Wszystko o niepłodności – raport

Niepłodność i bezpłodność - czy są tożsame?

Niepłodność i bezpłodność to dwa różne określenia. O niepłodności mówimy, gdy kobieta nie zachodzi w ciążę po roku regularnego współżycia (z częstotliwością 3-4 stosunków tygodniowo), któremu nie towarzyszy stosowanie żadnych środków antykoncepcyjnych.

Niepłodność nie jest stanem nieodwracalnym. W przeciwieństwie do niej bezpłodność - potoczny termin; bardzo często stosowany zamiennie z niepłodnością - jest trwałą niezdolnością do zapłodnienia i nie poddaje się leczeniu. To jest właśnie podstawowa różnica między niepłodnością i bezpłodnością.

Przykładowo kobieta, której usunięto macicę z powodu nowotworu jest bezpłodna, podobnie jak mężczyzna, któremu z powodu nowotworu usunięto oba jądra. Natomiast kobieta z mięśniakami macicy czy mężczyzna z guzem jednego jądra mogą być niepłodni.

Warto podkreślić, że niezależnie od tego czy na niepłodność cierpi kobieta, czy mężczyzna, jest ona stanem, który dotyczy obojga partnerów. Podczas leczenia nie powinno się traktować ich oddzielnie.

Czytaj też: Czy stres ma wpływ na niepłodność?

Jak rozpoznać niepłodność?

Problem zaburzeń płodności dotyczy 10-15% par w wieku reprodukcyjnym. Niepłodność może być nie tylko stanem niemożności zajścia w ciążę, określanym jako sterility, ale i niemożnością donoszenia ciąży – infertility. Kiedy więc mamy powody do niepokoju? Kiedy konieczna jest wizyta u specjalisty? Na pewno wtedy, gdy mamy jakiekolwiek wątpliwości dotyczące nieudanych prób zajścia w ciążę czy przedłużających się starań o dziecko.

U 20% par nie udaje się jednoznacznie stwierdzić, co jest przyczyną niepłodności. Jest to więc skomplikowane i nie do końca zbadane schorzenie, z powodu którego nie powinniśmy odczuwać poczucia winy.

Jak leczyć niepłodność?

Leczenie niepłodności jest trudne, ponieważ sama diagnoza jest często skomplikowana. To, jaką metodę lekarz wybierze dla nas w pierwszej kolejności, zależy głównie od przyczyny niepłodności, zwłaszcza od tego czy przyczyna leży bardziej po stronie kobiety, mężczyzny, czy też obojga partnerów. Duże znaczenie ma też stan naszego zdrowia. Najważniejsza jest jednak przewidywana skuteczność - lekarz musi ocenić ją indywidualnie, gdyż w przypadku jednej pary dane leczenie może mieć większą szansę powodzenia niż w przypadku innej.

Czytaj też: Czy optymizm pomaga w leczeniu niepłodności?

Leczenie farmakologiczne

Terapia za pomocą leków jest istotna w przypadku, gdy przyczyna niepłodności leży po stronie kobiety. Stosowane w farmakoterapii leki to głównie hormony płciowe w postaci preparatów farmaceutycznych. Droga ich podania może być różna – doustna, dopoliczkowa, zastrzyki, a nawet w postaci aerozolu do nosa. Najlepszą dla nas wybierze lekarz.

1. Antyestrogeny – czyli antagoniści żeńskich hormonów płciowych estrogenów. Indukują owulację w kobiecym jajniku. Stosowane są samodzielnie lub jako przygotowanie do metod rozrodu wspomaganego. Wśród nich znajdują się: cytrynian klomifenu i tamoksifen.

2. Gonadotropiny to hormony wydzielane przez przysadkę mózgową:

• FSH, czyli folitropina u kobiet odpowiada za rozwój jajników, a u mężczyzn wpływa na prawidłowe powstawanie plemników
• LH, czyli lutropina u kobiet również odpowiada za prawidłowy rozwój jajników, stymuluje również wydzielanie kolejnego hormonu – progesteronu – niezbędnego do zagnieżdżenia się dziecka w ścianie macicy. U mężczyzn pobudza wydzielanie hormonów – androgenów.

Obydwa te hormony, FSH i LH, odpowiadają za pobudzenie jajnika do wydzielania hormonów – estrogenów, dojrzewanie pęcherzyków w jajniku i w efekcie prawidłową owulację.

3. Gonadoliberyny – są to hormony wytwarzane przez podwzgórze, a pobudzające z kolei przysadkę mózgową do wydzielania gonadotropin. Stosuje się tzw. analogi gonadoliberyn. Wśród nich znajdują się: leuprolid, triptorelina, buserelina.

4. Hormony płciowe – estrogeny i progestageny – stosowane zwłaszcza w przypadku skrócenia drugiej fazy cyklu miesiączkowego (jako przyczyny niepłodności).

5. Hormony tarczycy – stosowane, gdy przyczyną niepłodności jest jej niedoczynność

6. Bromokryptyna – hamująca wydzielanie prolaktyny (PRL); stosowana w niepłodności spowodowanej nadmiarem tego hormonu.

7. Metformina – lek używany również do leczenia cukrzycy. W przypadku niepłodności stosowana w zespole policystycznych jajników (PCOS).

Czytaj też: Jak leczyć zaburzenia płodności?

• Leczenie chirurgiczne

Polega ono na korekcie nieprawidłowości dotyczących budowy narządów układu rozrodczego, usuwaniu guzów, torbieli, zrostów itp.

• Zrosty pooperacyjne wokół narządów rodnych, zwłaszcza jajników i jajowodów, mogą być wskazaniem do chirurgicznego ich usunięcia. Połączone jest to zazwyczaj z operacją plastyczną jajowodów – z przywróceniem ich drożności i prawidłowej ruchomości.
• W przypadku guzów i torbieli jajnika usuwa się tylko patologiczną zmianę lub, w niektórych przypadkach, cały jajnik.
• Leczeniu operacyjnemu poddawane są również pacjentki z endometriozą – operacja polega na usunięciu skupisk tkanki macicznej z innych miejsc.
• Gdy stwierdzone zostaną nieprawidłowości dotyczące macicy, zależnie od przyczyny, lekarz może namawiać na operację korekcji wady budowy tego narządu, usunięcia mięśniaków albo innych guzów.
• W przypadku zespołu policystycznych jajników (PCOS) nieskuteczne leczenie farmakologiczne może być wskazaniem do leczenia zabiegowego.

Może się również zdarzyć, że zajdzie konieczność przeprowadzenia tzw. operacji zwiadowczej. Ma ona na celu obejrzenie wnętrza jamy brzusznej kobiety i sprawdzenie, czy nie ma jakichś nieprawidłowości w narządach rodnych, które można by usunąć. Ten sposób postępowania lekarz zostawi na koniec – gdy wszelkie inne badania nie określą przyczyny niepłodności. Tak więc w trakcie operacji można jednocześnie wykryć przyczynę i postarać się ją usunąć.

Czytaj też: Torbiel jajnika a problemy z zajściem w ciążę?

Techniki rozrodu wspomaganego

Jeśli wymienione metody leczenia zawiodą, część par decyduje się na zastosowanie technik tzw. rozrodu wspomaganego. Leczenie za pomocą technik rozrodu wspomaganego może być traktowane jako jedyna metoda leczenia dająca szansę na posiadanie dziecka, albo jako metoda ostatniej szansy po wyczerpaniu innych, mniej zaawansowanych i inwazyjnych metod leczenia. Jakie są techniki rozrodu wspomaganego?

1. Inseminacje domaciczne ( IUI - intrauterine inseminations) – czyli umieszczenie nasienia bezpośrednio w macicy, aby plemnik miał krótszą drogę do komórki jajowej. Są one stosowane w przypadkach, gdy za niepłodność odpowiada szyjka macicy, tj. nieprawidłowości jej budowy, nieprawidłowości wydzielanego przez nią śluzu, które uniemożliwiają przedostanie się plemników.
2. In vitro – zapłodnienie pozaustrojowe oraz umieszczenie embrionów (są to komórki jajowe połączone z plemnikami, które ulegają podziałom) w macicy. Klasycznym wskazaniem do zastosowania tej metody jest niepłodność spowodowana nieprawidłowościami jajowodów.
3. Docytoplazmatyczne wstrzykiwanie plemników (intra-cytoplasmic sperm injection, ICSI) – czyli wstrzykiwanie plemnika bezpośrednio do cytoplazmy komórki jajowej. Metodę tę stosuje się w przypadku nieprawidłowego stanu nasienia, zwłaszcza zbyt małej ilości plemników, oraz gdy poprzednie metody leczenia technikami rozrodu wspomaganego zakończyły się niepowodzeniem.
4. Pobieranie plemników z jąder lub najądrzy – dokonuje się to metodą nakłucia jąder lub najądrzy. Tak otrzymane plemniki łączy się z komórką jajową.
5. Dojajowodowe przeniesienie gamet (gamete intrafallopian transfer, GIFT) – ta metoda przypomina metodę in vitro. W tym jednak przypadku plemniki i komórki jajowe są umieszczane w jajowodzie.
6. Dojajowodowe przeniesienie zygoty (zygote intrafallopian transfer, ZIFT) – metoda podobna. W jajowodzie są umieszczane plemniki połączone z komórkami jajowymi.

Powikłania towarzyszące tej formie leczenia to m.in. ryzyko poronienia, ciąży ekotopowej (ma miejsce, gdy jajo płodowe ulega zagnieżdżeniu poza ścianą macicy), ciąży mnogiej czy przedwczesnego porodu.

Czytaj też: Jakie są objawy poronienia?

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!