Wykorzystywanie pozytywnych doświadczeń
Możesz wykorzystać pozytywne doświadczenia, żeby złagodzić, zrównoważyć albo zastąpić te negatywne. Kiedy jednocześnie myślisz o dwóch rzeczach, zaczynają się ze sobą łączyć. To jeden z powodów, dla których rozmowa o trudnych sprawach z kimś, kto podtrzymuje cię na duchu, może być taka kojąca: bolesne uczucia i wspomnienia są nasączane pociechą, zachętą i bliskością, których doświadczasz przy tej osobie.
Te umysłowe scalenia opierają się na neuronalnej machinie pamięci. Kiedy tworzy się jakieś wspomnienie – utajone lub jawne – przechowywane są tylko jego najważniejsze cechy, a nie każdy związany z nimi szczegół. W przeciwnym razie, mózg stałby się tak zagracony, że nie zostałoby w nim miejsce na uczenie się nowych rzeczy. Na przykład przypomnij sobie jakieś doświadczenie, nawet niedawne, i zwróć uwagę, jak jest schematyczne: zarysowane są jego główne elementy, ale z pominięciem wielu szczegółów.
Jak mózg wydobywa wspomnienia?
Kiedy mózg wydobywa jakieś wspomnienie, nie robi tego w taki sposób jak komputer, który przywołuje pełny zapis tego, co ma na twardym dysku (np. dokument, zdjęcie, piosenkę). Mózg odbudowuje utajone i jawne wspomnienia z ich kluczowych elementów, wykorzystując swe stymulujące zdolności, aby uzupełnić brakujące szczegóły. Choć wymaga to więcej pracy, to jednak w ten sposób wykorzystanie poziomu neuronalnego jest skuteczniejsze – dzięki temu nie trzeba przechowywać kompletnych zapisów. A mózg jest tak szybki, że nie zauważasz odtwarzania każdego wspomnienia.
Sprawdź: Czy jedzenie może mieć szkodliwy wpływ na mózg?
Siła skojarzeń
Ten proces odbudowy daje ci okazję do stopniowego przekształcania emocjonalnych odcieni twojego wewnętrznego pejzażu – w samych mikroobwodach mózgu. Kiedy pobudzane jest jakieś wspomnienie, zespół neuronów i synaps tworzy wzorzec emergentny. Jeśli w tym samym czasie myślisz o innych rzeczach – zwłaszcza, jeśli są one bardzo przyjemne lub nieprzyjemne – ciało migdałowate i hipokamp automatycznie skojarzą je z tym właśnie wzorcem neuronalnym. Następnie, kiedy wspomnienie opuści poziom świadomości, ulegnie rekonsolidacji wraz z tymi innymi skojarzeniami.
Przy następnym pobudzeniu tego wspomnienia, zwykle zostaje ono przywołane razem z tymi skojarzeniami. Stąd też, jeśli wielokrotnie przywołujesz na myśl negatywne uczucia i myśli, gdy wzbudzone jest jakieś wspomnienie, to stopniowo będzie ono nabierało odcieni negatywnych. Na przykład przypominając sobie dawną porażkę i jednocześnie krytykując się za nią, sprawisz, że będzie ci się wydawała coraz gorsza. Z drugiej strony, jeśli będziesz przywoływał pozytywne emocje i poglądy podczas aktywności wspomnień utajonych lub jawnych, te całościowe wpływy powoli zaczną wplatać się w strukturę tych właśnie wspomnień.
Za każdym razem, kiedy to robisz – za każdym razem, kiedy nasączasz pozytywnymi uczuciami i poglądami jakieś bolesne, ograniczające stany umysłu – budujesz kawałeczek struktury neuronalnej. Z czasem skumulowany wpływ tego pozytywnego materiału dosłownie zmieni twój mózg, synapsa po synapsie.
Uczenie się – od dzieciństwa po starość
Obwody neuronalne zaczęły się kształtować przed twoim urodzeniem, a mózg będzie się uczył i zmieniał, dopóki nie wydasz ostatniego tchu.
Ludzkie dzieciństwo trwa dłużej niż jakiegokolwiek innego zwierzęcia na naszej planecie. Dzieci pozbawione opieki są bezbronne, co ewolucja zrekompensowała, zapewniając mózgowi dłuższy okres intensywnego rozwoju. Oczywiście nauka trwa również po zakończeniu dzieciństwa; ciągle nabywamy nowych umiejętności i wiedzy, przez cały czas, aż do starości. (Wręcz opadła mi szczęka, gdy mój ojciec, ukończywszy 90 lat, napisał artykuł, w którym szacował szanse na wygraną podczas różnych licytacji w brydżu; istnieje mnóstwo tego rodzaju przykładów).
Neuroplastyczność, czyli jak zmienia się mózg
Zdolność mózgu do uczenia się – a co za tym idzie do zmieniania się – nazywana jest neuroplastycznością. Zwykle rezultatem są nieznaczne, stopniowe zmiany w strukturze neuronalnej, kumulujące się wraz z upływem lat. Czasami rezultaty są spektakularne – na przykład u osób niewidomych niektóre potyliczne obszary mózgu odpowiedzialne za przetwarzanie wzrokowe mogą przekształcić się tak, by pełnić funkcje słuchowe.
Kształtowanie mózgu przez aktywność umysłową
Aktywność umysłowa kształtuje strukturę neuronalną na wiele sposobów:
- Neurony szczególnie aktywne zaczynają jeszcze silniej reagować na dane wejściowe.
- Do aktywnych sieci neuronowych napływa więcej krwi, dostarczając im więcej glukozy i tlenu.
- Kiedy neurony, w tym samym czasie, przechodzą w stan zapłonu – w przeciągu zaledwie kilku milisekund – wzmacniają istniejące synapsy i tworzą nowe; w ten sposób łączą się ze sobą.
- Nieaktywne synapsy zanikają w wyniku neuronalnego przycinania, zgodnie z zasadą, że przetrwają najaktywniejsze: korzystaj z nich albo je utracisz. Dziecko uczące się chodzić ma około trzy razy więcej synaps niż dorosły; w trakcie dorastania nastolatki mogą tracić w korze przedczołowej (PFC) aż do dziesięciu tysięcy synaps na sekundę.
- Całkowicie nowe neurony powstają w hipokampie; ta neurogeneza zwiększa otwartość sieci pamięci na uczenie się czegoś nowego.
- Pobudzenie emocjonalne sprzyja nauce poprzez zwiększenie wzbudzenia neuronalnego i konsolidację zmiany synaptycznej.
Z uwagi na wszystkie sposoby, jakimi mózg zmienia własną strukturę, twoje doświadczenie wywiera wpływ nie tylko o charakterze chwilowym i subiektywnym. Wywołuje trwałe zmiany w fizycznej tkance mózgu, które wpływają na twoje samopoczucie, funkcjonowanie i związki. Jest to uzasadniony naukowo zasadniczy powód, żeby traktować siebie z życzliwością oraz kultywować i wchłaniać zdrowe doświadczenia.
Patrz także: Ćwiczenia na zdrowy mózg
Fragment książki „Mózg Buddy. Podręcznik do osiągania szczęścia, miłości i mądrości”, dr R. Hanson i dr med. R. Mendius (Studio Astropsychologii, 2012). Publikacja za zgodą wydawcy
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
