Prawidłowo funkcjonujące oczy jednakowo wyraźnie widzą zarówno przedmioty umieszczone tuż obok, jak i te, które znajdują się w sporej odległości. Jest to możliwe dzięki elastyczności soczewki i tzw. mięśni akomodacyjnych oka. Mięśnie te, kurcząc się i rozciągając, powodują zmianę kształtu soczewki w zależności od tego, gdzie patrzymy. Kiedy kierujemy wzrok w dal, soczewka spłaszcza się, a jeśli przyglądamy się czemuś z bliska – zaokrągla. Zmienia to kąt załamywania (tzw. refrakcji) wpadających do oczu promieni świetlnych, po to by mogły skupić się dokładnie na siatkówce. Tylko wtedy bowiem obrazy przedmiotów będą ostre.
Gdy oko jest źle zbudowane
Wady wzroku można podzielić na trzy rodfzaje. Pierwszy to właśnie nieprawidłowości w kącie załamywania się światła, czyli wady refrakcji. Oprócz nich możemy mieć problem z rozróżnianiem kolorów lub osłabieniem mięśni wokół gałki ocznej.
W zrozumieniu mechanizmu powstawania wad wzroku pomoże ich krótki przegląd.
1. Krótkowzroczność
Osoby krótkowzroczne widzą ostro tylko przedmioty znajdujące się w odległości do pięciu metrów; te położone dalej od nich są zamazane. Jest to spowodowane zbyt dużą wypukłością soczewki lub rogówki albo nadmierną długością gałki ocznej. W wyniku tego promienie świetlne skupiają się przed siatkówką.
Krótkowzroczność zazwyczaj daje o sobie znać już u dzieci w wieku szkolnym i stopniowo nasila się do 25. roku życia. Potem z reguły jej rozwój sam się zatrzymuje. Tylko u niektórych osób wydłużanie się gałki ocznej trwa znacznie dłużej, nawet do późnego wieku, co oczywiście wiąże się z ciągłym pogarszaniem widzenia na odległość. Ten rodzaj krótkowzroczności jest dziedziczny i na szczęście dotyczy niewielkiego procenta ludzi.
2. Dalekowzroczność
Inna jej nazwa to nadwzroczność. Jest odwrotnością wady opisanej wyżej. Gałka oczna w tym przypadku jest krótsza niż normalnie, więc promienie świetlne skupiają się nie na siatkówce, lecz za nią.
W rezultacie przedmioty znajdujące się daleko od oczu widzi się wyraźnie, a te położone blisko są zamazane.
Dalekowzroczność ujawnia się zazwyczaj w dzieciństwie, przy pierwszych próbach czytania. Jeśli wtedy nie zostanie skorygowana, utrwali się. Może również być przyczyną tzw. zeza akomodacyjnego.
3. Prezbiopia
Nazywana jest nadwzrocznością starczą, ale zwykle zaczyna się rozwijać już po 40. roku życia. Nagle pojawiają się kłopoty z czytaniem – by rozróżnić litery, trzeba odsuwać od oczu gazetę czy książkę. Jest to następstwem procesu starzenia się oczu. Z wiekiem maleje bowiem elastyczność ich mięśni akomodacyjnych, a soczewki stopniowo tracą zdolność do zaokrąglania się. I kiedy patrzymy na coś z bliska, promienie świetlne – podobnie jak przy zwyczajnej nadwzroczności – skupiają się za siatkówką, dając nieostry obraz.
4. Astygmatyzm
Jest to tzw. niezborność wzrokowa. Przyczyną tej wady jest nieprawidłowa budowa oka: zwykle nierówne zakrzywienie rogówki lub soczewki. Sprawia ono, że promienie świetlne załamują się pod złym kątem. W rezultacie astygmatycy widzą przedmioty zniekształcone (np. patrząc na krzyżyk, widzą tylko jedno jego ramię).
Najczęściej spotykana jest dziedziczna odmiana astygmatyzmu. Często towarzyszy mu krótkowzroczność lub dalekowzroczność. Zdarzają się jednak przypadki astygmatyzmu nabytego w wyniku urazów oka.
5. Daltonizm
Popularnie nazywa się tak problemy z rozpoznawaniem barw – zwłaszcza czerwonej i zielonej (bardzo rzadko również fioletowej). Wynika to z wadliwego funkcjonowania czopków, znajdujących się w siatkówce. Czasami zdarza się też całkowita ślepota na kolory (tzw. dichromatyzm). Dotknięte nią osoby widzą świat jak czarno-biały film.
Daltonizm może być wrodzony lub nabyty – ten pierwszy jest wadą dziedziczną. Cierpią na niego głównie mężczyźni – około ośmiu proc. Nabyty może być wynikiem np. chorób siatkówki lub skutków ubocznych działania niektórych leków. W większości przypadków osoby źle rozróżniające barwy od urodzenia nie zdają sobie sprawy z istnienia tej wady, gdyż ostrość wzroku jest u nich zwykle prawidłowa. Daltonizmu, w przeciwieństwie do innych wad, nie można korygować. Dlatego właśnie jest on przeciwwskazaniem np. do prowadzenia samochodu.
6. Zez
Problem ten polega na osłabieniu mięśni poruszających gałką oczną, co powoduje zmianę kąta patrzenia jednego oka względem drugiego. Efektem zeza jest zaburzenie widzenia stereoskopowego. Osoby z zezem mogą mieć trudności z prowadzeniem samochodu, czy grą w piłkę. Najczęstszą postacią tej wady jest tzw. zez towarzyszący. Polega na tym, że oko z wadą towarzyszy w ruchach oku prowadzącemu, utrzymując przy tym stały kąt odchylenia.
Wady wzroku trzeba leczyć
Wady wzroku to nie choroby. Niemniej jednak nawet niewielkie problemy trzeba korygować. Jeżeli pozostawi się je same sobie, będą się
z czasem pogłębiać.
Najprostszym sposobem korekcji jest dobranie odpowiednich okularów albo soczewek kontaktowych.
Niektóre z wad (np. krótkowzroczność) można niwelować zabiegami laserowymi. Leczenie zeza najczęściej zaczyna się od specjalnych ćwiczeń i okularów. Jeśli to nie daje efektów, można usunąćgo chirurgicznie lub laserowo. Natomiast daltonizm jest nieuleczalny.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
