Takich właśnie obserwacji dokonał Peer Soelberg w swoich badaniach prowadzonych z udziałem osób poszukujących pracy.
Na czym polega racjonalny wybór
Soelberg prowadził na MIT Sloan School of Management zajęcia na temat podejmowania decyzji, w ramach których uczył studentów klasycznej metody analizy decyzji. Możemy ją nazwać również strategią racjonalnego wyboru.
Osoba podejmująca decyzje:
- Identyfikuje dostępne możliwości.
- Identyfikuje sposoby oceny tych możliwości.
- Identyfikuje wymiar, jakiego dotyczy każda z powyższych ocen.
- Dokonuje oceny.
- Wybiera najwyżej ocenioną możliwość.
Intuicja czy racjonalizm?
W ramach swojej pracy doktorskiej Soelberg badał strategie decyzyjne stosowane przez jego studentów w związku z realizacją całkowicie naturalnego zadania: poszukiwania pracy po ukończeniu studiów. Soelberg założył, że młodzi ludzie będą polegać na strategii racjonalnego wyboru. Okazało się, że był w błędzie — jego studenci tylko w nielicznych przypadkach postępowali w sposób systematyczny. W poszukiwaniu pracy kierowali się raczej intuicją. Soelberg prowadził ze swoimi studentami wywiady, na podstawie których w 87 procentach przypadków udało mu się poprawnie zidentyfikować ich ostateczny wybór — w niektórych przypadkach nawet na trzy tygodnie przed tym, jak studenci sami podjęli ostateczne decyzje.
Soelberg uczył swoich studentów racjonalnych metod podejmowania decyzji, jednak kiedy nadszedł czas na podjęcie racjonalnej decyzji w bardzo ważnej sprawie, studenci zrezygnowali z zastosowania zdobytej wiedzy. Soelberg był przy tym dobrym obserwatorem, próbował więc dotrzeć do istoty strategii, którą jego studenci stosowali w obliczu faktycznej konieczności podjęcia decyzji.
Uzasadnienie wyboru
Co zatem robili studenci? Gdy pytano ich, czy podjęli już decyzję, odpowiadali przecząco. Postrzegali decyzję dokładnie tak, jak postrzegał ją Soelberg: jako świadomy wybór między dwiema lub większą liczbą możliwości. Aby mieć poczucie, że podjęli taką właśnie decyzję, musieli przeprowadzić systematyczny proces oceniania. Wybierali więc sobie jakąś drugą opcję dla porównania, a następnie starali się wykazać, że ich preferowany wybór jest równie dobry lub nawet lepszy w każdym możliwym wymiarze oceniania.
Po uzyskaniu satysfakcjonujących rezultatów (nawet jeśli wymagało to naginania rzeczywistości lub idealizacji swojego preferowanego rozwiązania), ogłaszali swoją decyzję o wyborze rozwiązania preferowanego, które Soelberg zidentyfikował znacznie wcześniej. Można zatem powiedzieć, że studenci Soelberga nie podejmowali decyzji, ale raczej starali się znaleźć uzasadnienie dla już dokonanego wyboru.
Fragment pochodzi z książki „Sztuka podejmowania decyzji. Dlaczego mądrzy ludzie dokonują złych wyborów” autor - Gary Klein (Wydawnictwo Helion, 2010). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
