fot. Fotolia
Nawet 90% zachorowań na nowotwory złośliwe można przypisać czynnikom środowiskowym, a nie genetycznym. Złe nawyki i niezdrowy styl życia mogą być odpowiedzialne za 30% wszystkich zachorowań na raka. Ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe może zminimalizować wdrożenie codziennych zachowań prozdrowotnych, które są spisane w Europejskim kodeksie walki z rakiem. Zalecenia Kodeksu popularyzuje ogólnopolska kampania edukacyjno-informacyjna w ramach Zadania Prewencja pierwotna nowotworów finansowanego przez ministra zdrowia.
Czym jest Europejski kodeks walki z rakiem?
Europejski kodeks walki z rakiem jest zbiorem zaleceń, które wskazują, jakie zachowania wywołujące procesy rakotwórcze należy wyeliminować, by ograniczyć ryzyko zachorowania na nowotwory. Prewencja pierwotna nowotworów to przede wszystkim zdrowy tryb życia. W Kodeksie zawarty jest zestaw prostych zasad dotyczących stylu życia oraz rekomendacje dotyczące uczestniczenia w populacyjnych badaniach przesiewowych.
Szacuje się, że aż 1/3 zachorowań na nowotwory można zapobiec, a 1/3 skutecznie wykryć i wyleczyć, zapobiegając śmierci. Zmiana codziennych zachowań ma ogromny wpływ na zdrowie i minimalizuje ryzyko zachorowania na wiele przewlekłych chorób, w tym także nowotwory złośliwe. Wszystkie zasady zawarte w Europejskim kodeksie walki z rakiem promują zmianę zachowań społecznych i stylu życia i są poparte badaniami naukowymi. Przestrzeganie zaleceń Kodeksu umożliwia, poprzez poprawę ogólnego stanu zdrowia, zapobieganie nowotworom złośliwym.
Zasady Europejskiego kodeksu walki z rakiem:
-
Nie pal! Nie używaj tytoniu w żadnej postaci
Palenie tytoniu powoduje 15 różnych nowotworów, między innymi nowotwór płuc, przełyku, gardła, jamy ustnej, trzustki, pęcherza moczowego, żołądka oraz nerek. Odpowiada aż za 30% zgonów z powodu nowotworów. Badania mówią, że około 50% osób, które rozpoczęło palenie w młodym wieku, umrze właśnie z powodu palenia. Aż 1/4 umrze w wieku średnim, pozbawiając się 20-25 lat życia w stosunku do osób niepalących.
Rak płuca to schorzenie występujące prawie wyłącznie u palaczy tytoniu – jest pierwszą przyczyną przedwczesnej umieralności nowotworowej w Polsce, zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet. Po zaprzestaniu palenia ryzyko zachorowania na nowotwór zmniejsza się z każdym rokiem abstynencji.
-
Stwórz w domu środowisko wolne od dymu tytoniowego
Osoby narażone na wdychanie dymu tytoniowego (bierne palenie) wprowadzają do swojego organizmu te same rakotwórcze i trujące substancje co palacz. Najbardziej szkodliwe jest to dla kobiet w ciąży i małych dzieci. Co roku z powodu wymuszonego palenia umiera w Polsce niemal 2000 osób, które nigdy nie paliły. Należy więc nie palić przy osobach niepalących, a najlepiej nie palić w ogóle.
-
Utrzymuj prawidłową masę ciała
Otyłość to drugi po paleniu tytoniu czynnik rozwoju chorób przewlekłych, w tym raka.
Nadmierna masa ciała może powodować miażdżycę naczyń krwionośnych, choroby układu krążenia, cukrzycę oraz nowotwory, takie jak gruczolakorak przełyku, rak nerki, jelita grubego, trzustki, błony śluzowej macicy oraz piersi u kobiet po menopauzie. Warto zadbać o odpowiedni sposób odżywiania się oraz aktywność fizyczną, które pozwolą na kontrolowanie na bieżąco masy ciała i utrzymywanie jej na prawidłowym poziomie.
-
Bądź aktywny fizycznie w codziennym życiu. Ogranicz czas spędzany na siedząco
Ćwiczenia fizyczne nie tylko pomagają w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, ale również bezpośrednio zmniejszają ryzyko zachorowania na wiele chorób przewlekłych, w tym raka okrężnicy, raka piersi, trzonu macicy czy prostaty. Najważniejsza jest regularność, a nie intensywność ćwiczeń.
Utrzymanie organizmu w zdrowiu jest możliwe już dzięki nawet niewielkiej aktywności fizycznej, ale wykonywanej każdego dnia. Należy ograniczać czas spędzany na siedząco, więcej chodzić a niektóre czynności wykonywać na stojąco, np. rozmowy telefoniczne.
Zobacz też: Jakie są objawy białaczki? [video]
5. Przestrzegaj zaleceń prawidłowego sposobu żywienia
Prawidłowy sposób żywienia zapewnia dostarczenie do organizmu niezbędnych składników pokarmowych, dzięki którym organizm funkcjonuje prawidłowo. Ponadto jest kluczowym elementem utrzymywania prawidłowej masy ciała, a więc i prewencji pierwotnej nowotworów. Europejski kodeks walki z rakiem podsuwa kilka wskazówek, co należy jeść, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka.
- Jedz dużo produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych, warzyw i owoców
Produkty roślinne zawierają wiele substancji biologicznie czynnych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Szczególną rolę pełnią warzywa i owoce, które dostarczają błonnika pokarmowego i antyoksydantów. Najważniejsze, aby warzywa i owoce spożywać w niewielkich ilościach, ale systematycznie w co najmniej pięciu porcjach w ciągu dnia, aby organizm mógł korzystać z cennych substancji w nich zawartych. Do swojego jadłospisu powinno się także włączyć produkty pełnoziarniste, czyli takie, które nie zostały poddane całkowitemu oczyszczeniu (np. mąka pełnoziarnista, gruboziarniste kasze) oraz rośliny strączkowe.
- Ogranicz spożycie wysokokalorycznych produktów spożywczych (o wysokiej zawartości cukru lub tłuszczu) i unikaj napojów słodzonych
Spożywanie wysokokalorycznej żywności, która zawiera dużo tłuszczów lub cukru ma bardzo niekorzystny wpływ na nasze zdrowie. Z badań wynika, że aż 72% Polaków przyznaje się do podjadania tego rodzaju produktów. Produkty o wysokiej zawartości cukru mogą powodować niekorzystne wahania poziomu glukozy we krwi, co z kolei może prowadzić do cukrzycy, a także jest jednym z procesów, który może sprzyjać rozwojowi nowotworów. Ponadto wysoko przetworzona żywność o dużej zawartości cukru lub tłuszczu zazwyczaj nie posiada wystarczającej wartości odżywczej i sprzyja rozwojowi otyłości.
- Unikaj przetworzonego mięsa; ogranicz spożycie mięsa czerwonego i żywności z dużą ilością soli
Zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór można wyłączając ze swojej diety przetworzone mięso i ograniczając spożycie czerwonego mięsa. Ma to szczególne znaczenie dla zmniejszenia ryzyka rozwoju raka jelita grubego. Dla zachowania zdrowia należy również ograniczyć spożycie żywności zawierającej dużą ilość soli. Sól zwiększa ryzyko raka żołądka, a ponadto zatrzymuje wodę w organizmie, przez co rośnie ciśnienie tętnicze, a w związku z tym zwiększa się prawdopodobieństwo chorób układu krwionośnego.
-
Jeśli pijesz alkohol dowolnego rodzaju, ogranicz jego spożycie. Abstynencja pomaga zapobiegać nowotworom
Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że alkohol jest substancją rakotwórczą. Niezależnie od tego, czy spożywa się piwo, wino czy wódkę, ryzyko zachorowania na nowotwory rośnie z każdym łykiem. Alkohol może prowadzić do rozwoju poważnych chorób, w tym nowotworów złośliwych jamy ustnej, krtani, gardła, przełyku, wątroby i piersi. Staje się jeszcze groźniejszy, gdy jednocześnie pali się papierosy. U osób regularnie palących i spożywających alkohol ryzyko zachorowania jest 10-100-krotnie wyższe niż u tych, które nigdy nie paliły tytoniu i nie piły alkoholu.
-
Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne (dotyczy to szczególnie dzieci). Chroń się przed słońcem, używaj produktów przeznaczonych do ochrony przeciwsłonecznej. Nie korzystaj z solarium
Rak skóry i czerniak to większe zagrożenie dla osób o jasnej karnacji. Jednak przed nowotworem można się ochronić stosując się do kilku wskazówek: unikanie słońca w godzinach 11:00-15:00 (w tym czasie promieniowanie UV jest najwyższe), stosowanie kremów i olejków z filtrem przeciwsłonecznym, noszenie okularów przeciwsłonecznych i ubrań chroniących przed szkodliwym promieniowaniem. Nie należy także korzystać z solarium.
Zobacz też: Rak jajnika i szyjki macicy – obalamy mity!
Inne zasady kodeksu to:
- Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Dowiedz się, czy w domu jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane wysokim stężeniem radonu. Podejmij działania na rzecz zmniejszenia jego poziomu.
- Kobiety powinny pamiętać o tym, że:
- karmienie piersią zmniejsza u matki ryzyko zachorowania na raka. Jeśli możesz karm swoje dziecko piersią;
- hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko rozwoju niektórych rodzajów nowotworów. Ogranicz jej stosowanie.
- Zadbaj o to, aby twoje dzieci poddano szczepieniom ochronnym przeciwko:
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (dotyczy noworodków);
- wirusowi brodawczaka ludzkiego – HPV (dotyczy dziewcząt).
- Bierz udział w zorganizowanych programach badań przesiewowych w celu wczesnego wykrywania:
- raka jelita grubego (zalecenie dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet);
- raka piersi (u kobiet);
- raka szyjki macicy (u kobiet).
Więcej informacji na stronie www.kodekswalkizrakiem.pl.
Zobacz też: Czy dorośli powinni szczepić się przeciwko HPV?
Źródło: materiały prasowe Edelman/mn
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
