Vademecum ziół

NAZWA ŁACIŃSKA

DZIAŁANIE

ZASTOSOWANIE

UWAGI

Aloes

Aloë L.

Przeczyszczające, nieznaczne właściwości bakteriobójcze, wzmaga czynności żółciotwórcze.

Przy oparzeniach, łuszczycy, ukąszeniach owadów, brodawkach, przebarwieniach starczych, potówkach czy półpaścu.

Wszystkie gatunki aloesów, z wyjątkiem Aloe vera, są chronione przepisami CITES.

Arcydzięgiel litwor

Archangelica offcinalis

Uspokajające na układ nerwowy, obniżające ciśnienie krwi, ułatwiające trawienie, lekko przeciwbólowe, moczopędne, napotne, silnie rozgrzewające.

Hamuje występowanie migren i zaburzeń nerwowych. Pozytywne skutki przynosi stosowanie arcydzięgla przy przetłuszczających się włosach i tłustym łupieżu.

Osoby ze skłonnością do alergii nie powinny zbierać korzeni arcydzięgla, zwłaszcza w czasie słonecznej pogody – mogą nabawić się skórnej wysypki, ani nadużywać słońca, jeśli zażywają to ziele (może dojść do oparzeń słonecznych).

Arnika górska

Arnica montana

Bakteriostatyczne, bakteriobójcze.

Najczęściej używa się na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia I i II stopnia, czyraki, uszkodzenia naskórka, owrzodzenia jamy ustnej, dziąseł. Przynosi ulgę po ukąszeniach owadów, w zapaleniu ścięgien, bólu barków, owrzodzeniach żylakowych. W przetworach stosuje się ją doustnie przy zaburzeniach mózgowego i wieńcowego krążenia krwi u osób w podeszłym wieku, w postępującym osłabieniu mięśnia sercowego na tle miażdżycowym, w stanach zakrzepowych nóg.

Nie wolno jej zrywać samemu, ani dowolnie przyjmować pod żadną postacią. Jej przedawkowanie jest bardzo groźne, może powodować podrażnienie żołądka, wymioty, bóle głowy, osłabienie pracy serca, oddechu, zwężenie źrenic, a nawet zapaść, przyspieszenie tętna. Nie należy jej przyjmować w stanach zapalnych żołądka i jelit, po zawałach, w krwawieniach w przewodzie pokarmowym, na otwarte rany, oparzenia III stopnia, obtarcia i ostre stany zapalne skóry.

Babka lancetowata

Plantago lanceolata

Przeciwzapalne, dezynfekujące.

Może być z powodzeniem stosowana zamiast sałaty - jest dużo od niej zdrowsza. Pomaga w pozbyciu się kaszlu, przyspiesza gojenie się ran i owrzodzeń i w leczeniu dróg moczowych. Okłady z niej minimalizują skutki ukąszeń.

Można ją stosować zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie, np. w postaci odwaru.

Bazylia pospolita

Ocimum basilicum L.

Przeciwskurczowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwdepresyjnie.

Stosowana w łagodnych zaburzeniach trawiennych, wzdęciach, przy niedoborze soku żołądkowego.

Znana nawet w starożytnym Egipcie - w piramidach znaleziono zrobione z niej wianki.

Bez czarny

Sambucus nigra

Przeciwzapalne, bakteriobójcze, moczopędne.

Można go stosować w przypadku słabej przemiany materii, w celu zwalczenia przeziębienia i zapalenia gardła lub przy zatruciach.

Może być również stosowany jako kosmetyk do rozjaśniania piegów i wygładzania zmarszczek.

Borówka czarna

Vaccinium myrtillus L.

Rozluźniające, przeciwbiegunkowe, antyseptyczne, przeciwgorączkowe.

Jest środkiem pomocniczym w leczeniu cukrzycy. Przydaje się także w stanach zapalnych układu moczowego i przewodu pokarmowego.

Sok z niej używany jest do barwienia win.

Brzoza brodawkowata

Betula pendula

Moczopędne, napotne, bakteriobójcze, wzmacniające, przeciwzapalne.

Stosuje się ją w przypadku trądziku, łupieżu, łuszczycy, alergii skórnych, wypadaniu włosów, chorób wątroby i przewodu pokarmowego, nowotworów, reumatyzmu, biegunki, gośćca, chorób drog moczowych, kamicy nerkowej, obrzęków nóg.

Z brzozy wykorzystuje się liście, pączki, sok i grzyb zwany guzem brzozy.

Chaber bławatek

Centaurea cyanus L.

Moczopędne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne.

Używany w przypadku łupieżu, grzybicy skóry głowy, zapalenia spojówek, kamicy nerkowej, choroby wątroby, zapalenia miedniczek nerkowych.

Nie można go zbyt długo suszyć (do 2 dni), aby niestracił swego koloru i właściwości.

Chmiel

Chumulus lupulus

Bakteriobójcze, przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, przeciwbiegunkowe, uszczelniające naczynia krwionośne, moczopędne.

Używany w przypadku bezsenności, stany niepokoju, złym samopoczuciu, napięciu nerwowym, zaburzeniach trawiennych, wypadaniu włosów, stanach zapalnych.

Szyszki chmielowe, które są surowcem stosowanym w zielarstwie, zawierają m.in. garbniki, flawonoidy, olejki eteryczne i związki żywicowe.

Dąb szypułkowy

Quercus robur

Dezynfekujące, przeciwbiegunkowe, przeciwkrwotoczne.

Pomocny w przypadku trądziku, oparzeń, odmrożeń, krwawiących ran, upławów, rozszerzonych naczynek, stanów zapalnych jamy ustnej, nadmiernego pocenia, szybkiego przetłuszczania się włosów.

Kora dębowa jestbogata m.in. w kwasy fenolowe, garbniki, związki żywicowe.

Drapacz lekarski

Cnicus benedictus

Wzmacniające, regulujące cykl miesiączkowy, pomocne w trawieniu i przemianie materii. Pozytywnie wpływa też na przewód pokarmowy, pobudza apetyt, zwiększa wydzielanie soków żołądkowych, przeciwdziała kolce jelitowej i nadmiernej fermentacji, działa moczopędnie.

Stosowany w łagodzeniu objawów depresji i stresów. Polecany szczególnie osobom cierpiącym na zanikowy nieżyt błony śluzowej żołądka i jelit oraz dla rekonwalescentów z ogólnym osłabieniem na tle metabolicznym.

Zbyt duże dawki tego zioła mogą wywoływać nudności, wymioty i biegunki. Może też dojść do podrażnienia nerek, a kobiety w ciąży nie powinny zażywać jakichkolwiek produktów z tej rośliny.

Dziurawiec zwyczajny

Hypericum perforatum

Moczopędne, wykrztuśne, antydepresyjne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe.

Pomocny w bezsenności, nieżycie żołądka, w walce ze skazą moczanową i zapaleniem stawów, w zmniejszonym wydzielaniu żółci w organizmie. Stosuje się go też w przypadku gośćca, bólów pleców, półpaśca, reumatyzmie. Herbatka z dziurawca polecana jest kobietom w okresie menopauzy, gdyż wzmacnia układ nerwowy.

Dziurawiec sprawia, ze skóra jest bardziej wrażliwa na światło. Przy kuracji nim trzeba uważać z opalaniem. Nie zaleca się używania go w ciąży oraz podczas karmienia piersią. W przypadku brania leków (zwłaszcza antydepresyjnych) wcześniej należy skonsultować się z lekarzem.

Fiołek trójbarwny

Viola tricolor

Napotne, wykrztuśne w przeziębieniach, moczopędne w zaburzeniach wydalania moczu (stanach zapalnych). Tonizuje i odtruwa.

Pomocny w walce z nadmierną otyłością, przy zatruciach, nadciśnieniu, reumatyzmie, zapaleniu spojówek, chorobach serca, w kłopotach z prostatą i przy skłonnościach do kamicy nerkowej oraz w nieżytach dróg oddechowych, wzmaga też przemianę materii, pozytywnie działa na krążenie krwi.

Nadużywanie spożywania odwarów z fiołka może wywołać wymioty. Nie powinny stosować go osoby z miażdżycą i zbyt dużą krzepliwością krwi.

Głóg dwuszyjkowy

Crataegus laevigata

Rozkurczające (naczynia wieńcowe i serce), uspokajające.

Pomocny w nadciśnieniu, przy nerwicach, bezsenności, w leczeniu po zawale mięśnia sercowego.

Działanie lecznicze mają przede wszystkim kwiatostany, słabsze - owoce.

Głóg jednoszyjkowy

Crataegus monogyna Jacq.

Uspokajające, tonizujące.

Pomocny w schorzeniach wątroby, działa tonizująco w osłabieniu mięśnia sercowego. Obniża ciśnienie krwi.

Stosuje się go również w przetwórstwie m.in. jako dodatek do marmolad i dżemów.

Jarząb pospolity

Sorbus aucuparia

Przeciwszkorbutowe, odkażające, odżywcze, przeciwcukrzycowe, stymulujące pracę jelit, przeciwzapalne, łagodzące podrażnienia wątroby, regulujące metabolizm, przyspieszające wydalanie moczu, zwiększające krzepliwość krwi.

Używany w przewlekłych stanach zaburzeń trawienia, biegunkach i zaparciach.

Używać powinno się tylko owoców suszonych, gdyż świeże zawierają kwas parasorbinowy, mogący powodować wymioty, biegunkę czy uszkodzenie nerek.

Jasnota biała

Lamium album

Odtruwające, żółciopędne i przeciwbiegunkowe, przeciwcukrzycowe.

Stosowany przy nadmiernej nerwowości, stanach lękowych, bezsenności, wewnętrznym niepokoju, lękach i stresie – ułatwiają zasypianie. Polecana przy białych upławach, w nieregularnym krwawieniu miesięcznym i zapaleniach przydatków. Pomaga przy krwotokach pozamiesiączkowych i w skurczach mięśni gładkich.

Przy schorzeniach układu pokarmowego nie słodzić naparu.

Jeżówka purpurowa

Echinacea purpurea

Uodparniające, pobudza pocenie się, oczyszczające krew.

Niegdyś była używana wśród Indian i uchodziła za pomocną jako odtrutka na jad węży, przy opatrywaniu ran, przy bólu zębów, w oparzeniach, kaszlu, przeziębieniach, na ból gardła i głowy, powiększone migdałki, a nawet w przypadkach rzeżączki.

Niebezpieczeństwo przedawkowania jest większe w przypadku soku niż preparatów sproszkowanych lub tabletek.

Kasztanowiec zwyczajny

Aesculus hippocastanum L.

Przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, rozkurczające, uszczelnia naczynia krwionośne.

Użyteczny w przypadku hemoroidów i żylaków, zapalenia żył, miażdżycy, stanów zapalnych wątroby, zaburzeniach krążenia krwi, skurczach, odmrożeniach, krwiakach, dolegliwościach okresu przekwitania.

Z jego nasion zawierających dużo skrobi wytwarza się klej, niegdyś używano ich jako paszę.

Kozłek lekarski

Valeriana officinalis

Uspokajające, lekko przeciwbólowe, rozkurczowe, wiatro-, moczo- i żółciopędne; pobudzające wydzielanie śliny i łaknienie, regulujące wypróżnienia. Przeciwepileptyczne, nasenne, przeciwcukrzycowe, przeciwrobaczycowe, pomaga w migrenie i stanach lękowych pojawiających się w okresie przekwitania, wchodzi też w skład preparatów stosowanych w leczeniu depresji.

Używany w bólach brzucha, wzdęciach, zawrotach głowy, a także przy gorączce i przeziębieniu.

Preparatów z kozłka lekarskiego nie należy stosować nieprzerwanie. Po miesięcznej kuracji jego kłączami  trzeba zrobić dwutygodniową przerwę. Ostrożnie z dawkowaniem, gdyż zbyt duża dawka może powodować bóle głowy i omdlenia.

Krwawnik pospolity

Achillea millefoliumL.

Przeciwkrwotoczne, przeciwzapalne, bakteriostatyczne, przeciwskurczowe.

Stosowany w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, a także w chorobie wrzodowej. Używany też zewnętrznie na rany (przyspiesza ich gojenie) oraz w celu łagodzenia stanów zapalnych skóry.

Używany też w kosmetyce m.in. jako składnik maseczek i kremów, a także szamponów i past do zębów.

Lawenda lekarska

Lawendula angustifolia

Antyseptyczne, bakteriobójcze, dezynfekcyjne, relaksacyjne.

Pomaga na nerwice, stres, wyczerpanie. Wspomaga układ trawienny, łagodzi wzdęcia, nudności, niestrawności, poprawia apetyt.

Lawendę odradza się kobietom ciężarnym i karmiącym piersią.

Macierzanka piaskowa

Thymus serpyllum L.

Dezynfekujące, rozkurczowe, bakteriobójcze, moczopędne, przeciwzapalne, wykrztuśne.

Używany w dolegliwościach kobiecych, do przemywania skóry w trądziku krostkowym, w zapaleniach dróg moczowych, złym trawieniu i wzdęciach.

Niegdyś dziewczęta myły włosy wywarem z macierzanki, która wzmacniaje i sprawia, że pięknie pachną, a dodatkowo dezynfekuje skórę głowy.

Macierzanka tymianek

Thymus vulgaris L.

Bakteriobójcze, grzybobójcze, wykrztuśne.

Używana przy kaszlu, dolegliwościach gardła i na poprawę apetytu.

Egipcjanie stosowali tę roślinę do kadzideł i mumifikacji zwłok, a Samarytanie - jako środka bakteriobójczego.

Malina właściwa

Rubus ideaeus

Ściągające, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, antybiegunkowe.

Stosowana w przeziębieniach, w nieżytach żołądka, jelit, w słabo nasilonych wzdęciach, zewnętrznie do płukania jamy ustnej i gardła.

Malina zawiera liczne kwasy organiczne m.in. kwas jabłkowy, askorbinowy i cytrynowy, śluz, pektyny, lotne związki zapachowe, cukry, tłuszcze, białka, prowitaminy A, i niewiele witamin: B1, B2, B6, C, PP; sole mineralne (wapń, żelazo, miedź i fosfor), lecytynę, garbniki (w liściach) oraz związki żywicowe.

Melisa lekarska

Melissa officinalis

Uspokajające, napotne, wiatropędne, przeciwwirusowe, przeciwbólowe i przeciwbakteryjne.

Wskazania w jej stosowaniu to m.in. wzdęcia, blokada gazów, odbijanie się, trudności w zasypianiu. Wzmacnia pamięći przeciwdziała anemii, pomocna w nerwicach, działa wzmacniająco na mózg, macicę (łagodzi też bóle menstruacyjne), doskonała jako środek przeciwwymiotny dla ciężarnych. Na układ trawienny ma wpływ wszechstronny.

Niestety olejek z palczatki cytrynowej jest bardzo podobny do tego z melisy i trzeba uważać, aby przy ewentualnym zakupie nie paść ofiarą „ziołowego” oszustwa.

Mięta pieprzowa

Mentha x citrata

Bakteriobójcze, przeciwskurczowe, przeciwzapalne i żółciopędne; „popędza” również układ trawienny do wydzielania soków, poprawia apetyt, jak i obniża ciśnienie we krwi.

Używa się jej przy nieprawidłowościach w wydzielaniu żółci, utrudnionym wydzielaniu gazów, odbijaniu się, w zapaleniu woreczka żółciowego, żółtaczce, wzdęciach, kolce jelitowej, schorzeniach przewodu pokarmowego, układu nerwowego.

Mięta pieprzowa zawiera: mentol, menton, garbniki, gorycze, kwasy organiczne oraz inne związki.

Mniszek pospolity

Taraxacum officinale

Moczopędne, ułatwiatrawienie, podnosi odporność.

Wskazany wprzypadku anemii, cukrzycy, gośćca, reumatyzmu, miażdżycy, otyłości, w schorzeniach dróg żółciowych i kamicy żółciowej, dodatkowo w problemach z wątrobą.

W mniszku znajdziemy liczne substancje tj.: inulinę, kwasy (krzemowy i kawowy), witaminę C i witaminy z grupy B, kwasy fenolowe, fitosterole, sole potasu, magnezu i krzemu oraz flawonoidy i karotenoidy.

Pierwiosnek lekarski

Primula officinalis

Wykrztuśne, przyśpiesza gojenie, zmniejsza obrzęki i bóle.

Stosowana na migreny, przeziębienia, bezsenność, napięcia nerwowe, miesiączkowe, okresu pokwitania.

Według wierzeń wpleciony we włosy lub przyczepiony do ubrania działa magicznie na mężczyzn.

Pokrzywa zwyczajna

Urtica dioica

Moczopędne, oczyszczające z toksyn.

Wspomaga leczenie reumatyzmu i gośćca. Niezwykle pomocna w obniżeniu cukru we krwi, dodatkowo w zaburzeniach krzepliwości krwi i krwawieniach wewnętrznych, w schorzeniach dróg moczowych, anemii, ogólnym osłabieniu organizmu, w zaburzeniach snu i przy słabym apetycie.

Wykorzystuje się ją z powodzeniem w ziołolecznictwie, kuchni i kosmetyce.

Prawoślaz lekarski

Althaea officinalis L.

Przeciwkaszlowe, wykrztuśne.

Pomaga w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, a także w przypadku ran, które nie chcą się goić, wrzodów czy czyraków.

Sproszkowane korzenie tej rośliny podgrzewa się z cukrem i wytwarza w ten sposób używaną w cukiernictwie słodką masę.

Rabarbar

Rheum palmatum

Przeczyszczające, usprawniające procesy trawienne, przeciwszkorbutowe.

Stosuje się go przy braku łaknienia, wzdęciach, bólach brzucha, przy słabych biegunkach, jak i przy niedostatecznym wydzielaniu soku żołądkowego oraz żółci, pomocniczo nawet w przypadkach łuszczycy, wspomagająco w walce z otyłością.

Niewskazany dla kobiet w ciąży i i osobom ze skłonnością do kamicy moczanowej.

Róża dzika

Rosa canina

Wzmacniające, wygładzające i zmiękczające na skórę.

Pomaga w leczeniu szkorbutu, chorób zakaźnych, zapalenia wątroby, zakażeniach bakteryjnych, w nieżytach żołądka i jelit, biegunkach, na wrzody trawienne żołądka oraz dwunastnicy, w przypadku nieżytów przewodu pokarmowego, hamuje postępowanie zmian miażdżycowych oraz niektóre zaburzenia trawienne.

Jej pozytywny wpływ na serce sprawia, że poleca się ją osobom starszym.

Rumianek pospolity

Chamomilla recuita

Przeciwzapalne, wiatropędne, przeciwskurczowe i antyseptyczne, na pobudzenie apetytu, a także na uspokojenie i stany bezsenności.

Stosowany przy podrażnieniach oczu, przy wzdęciach i kolce jelitowej, w różnorodnych stanach zapalnych wątroby i pęcherzyka żółciowego.

Pomimo że rumianek jest ziołem całkowicie bezpiecznym dla zdrowia, to zdarzają się jednak (rzadko) reakcje alergiczne.

Szałwia lekarska

Salvia officinalis L.

Bakteriobójcze, przeciwbiegunkowe, przeciwgrzybicze, przeciwkaszlowe.

Stosowana w depresji, zmęczeniu, zapaleniu gardła i skóry, na trudno gojące się rany, w chorobach reumatycznych, wysypkach i innych schorzeniach skórnych.

Powinny jej unikać kobiety w ciąży.

Żeń-szeń właściwy

Panax ginseng

Antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, podnosi witalność, obniża poziom glukozy we krwi, pomaga w redukcji nadwagi.

Stosowany m.in. przy wadliwej tolerancji cukru, w przypadku impotencji, znużenia.

Nadużywany może spowodować wystąpienie nadciśnienia, biegunki, senności i innych negatywnych objawów.

Żywokost lekarski

Symphytum officinale

Ściągające, powlekające i regenerujące.

Stosowany na oparzenia, odmrożenia, skórne egzemy, w lecznictwie ludowym na złamania kości. Ma korzystny wpływ na błony śluzowe żołądka i jelit.

Alkaloidy pirolizydynowe odkryte w roślinie ze względu na swą toksyczność spowodowały spadek zainteresowania tą rośliną i ograniczenie w jej stosowaniu. Należy zachować bardzo dużą ostrożność w stosowaniu żywokostu i używać go tylko pod kontrolą lekarską. Nadużyty może uszkodzić wątrobę.