8 miesięcy smutku
Przeżywanie żałoby, smutku po śmierci bliskiej osoby jest opisywane na wiele sposobów. Wydaje się, że najbardziej wyraziste i właściwe są charakterystyki prezentujące różne etapy przechodzenia przez ten czas. Jedna z najbardziej znanych klasyfikacji żałoby mówi o pięciu etapach:
1. Stadium szoku i zaprzeczenia (pierwszy miesiąc).
2. Stadium fałszywej akceptacji bliskiej osoby (drugi miesiąc).
3. Stadium pseudoorganizacji nowego życia (trzeci miesiąc).
4. Stadium depresji (do ósmego miesiąca).
5. Stadium reorganizacji (powyżej ósmego miesiąca).
Nie jest to jedyna klasyfikacja. Literatura przedmiotu podaje kilka koncepcji dotyczących przebiegu żałoby, należą do nich:
1. Doświadczenie smutku (naturalna reakcja na śmierć bliskiej osoby – J. Bowlby):
– otępienie – stan tuż po śmierci bliskiej osoby, mogą mu towarzyszyć: wstrząs psychiczny, zaprzeczenie; reakcja pojawiająca się najczęściej w przypadku niespodziewanej śmierci;
– tęsknota i żal – osoba pogrążona w żałobie tęskni za zmarłym, równocześnie przeżywa gniew i poczucie winy, mogą powracać wspomnienia związane ze zmarłym, jest to faza najintensywniejszego smutku;
– dezorganizacja i rozpacz – nieumiejętność powrócenia do normalnego życia, poczucie bezradności, beznadziejności, otępienia;
– reorganizacja – akceptacja straty i powrót do równowagi, przeszłość oddala się, ale nie zostaje zapomniana, człowiek próbuje sobie na nowo ułożyć życie bez zmarłej osoby.
Polecamy: Jak żyć po stracie bliskiej osoby?
2. Etapy żałoby – H. Alexander:
– szok – może się wyrazić negowaniem – niewiarą w to, co się wydarzyło, lub odrętwieniem – brakiem czucia, nieumiejętnością działania; osierocony czuje się tak, jakby mu się usunęła ziemia spod stóp; szokowi mogą towarzyszyć: skurcz żołądka, utrata apetytu, skłonność do irytacji, bóle głowy, brak koncentracji;
– poszukiwanie – osierocony w pewien sposób zaczyna szukać zmarłej osoby, a ponieważ nie może jej znaleźć, cierpi, marnieje, rozumie, że poszukiwania nie mają sensu, ale na poziomie emocjonalnym pragnie dalszego poszukiwania; sprawia to, że „widzi” twarz ukochanego zmarłego na ulicy, w tłumie, niekiedy to poszukiwanie polega na częstych powrotach na cmentarz; występuje również brak zainteresowania jedzeniem, pracą, rodziną;
– gniew – związany z obwinianiem kogoś za śmierć bliskiej osoby; pretensje do lekarzy, albo siebie samego o zaniedbania (że nie zrobiło się wszystkiego, co było można), obwinianie Boga lub zmarłego; śmierć bliskiej osoby zabiera poczucie bezpieczeństwa, a to prowadzi do agresji i gniewu;
– depresja – normalna reakcja na stratę, może być długotrwała; pojawia się, kiedy do człowieka dociera, co się stało, kiedy zaczyna akceptować śmierć bliskiej osoby; może się przejawiać w płaczu, nieustannym zmęczeniu, bezsenności, braku koncentracji; często jest opisywana jako „świat bez kolorów”; jest to poważny stan, z którego nie zawsze da się wyjść o własnych siłach – czasem potrzeba pomocy lekarza lub innego specjalisty;
– postanowienie – etap, w którym do pewnego stopnia człowiek godzi się z utratą, akceptuje ją i stara się dostosować do nowej sytuacji; mogą się pojawić nawroty żalu, ale też dobre wspomnienia związane ze zmarłym.
Zobacz też: Dziecko w żałobie – jak pomóc mu przeżyć stratę?
3. Klasyfikacja nawiązująca do modelu Kübler-Ross:
– równowaga – po usłyszeniu informacji o śmierci bliskiej osoby przechodzi w kolejną fazę;
– szok;
– zaprzeczenie – próba uniknięcia nieuniknionego;
– gniew – eksplozja emocji;
– targowanie się – bezskuteczne poszukiwanie jakiegoś rozwiązania;
– depresja (w momencie ostatecznego uświadomienia sobie, tego, co nieuniknione);
– próbowanie – próba znalezienia realnego wyjścia z sytuacji;
– akceptacja (umożliwia znalezienie dalszej drogi funkcjonowania w nowej sytuacji).
4. Klasyfikacja V. Kasta:
– faza nieuznawania – pierwsze doświadczenie po stracie bliskiej osoby – zaprzeczenie, odrętwienie i obojętność; cechą charakterystyczną tej fazy jest ambiwalencja uczuć;
– faza intensywnych emocji – dominują: gniew, smutek, strach, niepokój, a nawet radość; gniew związany jest z poczuciem winy – żałobnik poszukuje winnego w swoim otoczeniu, ale także w sobie; radość wywołują wspomnienia dobrych chwil przeżywanych ze zmarłym;
– faza poszukiwania i oderwania – żałobnik dokonuje konfrontacji ze stratą, by w końcu móc ten stan zaakceptować; ten etap pozwala na „rozliczenie” się ze zmarłym i odnalezienie w sobie siły do dalszego życia;
– faza nowego stosunku do siebie i świata – końcowy etap przeżywania żałoby; żałobnik znów zaczyna odczuwać radość życia, nawiązuje relacje z ludźmi.
Fragment pochodzi z książki "Sens życia i umierania" Beaty Kolek (wydawnictwo Impuls, Kraków 2009). Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna u redakcji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
