Głównym hormonem produkowanym przez tarczycę jest tyroksyna (T4), jednak dopiero po przemianie w wątrobie i nerkach do innego hormonu – trijodotyroniny (T3) spełnia ona swoje zadanie. Ważnym składnikiem obu tych hormonów jest jod.
Pierwszym etapem diagnostyki niedoczynności tarczycy jest dokładnie zebrany wywiad oraz badanie fizykalne. Istotne są w tym przypadku choroby i operacje, które przeszliśmy w przeszłości; jak również leki, które przyjmowaliśmy lub nadal przyjmujemy. Warto też zastanowić się, czy ktoś w naszej najbliższej rodzinie (rodzice, dziadkowie, rodzeństwo) nie chorowali na niedoczynność lub inne choroby tarczycy.
Łabędzia szyja
W badaniu można stwierdzić, czy tarczyca jest powiększona. Często zdarza się, że sami zaobserwujemy, powiększenie obwodu szyi, czy trudności w zapięciu koszuli. Każda informacja uzyskana podczas rozmowy, czy też w badaniu, sugerująca jakąkolwiek chorobę tarczycy, w tym niedoczynność, pociąga za sobą konieczność wykonania badań. Najczęściej są to badania laboratoryjne. Zwykle wystarczy już pobranie próbki krwi. Badania te pozwolą potwierdzić lub wykluczyć chorobę, a czasami także pozwolą znaleźć jej przyczynę.
Czytaj też: Po czym poznać chorą tarczycę?
Kropla krwi prawdę ci powie… (…o twojej tarczycy)
Podstawowym i pierwszym wykonywanym badaniem umożliwiającym diagnostykę chorób tarczycy, w tym niedoczynności, jest ocena ilości we krwi tyreotropiny (skrót: TSH), hormonu produkowanego przez przysadkę, regulującego czynność tarczycy. Jest to badanie przesiewowe, wykonywane nawet u osób bez objawów choroby tarczycy. Zdrowa przysadka wytwarza dużej ilości TSH wtedy, gdy tarczyca nie spełnia odpowiednio swojej roli – czyli, jeśli produkuje za małe ilości hormonów. Zatem w pierwotnej niedoczynności tarczycy (spowodowanej chorobą samej tarczycy) poziom TSH będzie podwyższony (norma 0,4-4,0mj.m/l).
Może się zdarzyć, że stężenie TSH we krwi będzie obniżone, a objawy będą sugerowały niedoczynność tarczycy, wtedy najprawdopodobniej za niedoczynność tarczycy będzie odpowiadać uszkodzona przysadka lub podwzgórze – części układu nerwowego sprawujące kontrolę nad czynnością tarczycy. Mówimy wtedy o wtórnej niedoczynności tarczycy.
Kolejnymi badaniami laboratoryjnymi, wykonywanymi w każdym przypadku nieprawidłowego wyniku poziomu TSH jest oznaczenie stężeń wolnych hormonów tarczycy: tyroksyny (fT4) i trijodotyroniny (fT3). Ich niedobór potwierdza niedoczynność tarczycy (normy tyroksyna (fT4) 8-20ng/l; trijodotyronina ((fT3) 1,5-4 ng/l). Przy czym najważniejszym oznaczeniem jest poziom tyroksyny (fT4), ponieważ ten właśnie hormon jest wytwarzany przez tarczycę. Trijodotyronina (fT3) powstaje w wyniku przemian tyroksyny w nerkach i wątrobie, a tylko w 20% jest produkowana przez tarczycę.
W początkowym stadium niedoczynności tarczycy poziom TSH jest już podwyższony, ale stężenia wolnych hormonów tarczycy są jeszcze prawidłowe. Sytuacja taka nazywana jest subkliniczną niedoczynnością tarczycy i wiąże się z dwukrotnie większym ryzykiem wystąpienia w przyszłości objawowej niedoczynności tarczycy.
Jedną z najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, nazywana przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Polega ona na niszczeniu przez własne komórki odpornościowe komórek tarczycy i traktowaniu ich jako obce. Jedną z metod rozpoznania tej choroby jest poza badaniami opisanymi powyżej, oznaczenie stężenia przeciwciał skierowanych przeciwko tyreoperoksydazie – enzymowi biorącemu udział w procesie produkcji hormonów tarczycy (anty-TPO; norma poniżej 50-100j.m/ml. zależnie od metody) oraz przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (anty-Tg; norma poniżej 100j.m/ml; u pacjentów po całkowitym wycięciu tarczycy 0,00j.m/ml). Tyreoperoksydaza jest enzymem biorącym udział w tworzeniu tyroksyny.
Badania takie jak ultrasonografia (USG) tarczycy, czy tomografia komputerowa tarczycy w diagnostyce niedoczynności tarczycy nie odgrywają kluczowej roli; są stosowane rzadziej i nie są niezbędne. Mogą jednak ułatwić rozpoznanie zapaleń tarczycy o podłożu autoimmunologicznym (choroba Hashimoto) lub infekcyjnym, a także wykryć nawet niewielkie powiększenie tarczycy.
Polecamy: Kiedy zrobić USG tarczycy?
Badania wykonywane z innego powodu, przez przypadek mogą wskazać na niedobór hormonów tarczycy. Np. wysokie stężenie cholesterolu we krwi (norma 120-190mg/dl) zwłaszcza frakcji tzw. złego cholesterolu (LDL) może być spowodowane niedoczynnością tarczycy i tym samym by przyczyną częstszego występowania chorób serca.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
