fot. Fotolia
Estrogeny, czyli „kobiece” hormony
Dlaczego o początkach rozwoju płodu męskiego decydują estrogeny (hormony uważane za kobiece)? One jako pierwsze stymulują ośrodki w mózgu do produkcji odpowiednich hormonów, odpowiedzialnych za rozwój płodu i jego płeć. Podobnie o rozwoju i dojrzewaniu plemników (atrybutu mężczyzny) decydują także estrogeny. Specjalistyczne badania (immunochemiczne) wykazały, że cały proces produkcji plemników jest zależny od obecności estrogenów i ich specyficznych receptorów: alfa i beta, koniecznych do ich działania, a obecnych w „fabryce” produkującej plemnik – kanalikach plemnikotwórczych.
Estrogeny powstają z testosteronu, ale aby mogły powstać, muszą być obecne pewne enzymy (aromataza), które dokonają tej przemiany. Ich obecność w kanalikach plemnikotwórczych także potwierdziły liczne badania. Także te „kobiece” hormony, estrogeny, mają decydujący wpływ na zatrzymanie wzrostu kości długich w odpowiednim czasie.
Wytwarzanie plemników
Dlaczego produkcja plemników zaczyna się dopiero w wieku 11-13 lat (w zależności od różnych czynników środowiskowych czy geograficznych), a wówczas stanowią one dla organizmu rozwijającego się mężczyzny „obcy element”? Jeżeli już w pełni sprawny układ immunologiczny chłopca „dowie się” o obecności plemników, wytworzy swoiste przeciwciała, które mogą stwarzać wiele problemów w prokreacji. Dzieje się tak wówczas, gdy dojdzie do urazów, stanów zapalnych jąder.
Po co mężczyzna produkuje miliony plemników dziennie, skoro do zapłodnienia potrzebny jest tylko jeden? Produkcja jest wyjątkowa – trzy tysiące plemników na sekundę. U kobiet od początku wiadomo ile jajeczek jest przewidzianych do zapłodnienia. Po co mężczyzna produkuje kilkadziesiąt razy więcej testosteronu niż kobieta, skoro tak naprawdę do działania wykorzystuje od 0,5 do 2% całkowitej wytworzonej puli? Pozostały testosteron jest związany z białkami i praktycznie nie działa w sferze prokreacji.
Dlaczego jądra mężczyzny są „wyprowadzone na zewnątrz” jego ciała (zwiększona szansa na uszkodzenie) i muszą być „przechowywane” w temperaturze o 1 stopień niższej niż temperatura jego ciała? Po co mężczyźnie prostata (gruczoł krokowy), skoro jego jedyne działanie to upłynnienie ejakulatu (męskiego nasienia), a w późniejszym wieku okazuje się największym problemem i zagrożeniem dla starszego pana?
Każdy płód jest początkowo wyposażony w struktury dla obu płci. Rozwój, różnicowanie wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych zależą od czynności jądra płodowego. W czasie rozwoju płodowego najwcześniej rozwijającym się systemem jest system hormonalny, z jego głównym hormonem, testosteronem, ale „uruchomienie” tego systemu jest zależne od estrogenów. Testosteron jest wydzielany już od 8. tygodnia życia płodowego przez komórki Leydiga, które znajdują się w jądrze płodowym.
Odstępstwa w rozwoju narządów płciowych
Jednak na poszczególnych etapach rozwoju mogą pojawić się nieprawidłowości w budowie i prawidłowym funkcjonowaniu narządów płciowych. Ważne jest, aby po urodzeniu chłopiec został przebadany w zakresie budowy narządów płciowych. W wieku 2 lat w worku mosznowym powinny być obecne dwa jądra. W razie nieprawidłowości chłopiec powinien być obserwowany i w razie konieczności odpowiednio leczony (leczenie hormonalne lub operacyjne).
Nieprawidłowa lokalizacja jąder u chłopca może zostać naprawiona. Niezstąpione jądro, wnętrostwo, to stan, w którym jądro po jednej lub obu stronach pozostaje poza moszną. Zaniedbanie takiego stanu może prowadzić do poważnych następstw – problemów z płodnością czy nawet rozwoju procesów nowotworowych.
Zobacz też: Jak dbać o jądra i kiedy udać się do lekarza?
Dojrzewanie u chlopców
Bardzo ważny jest okres, kiedy chłopiec zaczyna dojrzewać, czyli 11.-13. rok życia. Następuje wówczas wiele zmian – zmiany w budowie ciała, pojawia się owłosienie typowe dla mężczyzny, zmiana głosu. Ale najważniejsze, pojawiają się plemniki, czyli dowód na to, że kiedyś może zostać tatą.
Okres ten także wymaga pilnej obserwacji, ponieważ proces dojrzewania u chłopca może pojawić się później, a wówczas musimy go połączyć z zaburzeniem określanym medycznie jako hipogonadyzm. Zdarza się także odwrotnie, wtedy mamy do czynienia z przedwczesnym dojrzewaniem płciowym. Szczególną rolę, pomocną w diagnostyce tych stanów, odgrywają badania hormonalne.
Badania hormonalne
Oznaczanie tzw. hormonów płciowych, ma duże znaczenie w ocenie funkcjonowania u kobiet jajników, a u mężczyzn jąder. Podstawowymi hormonami dla obu płci są: hormon luteinizujący (LH) i hormon folikulotropowy (FSH). U kobiet ważną rolę odgrywa oznaczanie estrogenów i progesteronu, ale także testosteronu. Duże znaczenie dla obu płci ma kontrola prolaktyny. Wartości hormonów są podstawowym narzędziem w diagnostyce płodności par.
20-45 lat i płodzenie potomstwa
Po okresie dojrzewania zaczyna się czas dojrzałości. Okres od 20. do 45. roku życia to optymalny czas dla mężczyzny, aby udowodnić swoją męskość – zostawić po sobie następcę. Ale różnie z tym bywa.
Odkładanie decyzji o ciąży na później, zbyt rzadkie współżycie, palenie papierosów, alkohol, nieprawidłowa waga ciała, stres, przemęczenie, odwodnienie (po alkoholu), niedostatek snu, zaburzenia rytmu dobowego (praca w nocy), przegrzewanie jąder (kąpiele, bielizna), sterydy anaboliczne, nadmierne ćwiczenia fizyczne, praca w warunkach szkodliwych (metale ciężkie, herbicydy, rozpuszczalniki organiczne, promieniowanie rtg) powoduje, że o problemach związanych z zaburzeniami płodności dowiadujemy się stanowczo za późno.
Czym zajmuje się andrologia?
Problemami tymi zajmuje się nauka nazywana andrologią. W latach 60. XX wieku powstała ona jako nowa dyscyplina medyczna. Andrologia (andros = mężczyzna i logos = nauka) obejmuje zasadniczo dwa przedziały wiekowe u panów. Pierwszy to okres rozrodczości, wiek 20–45 lat, potem chwila przerwy i drugi okres – po 50. roku życia. Ten drugi okres to stopniowy spadek formy, zniechęcenie – okres bardzo różnie nazywany, m.in. męskim przekwitaniem, czyli andropauzą, a naukowo zespołem LOH – zespołem późnego hipogonadyzmu.
Andrologia, oczywiście, obejmuje także problematykę wieku dziecięcego i młodzieńczego, opóźnione dojrzewanie, problemy endokrynologiczne. Andrologia wymaga współpracy z lekarzami innych specjalności: urologami, endokrynologami, seksuologami i, oczywiście, z ginekologami – w przypadku problemów związanych z płodnością pary.
Mężczyzna nie ma przypisanego swojego lekarza specjalisty, chociaż czasami uznawany jest za takiego urolog (ale to tylko z powodu prostaty). Urologia to specjalizacja ogólnodostępna (także dla pań). Urologów jest w Polsce kilkuset i na wizytę u nich potrzebne jest skierowanie od lekarza rodzinnego.
Mężczyzna, „okaz zdrowia”, najczęściej nie korzysta z rad specjalisty, robi to dopiero na wyraźną prośbę partnerki, w wyniku pojawiających się problemów. To, że panowie mogą zadowolić seksualnie swoje partnerki, nie jest równoznaczne z ich zdolnością do zapłodnienia i posiadania potomstwa. To pierwszy moment, kiedy mężczyźni uświadamiają sobie, że mogą mieć problem ze zdrowiem, nie odczuwając żadnych dolegliwości.
Ogólnopolska sieć laboratoriów medycznych Diagnostyka przez 2 lata prowadzi kampanię pt. „Jestem kobietą i dbam…”, z której do tej pory skorzystało i zarejestrowało się na stronie akcji prawie 50 tys. osób. Jej celem jest popularyzacja badań profilaktycznych, od wieku dziecięcego, aż do późnej starości, a skierowana jest do kobiet, gdyż zwykle to one dbają o zdrowie nie tylko swoje, ale i domowników. W 2014 i pierwszej połowie 2015 odbywały się trzy etapy poświęcone kolejno: samym kobietom, ich partnerom, a także kobietom i ich dzieciom. Natomiast 1 września 2015 roku rozpoczął się IV, ostatni etap kampanii, który skierowany jest do rodziców kobiet. Więcej informacji na stronie: kobieta.diagnostyka.pl
Zobacz też: Dlaczego mężczyzna powinien dbać o jądra?
Źródło: materiały prasowe/mn
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
