Od czego zacząć?
Pierwszym krokiem w zapobieganiu samobójstwom zawsze jest zyskanie zaufania i porozumienie. W trakcie trwania procesu samobójczego wzajemne porozumiewanie się między młodymi ludźmi o tendencjach samobójczych a ich otoczeniem ma zasadnicze znaczenie. Młodzi ludzie w bardzo złym stanie emocjonalnym lub w sytuacji zagrożenia samobójstwem często wykazują przesadną wrażliwość na sposób porozumiewania się innych. Dzieje się tak dlatego, że w procesie wychowania często brakowało im pełnych zaufania relacji z rodziną (brak zainteresowania, szacunku, a nawet miłości). Ta nadwrażliwość uczniów o skłonnościach samobójczych jest widoczna zarówno w komunikacji werbalnej, jak i niewerbalnej. Język ciała odgrywa tu równie dużą rolę jak porozumiewanie się słowne. Wychowawców nie powinno jednak zrażać to, że wychowankowie w bardzo złym stanie emocjonalnym i/lub ze skłonnościami samobójczymi niechętnie z nimi rozmawiają. Powinni natomiast pamiętać, że taka postawa unikania często bywa oznaką braku zaufania dla dorosłych.
Dzieci i młodzież ze skłonnościami samobójczymi przejawiają również postawę w znacznym stopniu ambiwalentną odnośnie do tego, czy mają przyjąć czy też odrzucić proponowaną pomoc. Ambiwalencja ta ma wyraźny wpływ na zachowanie młodego człowieka ze skłonnościami samobójczymi. Zachowanie może się szybko zmieniać – od poszukiwania pomocy do jej odrzucenia i często bywa błędnie interpretowane przez innych ludzi. W szczególności chłopców należy zachęcać do tego, by mówili o swoich zmartwieniach i niepokojach. Tę strategię można realizować na wiele sposobów i na różnych poziomach. Z ostatnio prowadzonych badań wynika, że osoby zagrożone samobójstwem mają trudności z porozumiewaniem się z innymi, zwłaszcza gdy doświadczają problemów interpersonalnych. Dlatego w niektórych krajach dzieci już we wczesnym wieku są uczone odpowiednich umiejętności.
Wskazówki dla wychowawcy w czasie rozmowy z niedoszłym samobójcą
- Pokaż, że obchodzi cię ten problem i jest dla ciebie ważny.
- Pozwól tej osobie mówić.
- Postaraj się zrozumieć problemy, o których mówi.
- Zapewnij wsparcie emocjonalne.
- Oceń rzeczywistość, tzn. na ile zamiary popełnienia samobójstwa są poważne (czy istnieje konkretny plan działania).
- Mów tonem stanowczym, ale życzliwym.
- Nie bój się pytać o myśli samobójcze.
- Nie obiecuj dochować tajemnicy, ponieważ to może kosztować życie ludzkie.
- Skieruj zagrożonego do odpowiednich osób lub instytucji po pomoc.
Zobacz również: Zachowania samobójcze u dzieci i młodzieży - co zrobić?
Strategie profilaktyczne i edukacyjne
Druga strategia wiąże się z ogólniejszym kontekstem, tzn. z mechanizmami społecznymi osłabiającymi tendencje samobójcze. Najważniejsze wskazówki dla tych, którzy chcą tworzyć programy profilaktyczne dla psychotyków to:
- Dążyć do jak najwcześniejszego wykrywania psychoz.
- Ulepszyć mechanizmy dostępu do służb psychiatrycznych.
- Utworzyć przyjazne użytkownikowi, niestygmatyzujące instytucje służb zdrowia dla ludzi młodych.
- Stworzyć odpowiednie systemy wsparcia dla opiekunów psychotyków.
- Opracować skuteczniejsze sposoby leczenia osób zagrożonych wczesną psychozą lub już chorych.
Zobacz także: Najczęstsze przyczyny samobójstw wśród młodzieży
Fragment pochodzi z książki "Pomóż uzależnionym!", autor Marian Łakomski (wydawnictwo Impuls, Kraków 2007). Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna u redakcji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!