Co to jest komórka macierzysta?
Komórkami macierzystymi nazywa się takie komórki, które nie utraciły zdolności namnażania i różnicowania. W zależności od stopnia ograniczenia owych możliwości, wyróżniamy komórki totipotencjalne i pluripotencjalne. Komórki totipotencjalne mogą wytworzyć wszelkie komórki charakterystyczne dla danego organizmu. Występują we wczesnym etapie rozwoju zarodków. Zdolności różnicowania komórek pluripotencjalnych są bardziej ograniczone. Znajdują się one m.in. w mięśniach szkieletowych, szpiku kostnym, krwi pępowinowej, nabłonku jelit, naskórku czy włosach.
Cechami charakterystycznymi dla tego typu komórek jest mała zawartość cytoplazmy i siateczki śródplazmatycznej, duża ilość heterochromatyny (materiału genetycznego) oraz mała aktywność metaboliczna.
Jaką rolę odgrywają komórki macierzyste w naszym ciele?
Komórki macierzyste biorą udział w regeneracji po każdorazowym uszkodzeniu tkanki naszego organizmu. Mechanizm tego procesu jest następujący:
- Do zniszczonej tkanki napływają makrofagi (komórki żerne);
- Dochodzi do uwolnienia fragmentów uszkodzonej tkanki wskutek działania komórek żernych;
- Rekrutowane są komórki macierzyste (w celach regeneracyjnych);
- Komórki macierzyste zostają osadzone na rusztowaniu uszkodzonej tkanki;
- Następuje różnicowanie komórek macierzystych w konkretne tkanki organizmu;
- Tkanka zostaje odbudowana.
Jakie funkcje mogą spełniać komórki macierzyste w medycynie?
Wykorzystanie komórek macierzystych w medycynie polega na samoistnej regeneracji narządów po ich częściowej resekcji lub przeszczepieniu, wywołaniu skuteczniejszej rekrutacji tych komórek albo na przeprowadzaniu przeszczepów autologicznych (czyli komórki macierzyste pobrane od osoby, od której pierwotnie one pochodzą).
Polecamy: Komórki macierzyste wolne od stereotypów
Z pierwszym przypadkiem mamy do czynienia podczas przeszczepów wątroby czy rogówki. Dzięki obecności komórek macierzystych w rąbku rogówki, a także braku w niej naczyń krwionośnych, dochodzi do szybkiego włączenia przeszczepionego fragmentu do organizmu pacjenta. Natomiast wzmożone zdolności regeneracyjne wątroby po zmniejszeniu jej wymiarów o 1/3, umożliwiają pobranie jej fragmentu od żywego dawcy.
W drugim przypadku przyspieszenie rekrutacji komórek macierzystych w naprawie tkanki kostnej może być stymulowane poprzez biostatyczny przeszczep martwej tkanki łącznej. Tkankę taką uzyskuje się z gruzu kostnego dawców. Jest ona resorbowana przez żywy organizm przy użyciu osteoklastów (komórek tkanki kostnej). Uzyskane w ten sposób produkty degradacji tkanki oraz fragmenty pochłanianego rusztowania, wywołują rekrutację komórek macierzystych, tak jak podczas usunięcia uszkodzonej tkanki po standardowym urazie. Podobne zastosowanie komórek macierzystych ma miejsce w regeneracji stawów. Stymulacja regeneracji tkanki chrzęstnej może nastąpić po wywołaniu urazu nasady kości, a w efekcie powstaniu w tym miejscu skrzepliny zawierającej komórki pluripotencjalne.
Przeszczep autologiczny to przeszczep wykonany przy użyciu komórek bądź tkanek pobranych i wszczepionych u tego samego pacjenta. Z tego właśnie powodu wiąże się duże nadzieje z przechowywaniem bogatej w komórki macierzyste krwi pępowinowej. Przykładem takiego zabiegu może być terapia mięśnia sercowego po przebytym zawale. Wszczepienie komórek pluripotencjalnych w okolicach blizny pozawałowej skutkuje uzyskaniem czynników przyspieszających powstawanie naczyń krwionośnych oraz namnażanie komórek mięśniowych. Efektem tego jest polepszenie hemodynamiki serca i poprawa stanu pacjenta.
Zobacz też: Krew pępowinowa brata uratowała jej życie
Czemu terapia za pomocą komórek macierzystych nie jest bardziej powszechna?
Możliwość wykorzystania komórek macierzystych w terapii regeneracyjnej wielu narządów jest z pewnością ogromnym osiągnięciem w medycynie. Minusy stanowią wysokie koszty terapii oraz wątpliwości etyczne w przypadku wykorzystywania embrionalnych komórek macierzystych. Obecnie nie jest jeszcze możliwe wykorzystanie komórek pobranych z krwi pępowinowej. Powodem tego jest zbyt mała jej objętość. Być może za parę lat, uda się rozwiązać także ten problem.
Autor: Joanna Kacperczyk
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
