Mimo postępu w leczeniu nowotworów za pomocą radioterapii, trudno uniknąć popromiennego zapalenia skóry. Jego stadium zależy głównie od miejsca napromieniania, a także dawek promieniowania jonizującego. Aby zmniejszyć suchość skóry, podrażnienia, złuszczanie czy ból, w trakcie i po naświetlaniu, stosować należy krem zawierający olej lniany i alantoinę.
W leczeniu nowotworów złośliwych za pomocą radioterapii nastąpił wielki postęp w precyzyjnym dopasowaniu strumienia promieniowania do tkanek chorych i jednoczesnej osłonie tkanek zdrowych. Jednak pomimo tego w obszarze napromienianym zawsze znajduje się skóra, a to prowadzi do jej popromiennego zapalenia, które powoduje pieczenie, świąd czy ból.
Pierwsze 2 tygodnie
Odczyn popromienny w postaci stanu zapalnego skóry pojawia się w czasie kilkunastu dni od rozpoczęcia radioterapii. Początkowo manifestuje się jako rumień, któremu może towarzyszyć złuszczanie naskórka „na sucho” lub „na mokro”, co odzwierciedla uszkodzenie komórek warstwy podstawnej naskórka, a także gruczołów potowych i łojowych skóry właściwej.
2-4 tydzień
Z powodu uszkodzenia gruczołów łojowych, skóra staje się sucha, natomiast uszkodzenie mieszków włosowych powoduje utracenie owłosienia. Na skutek hiperstymulacji melanocytów pojawiają się przebarwienia, a ostry rumień jest skutkiem uwalniania cytokin, które wywołują zapalenie.
3-6 tydzień
Suche złuszczanie naskórka, któremu towarzyszy świąd, zachodzi w momencie zmniejszenia populacji komórek macierzystych keratynocytów w warstwie podstawnej naskórka. Natomiast ok. 4-5 tygodnia, gdy dojdzie do zniszczenia wszystkich komórek macierzystych, pojawia się złuszczanie wilgotne, które charakteryzuje się surowiczym wysiękiem. Wówczas odsłonięta zostaje warstwa skóry właściwej.
Odczyny wczesne
- I stopnia: występuje po 5-20 dniach od rozpoczęcia naświetlania i charakteryzuje się występowaniem rumienia, który po kilku dniach przemija. Pozostawia on jednak przebarwienia i złuszczanie, a także powoduje częściowe lub całkowite wyłysienie.
- II stopnia: pojawia się kilka dni wcześniej niż odczyn I stopnia i powoduje, oprócz rumienia, także obrzęk i pęcherze. Skutkiem tego jest ból i trwałe wyłysienie.
- III stopnia: może wystąpić po kilku dniach po naświetlaniu. Rumieniowi i pęcherzom towarzyszą wówczas bardzo wolno gojące się, głębokie owrzodzenia, które utrzymują się nawet przez miesiące i lata.
Zobacz też: Jakie nowotwory wywołuje palenie papierosów?
Odczyn późny
Powstaje w przypadku utrzymywania się nasilonych zmian odczynu wczesnego III stopnia, a także kumulacji małych dawek promieni, które same nie powodują odczynów. W jego wypadku dochodzi do nierównomiernego stwardnienia skóry z odbarwieniami, przebarwieniami, zanikami, a także poszerzeniem naczyń krwionośnych. Skóra ma wówczas skłonność do pękań i nadmiernego rogowacenia. Mogą w jej obrębie występować trudno gojące się owrzodzenia, a nawet transformacja nowotworowa (około 20 % przypadków przechodzi w nowotwory złośliwe).
Na stopień odczynu popromiennego wpływ ma promieniowrażliwość skóry, cukrzyca, niewydolność nerek, spożywanie alkoholu, palenie papierosów, niedostateczny stopień odżywienia czy starszy wiek. Większego uszkodzenia skóry pod wpływem promieniowania jonizującego należy spodziewać się w miejscach, gdzie stykają się dwie powierzchnie skóry (krocze, pierś), naskórek jest cienki (twarz, krocze, pacha), a także w obszarach, gdzie integralność skóry została już przerwana przez wcześniejsze operacje, oparzenia czy urazy. Istotna jest również wielkość napromienianego pola, całkowita dawka promieniowania i sposób jego frakcjonowania oraz rodzaj i wysokość energii użytej do deponowania dawki, a także zastosowanie materiałów tkankopodobnych w postaci bolusa.
Aby złagodzić dolegliwości skóry, w trakcie i po naświetlaniach, należy dbać o higienę miejsc napromienianych, unikać słońca i urazów, nosić przewiewne ubrania, a także stosować krem, który przeznaczony jest dla pacjentów oddziałów radioterapii.
Zobacz też: Jak dbać o skórę w trakcie i po radioterapii?
Źródło: materiały prasowe Aquastop Radioterapia/mn
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
