ból głowy i nagła utrata przytomności. To jednak nie zawsze wygląda tak gwałtownie. U wielu osób pojawiają się bowiem wcześniej sygnały, których nie można bagatelizować.
SUBTELNE OZNAKI - zwróć na nie uwagę
Jeśli naczynia krwionośne są zwężone (np. z powodu miażdżycy) do mózgu może docierać za mało tlenu, co zaburza jego pracę. Objawia się to kłopotami z pamięcią, koncentracją, czasem zawrotami głowy. Takie sygnały większość osób lekceważy całkowicie, zrzucając winę na przepracowanie lub stres. Zdarzają się także niepokojące objawy, które mijają same po kilku minutach: podwójne widzenie, drętwienie twarzy, wykrzywienie ust. To może być sygnał, że gdzieś w naczyniach utworzył się niewielki skrzep, który szczęśliwie sam się rozpuścił, zanim zdążył narobić szkód (jednak w niedługim czasie może przecież powstać następny).
Zaniepokoić powinny także następujące symptomy:
- zaburzenia mowy - mówienie staje się wolniejsze, mniej wyraźne, pojawiają się kłopoty ze zrozumieniem tego, co chory chce nam zakomunikować;
- zawroty głowy - zwykle opisywane jest to jako uczucie falowania, wirowania otoczenia, osłabienie i zataczanie się;
- zaburzenia widzenia - najczęściej pojawia się zamazany lub podwójny obraz;
- drętwienie części twarzy (np. opadanie kącika ust), ręki lub nogi – uczucie ciężkości, osłabienie siły mięśni, mrowienie czubków palców.
Jeśli ktoś zareaguje w porę na te subtelne i bardziej wyraźne oznaki wysyłane przez organizm i pójdzie do lekarza, jest duża szansa, że dzięki odpowiedniemu leczeniu zapobiegnie udarowi.
U mniej więcej co piątej osoby poprzedzają one ostry atak, przy czym część osób miewa je wielokrotnie a u innych pojawiają się raz, na krótko przed udarem.
ALARM! - dzwoń po pogotowie
Objawy ostrego udaru mogą być podobne do wymienionych powyżej, ale najczęściej są jednak bardziej gwałtowne.
Do najczęstszych należą:
- drętwienie połowy twarzy albo nawet całego ciała – np. lewa ręka, noga, zaburzenia widzenia w lewym oku.
- silny ból głowy – zwykle przy udarze krwotocznym;
- gwałtowna utrata przytomności – im szybciej przybędzie pomoc, tym lepiej.
Zatem nawet jeśli nie jesteś całkowicie pewna, czy objawy, które obserwujesz u siebie lub kogoś bliskiego świadczą o udarze, dzwoń po pogotowie. Twoje wahanie może kosztować czyjeś życie lub zdrowie! Dyspozytor pogotowia zada ci kilka pytań, które pomogą rozstrzygnąć, czy pomoc jest niezbędna a w razie wątpliwości wyśle karetkę. Od tego jak szybko zostanie przywrócone zaopatrzenie w krew i tlen a także od tego jak duży obszar mózgu został objęty udarem zależy życie i późniejsze funkcjonowanie chorego.
Udar mózgu: Leczenie i rehabilitacja
W ostatnich latach dokonała się na świecie prawdziwa rewolucja w leczeniu udarów i zapobieganiu ich skutkom. W Polsce także wdrażane są nowoczesne metody terapii i rehabilitacji, powstają specjalistyczne oddziały szpitalne sprofilowane właśnie na leczenie pacjentów z udarem i po nim. To wszystko sprawia, że coraz więcej chorych (nawet co czwarty) odzyskuje pełną sprawność.
Niewielkie skutki, nie wpływające na samodzielne funkcjonowanie obserwuje się u ok. 23 procent osób po udarze. Wszyscy jednak muszą stosować już na zawsze specjalną profilaktykę, np. przyjmować leki przeciwzakrzepowe, obniżające ciśnienie krwi lub poziom cholesterolu.
Konsultacja: dr Adam Kobayashi z II Kliniki Neurologicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie i Centrum Interwencyjnego Leczenia Udaru Mózgu
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
