Szacuje się, że ok. 35 tysięcy Polaków może być zakażonych HIV. Aż 70% o tym nie wie, a nawet jeśli coś podejrzewają, ze strachu nie robią testu. Wciąż w naszym kraju panuje stereotyp, że pozytywny wynik badania to wyrok. Tymczasem to właśnie brak diagnozy i zbyt późno wdrożone leczenie może prowadzić do przedwczesnej śmierci.
Wiele osób obawia się, że wykonanie testu na obecność HIV może zostać źle odebrane przez ich otoczenie. Część boi się, że o ewentualnym pozytywnym wyniku mógłby się dowiedzieć pracodawca lub rodzina.
Każdy człowiek powinien jednak odpowiedzieć sobie na pytanie „czy w moim życiu zdarzyło się coś, co mogło mnie narazić na zakażenie?”. Badaniom na obecność wirusów przenoszonych drogą płciową warto poddać się nawet wtedy, kiedy wydaje się nam, że nasze zachowania nie były ryzykowne. Jednak przede wszystkim test powinny wykonać osoby, które:
- zażywają dożylnie narkotyki lub inne substancje używając igieł lub strzykawek wspólnie z innymi osobami;
- nie zabezpieczały się odpowiednio podczas kontaktów seksualnych (zarówno waginalnych, oralnych, jak i analnych);
- współżyły z mężczyzną/mi uprawiającymi seks z innymi mężczyznami;
- miały wielu partnerów seksualnych, zwłaszcza przypadkowych;
- współżyją z partnerami, którzy mieli wielu partnerów seksualnych;
- chorują na jakąkolwiek inną chorobę przenoszoną drogą płciową;
- kiedykolwiek straciły kontrolę nad swoim zachowaniem np. pod wpływem alkoholu lub narkotyków.
Zobacz także: HIV a planowanie ciąży
Zakażenia HIV zwykle nie obawiają się osoby, które wierzą, że to głównie problem narkomanów. Tymczasem ponad 80% zakażeń to skutek kontaktów seksualnych z osobą zakażoną. Bezpieczne są tylko te osoby, które miały w życiu tylko jednego partnera i mają pewność, że nie odbywał on wcześniej stosunków seksualnych, nawet oralnych, z innymi osobami.
W każdym punkcie konsultacyjno-diagnostycznym w Polsce wykwalifikowany doradca pomoże ustalić czy podejmowane zachowania seksualne są lub były ryzykowne i jeżeli jest taka potrzeba, zaleci wykonanie testu w kierunku HIV. Doradca będzie również towarzyszył podczas odbierania wyniku, wyjaśni jego znaczenie, odpowie na pytania, a w przypadku wyniku dodatniego wesprze, wskaże możliwości leczenia i podpowie jakie dalsze kroki należy podjąć. Rozmowa z doradcą i wykonanie testu są anonimowe i bezpłatne.
Dlaczego warto wykonać test?
Objawy zakażenia wirusem HIV są bardzo niespecyficzne. Tuż po zakażeniu, zwykle po kilku, kilkunastu dniach przypominają one objawy grypopodobne, które mijają samoistnie, nawet bez leczenia. Jeśli w ogóle je odczujemy z pewnością nie potraktujemy ich jako symptomów związanych z obecnością wirusa. Po tym okresie zwykle następuje wieloletni stan dobrego samopoczucia, tzw. okres bezobjawowy zakażenia. Jedyną możliwością stwierdzenia zakażenia HIV jest specyficzne badanie krwi na obecność przeciwciał anty-HIV, tzw. test na HIV. .
Niewiedza może się wiązać nie tylko z poważnymi konsekwencjami dla naszego zdrowia związanymi z odwlekaniem ewentualnego leczenia antyretrowirusowego, ale również z narażaniem zdrowia i życia partnerów seksualnych, a w przypadku kobiet w ciąży – ich dzieci.
Dlatego szczególnie ważne i zalecane jest wykonywanie testów w kierunku obecności wirusa HIV u kobiet w ciąży. W 2009 roku eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Rzecznik Praw Dziecka oraz członkowie senackiej komisji zdrowia starali się o to, aby test na HIV znalazł swoje miejsce w kanonie badań obowiązkowych ciężarnych. Wykrycie wirusa u matki pozwala bowiem znacznie obniżyć ryzyko przeniesienia go na dziecko. Wczesne wykrycie wirusa pozwala ograniczyć ryzyko zakażenia dziecka nawet poniżej 1 %.
Niestety, w Polsce, w przeciwieństwie do Anglii, Holandii czy Francji, gdzie testy na HIV wykonują niemal wszystkie przyszłe matki, badaniom poddaje się niecałe 10% ciężarnych.
Mimo zapowiedzi wprowadzenia badań w kierunku obecności wirusa HIV do wykazu badań obowiązkowych, ostatecznie rozporządzenie w tej sprawie nie weszło w życie. W Polsce wciąż nie ma powszechnego obowiązku oferowania takiego badania każdej kobiecie w ciąży, badanie to jest jedynie zalecane. Te badania jako uzasadnione ze względu na wskazania medyczne, są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Zobacz również: Jak wygląda życie z wirusem HIV?
Na czym polegają testy HIV?
Rozpoznanie zakażenia HIV dokonywane jest pośrednio poprzez wykazanie obecności swoistych dla wirusa przeciwciał. W pierwszej kolejności wykonuje się test przesiewowy (skriningowy). Jeśli jego wynik jest pozytywny dwukrotnie, wykonany z dwóch różnych próbek krwi, przeprowadza się tzw. test potwierdzeniowy (najczęściej test Western blot).
Testy przesiewowe są niezwykle czułe (prawie 100%). Wykrywają nawet bardzo niewielką aktywność przeciwciał anty-HIV, co minimalizuje ryzyko uzyskania wyniku fałszywie ujemnego.
Istnieją jednak pewne sytuacje, kiedy osoba niezakażona HIV może mieć wynik dodatni testu przesiewowego. Sytuacje te są nieczęste, ale ze względu na wagę problemu konieczne jest uzyskanie wyniku wiarygodnego. Dlatego zakażenie HIV można jedynie rozpoznać na podstawie wyniku testu potwierdzeniowego, czyli na podstawie testu Western blot. Za fałszywie dodatnie wyniki mogą odpowiadać m.in. ostre infekcje wirusowe, ciąża, przebyte szczepienia czy choroby autoimmunologiczne. Dostępne obecnie testy przesiewowe wykazują swoistość przynajmniej 99,5%, co oznacza, iż na przykład wśród 4 000 badanych ujemnych próbek surowicy maksymalnie 20 może dać wynik fałszywie dodatni.
Test potwierdzeniowy jest bardziej swoisty. W badaniu poszukuje się przeciwciał skierowanych przeciwko poszczególnym antygenom wirusa. Wynik testu Western blot może być dodatni, ujemny lub nieokreślony. Tylko wynik dodatni potwierdza zakażenie wirusem HIV. Nie oznacza on jednak, że badana osoba ma lub na pewno będzie miała w przyszłości AIDS. Wynik ujemny oznacza, iż w badanej krwi nie wykryto obecności przeciwciał anty-HIV. Wynik ten jest jednak wiarygodny tylko wówczas, gdy test został wykonany po upływie czasu tzw. okienka immunologicznego, czyli po co najmniej 3 miesiącach od momentu potencjalnego kontaktu z HIV. Wynik nieokreślony (wątpliwy) wymaga powtórzenia testu po kilku tygodniach lub miesiącach.
Test należy również powtórzyć, jeśli nie minął wystarczający czas od ostatniej ryzykownej sytuacji. Dlatego przed badaniem zawsze wskazana jest rozmowa z wykwalifikowanym konsultantem.
Zobacz również: Czym jest HIV?
Gdzie wykonać test?
Testy najlepiej wykonywać w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych działających na terenie całego kraju dzięki inicjatywie Krajowego Centrum ds. AIDS. Badania wykonywane są tam bez skierowania, bezpłatnie i co najważniejsze anonimowo. Osoba decydująca się na test nie musi obawiać się, że informacja o badaniu, a tym bardziej o jego wyniku, wycieknie z placówki służby zdrowia.
Lista tych Punktów, wraz z adresami i godzinami otwarcia, dostępna jest na stronie internetowej Krajowego Centrum ds. AIDS http://www.aids.gov.pl/ . Więcej informacji można uzyskać dzwoniąc na telefon zaufania: 801 888 448, 22 692 82 26.
Zgodnie z polskimi przepisami osoby do 18-tego roku życia muszą mieć zgodę opiekunów na wykonanie badania w kierunku obecności wirusa HIV.
Konsultacja merytoryczna tekstu – prof. Alicja Wiercińska – Drapało, Klinika Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych, WUM.
Zobacz też: Zakażenie, rozpoznanie i co dalej?
Źródło: materiały prasowe/kr
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
