Tarczyca to jeden z ważniejszych narządów naszego organizmu. Jej rola polega na produkowaniu substancji – hormonów mających wpływ na wiele funkcji organizmu człowieka, ale przede wszystkim na regulację procesów przemiany materii. Głównym hormonem produkowanym przez tarczycę jest tyroksyna, jednak dopiero po przemianie w wątrobie i nerkach do innego hormonu – trijodotyroniny spełnia ona swoje zadanie. Ważnym składnikiem obu tych hormonów jest jod.
Zmniejszona ilość lub brak hormonów tarczycy jest przyczyną wystąpienia wielu objawów nazywanych razem niedoczynnością tarczycy. Ponieważ hormony produkowane przez tarczycę, mają wpływ na każdy narząd, dlatego też zmniejszona ich ilość, ma swoje liczne konsekwencje i prowadzi do wystąpienia tak wielu różnych objawów.
Istnieje wiele przyczyn, które prowadzą do niedoczynności tego gruczołu. Zmniejszona produkcja hormonów może być wynikiem choroby samej tarczycy (tzw. pierwotna niedoczynność tarczycy) – ta sytuacja zdarza się najczęściej; lub też może być spowodowana chorobą lub uszkodzeniem części mózgu, nazywaną przysadką, która nadzoruje produkcję hormonów przez tarczycę (tzw. wtórna niedoczynność tarczycy).
Jedną z najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy jest po prostu jej brak. Rzadko zdarza się wrodzony brak tarczycy czy genetycznie uwarunkowane zaburzenia produkcji hormonów tarczycy. Jednak co raz więcej osób po przebytych operacjach w obrębie szyi, nie tylko z powodu chorób tarczycy ale również np. krtani ma usuniętą tarczycę. Jeśli nie ma gruczołu, to oczywiście nie ma też hormonów.
Nie zawsze sytuacja jest aż tak prosta. Zdarza się bowiem, że chociaż mamy tarczycę, to nie spełnia ona swojej funkcji prawidłowo. W naszej populacji najczęstszą chorobą powodującą niedobór hormonów tarczycy jest choroba Hashimoto – inaczej nazywana przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Proces zapalny prowadzi do niszczenia co raz większej liczby komórek tarczycy i tym samym do coraz mniejszej produkcji hormonów. Inne zapalenia również mogą prowadzić do zmniejszenia syntezy hormonów, chociaż występują rzadziej.
Była nadczynność jest niedoczynność
Coraz częstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest celowe „zablokowanie” jej czynności, poprzez stosowanie radiojodu –substancji promieniotwórczej zawierającej jod, którą wychwytuje tarczyca. Metoda ta stosowana jest w leczeniu nadczynności tarczycy. Niestety nie tylko leczenie chorób tarczycy może ją uszkadzać. Stosowanie radioterapii w leczeniu chorób nowotworowych – najczęściej chłoniaków, raka piersi, poprzez szkodliwe działanie promieniowania może być przyczyną rozwoju niedoczynność tarczycy, czasami może być to również przyczyną rozwoju raka tarczycy.
Warto przeczytać: Jak objawia się nadczynność tarczycy?
Co jeść by tarczyca była zdrowa? Dieta a tarczyca
Kolejną przyczyną występowania niedoczynności tarczycy może być mała ilość jodu w środowisku i diecie. Obecnie z uwagi na jodowanie soli, problem ten jest rzadko spotykany. Natomiast paradoksalnie również spożywanie produktów, zawierających duże ilości jodków może spowodować niedoczynność tarczycy, ponieważ ich nadmiar blokuje funkcję tarczycy.
Ale nie tylko jod ma wpływ na tarczycę. Wiele produktów zawiera substancje nazywane substancjami wolotwórczymi (goitrogenami), które spożywane długotrwale mogą doprowadzić do zmniejszenia produkcji hormonów przez tarczycę. Dlatego należy unikać dużych ilości brukselki, białej i czerwonej kapusty, kalafiorów i kalarepy.
Leki też mają wpływ na tarczycę
Powszechnie stosowane leki np. w chorobach serca, również mogą uszkadzać tarczycę. Takim lekiem jest amiodaron (Cordaron), który zawiera w swojej cząsteczce jod, przez co przy długotrwałym jego stosowaniu często doprowadza do niedoczynności. Leki stosowane w nadczynności tarczycy, celowo hamują funkcję/czynność tarczycy. W przypadku ich przedawkowania może pojawić się przejściowa i odwracalna niedoczynność tarczycy, która ustąpi po zaprzestaniu stosowania leków.
Polecamy również: Niedobór jodu - jak rozwiązać ten problem?
Zdrowa tarczyca, ale nie działa
Ponieważ kontrolę nad pracą tarczycy pełni przysadka oraz podwzgórze (części układu nerwowego/mózgu), dlatego choroby tych narządów mogą prowadzić do niedoczynności tarczycy, pomimo braku choroby samej tarczycy. Zdarza się tak np. po operacjach neurochirurgicznych, w przypadku istnienia guzów przysadki, guzów podwzgórza, urazów głowy czy sarkoidozy – choroby polegającej na tworzeniu małych grudek zapalnych np. w przysadce. Wtórna niedoczynność tarczycy może być także powikłaniem porodu, wskutek dużej utraty krwi może dojść do udaru przysadki – sytuacja taka jest nazywana zespołem Sheehana.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
