W obrębie głębokiego upośledzenia można wyróżnić trzy podgrupy: stopień wegetatywny, średni i lżejszy (łagodny).
- Stopień wegetatywny charakteryzuje się zachowaniem tylko funkcji wegetatywnych. Nie sygnalizują one potrzeb fizjologicznych. W zakresie rozwoju motoryki dużej obserwuje się brak utrzymywania równowagi w pozycji stojącej. Zdarza się również brak umiejętności siedzenia i unoszenia głowy. Nie próbują nawiązać jakiegokolwiek kontaktu z otoczeniem. Odbiór wrażeń zmysłowych jest nieprawidłowy (mogą występować hiperstenie).
- Kolejny stopień głębokiego upośledzenia – średni – w dziedzinie motoryki charakteryzuje się posiadaniem umiejętności chodzenia, ruchy są jednak niezręczne i niecelowe. Obserwuje się różnego rodzaju stereotypie ruchowe (od kiwania się do bicia głową o ścianę). Porozumiewanie z otoczeniem odbywa się za pomocą prostych, pojedynczych, nieartykułowanych, bełkotliwych dźwięków.
- W najlżejszym stopniu upośledzenia głębokiego można zauważyć przejawy uwagi mimowolnej i początki kontaktów społecznych. Osoby te przywiązują się do ludzi z najbliższego otoczenia. Można nauczyć ich prostych czynności, tj.: zamiatania, podawania. Przez systematyczne ćwiczenia bardzo często uzyskuje się pewną samodzielność w spożywaniu posiłków, sygnalizowaniu potrzeb fizjologicznych. Czasami występuje u nich dobry słuch muzyczny, mogą dość dokładnie powtórzyć usłyszaną melodię.
Roman Garlicki scharakteryzował osoby upośledzone według wieku metrykalnego. U dzieci w wieku przedszkolnym z głębokim upośledzeniem obserwuje się bardzo ograniczoną zdolność funkcjonowania sfery zmysłowo-ruchowej. W wieku szkolnym (od 6 do 21 lat) istnieje pewien rozwój sfery ruchowej, lecz nie udaje się osiągnąć osobistej samodzielności. Wiek dojrzały charakteryzuje się u osób z głębokim upośledzeniem brakiem mowy czynnej, czasami ogranicza się ona do prostych, dwuwyrazowych wypowiedzi. Na każdym etapie rozwoju osoby te wymagają stałej opieki i pomocy, choć zdarzają się przypadki minimalnej zaradności społecznej w wieku dojrzałym.
Zobacz też: Jak przebiega rozwój dziecka głęboko upośledzonego?
We wszystkich omówionych wyżej stopniach występuje duże upośledzenie procesów orientacyjno-poznawczych oraz niczym nieumotywowane wahania nastrojów. Jedna grupa to osoby nadpobudliwe, druga – o zachowaniach typu zahamowanego (typy torpidalne i apatyczne). Często wpadają w złość, która przybiera różnego rodzaju formy: krzyk, bicie, drapanie, rzucanie się na ziemię, przewracanie przedmiotów. Wybuchy mogą mieć krótkotrwały charakter lub trwać całymi dniami. W takich sytuacjach czasami bezradni rodzice, opiekunowie stosują farmakologiczne środki uspokajające.
Często u źródeł tych ataków leży niemożność zrozumienia świata i ludzi otaczających taką osobę. Emocje charakteryzują się „sztywnością” i brakiem zróżnicowania. Osoba głęboko upośledzona zdolna jest do wyrażania jedynie prostych, elementarnych emocji. Jednocześnie występuje u niej brak przejawiania życia uczuciowego. Grunja E. Suchariewa wyróżniła u tych jednostek następujące emocje: zagrożenia, ograniczenia, pozbawienia, zaspokojenia. Poszczególne przypadki różnią się jednak stopniem intensywności manifestowanych emocji.
Zobacz także: Nie przerywaj terapii ADHD na czas wakacji!
Fragment pochodzi z książki "Osoba głęboko upośledzona umysłowo w systemie edukacji" Sylwii Wrony (wydawnictwo Impuls, Kraków 2012). Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna u redakcji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
