Jesteś chuda jak patyk mimo że wsuwasz góry smakołyków? A może ciągle stosujesz drakońskie diety i... tyjesz w oczach? Nie wykluczone, że za twoje problemy z figurą (i nie tylko za nie) odpowiada tarczyca.
Tarczyca – co to jest i jak działa
Tarczyca to niewielki gruczoł wydzielania dokrewnego. Kształtem przypomina motyla. Znajduje się z przodu szyi, poniżej krtani.
Tarczycą zawiaduje mózg. To z niego, a konkretnie z przysadki mózgowej płynie sygnał, że trzeba nasilić lub osłabić produkcję hormonów tarczycy. W roli takiego informatora występuje TSH, czyli hormon produkowany przez przysadkę mózgową. Gdy dociera on do tarczycy, pobudza ją do wytwarzania tyroksyny i trójjodotyroniny (ich wolną, aktywną biologicznie frakcję określa się skrótami FT3 i FT4).
Jeśli we krwi mamy zbyt duże stężenie tych hormonów, wtedy spada produkcja TSH i tarczyca zwalnia obroty. Kółko się zamyka...
Tarczyca – choroby
Z chorobami tarczycy walczy obecnie kilkanaście procent Polaków. Większość z nich to kobiety. One zresztą z natury narażone są na ciągłe huśtawki hormonalne. W przypadku tarczycy w grę wchodzi wahanie poziomu:
- tyroksyny i trójjodotyroniny – hormony te sprawują pieczę nad układem nerwowym, odpowiadają też za utrzymanie właściwej temperatury ciała, przemianę materii i prawidłową pracę układu sercowo-naczyniowego, mięśniowego i pokarmowego.
- kalcytoniny – razem z wydzielanym przez przytarczyce parathormonem reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową. Odpowiada więc za stan naszych kości.
Problemy zaczynają się wtedy, gdy tarczyca wytwarza za małą dawkę hormonów lub produkuje ich za dużo.
Do najczęściej występujących problemów z tarczycą należą:
- niedoczynność tarczycy
- nadczynność tarczycy
Coraz częściej ujawniają się też choroby o podłożu autoimmunologicznym, czyli wynikające z niewłaściwego działania układu odpornościowego. W przypadku tarczycy jest to:
- choroba Hashimoto – może wywołać niedoczynność gruczołu tarczowego;
- choroba Gravesa-Basedowa – skutkiem jest nadczynność i wytrzeszcz oczu.
Objawy niedoczynności tarczycy
Niski poziom tyroksyny i trójjodotryniny świadczy o niedoczynności tarczycy. Małemu odchyleniu od normy rzadko towarzyszą objawy. Jeżeli jednak niedoczynność się utrzymuje i pogłębia, pacjent może odczuwać:
- ciągłe zmęczenie – nieadekwatne do wysiłku;
- senność, która nie ustępuje mimo picia sporej ilości kawy albo napojów energetycznych;
- problemy z koncentracją i zapamiętywaniem;
- osłabienie mięśni;
- chroniczne zaparcia;
- zmienność nastrojów – zwłaszcza przygnębienie, obojętność i skłonność do depresji;
- chłód – nawet, gdy jest ciepło ubrany albo przebywa w ogrzanych pomieszczeniach;
- bóle, zaczerwienienie i pieczenie oczu – objawy często przypominają zapalenie spojówek;
- spadek odporności – efektem są częste infekcje;
- nadwagę – niedoczynność spowalnia przemianę materii, szczególnie daje się we znaki osobom, które mają tendencję do tycia.
Niski poziom hormonów może się też odbijać na płodności – występują problemy z zajściem w ciążę i jej donoszeniem. A jeśli już się uda – deficyt hormonów może się odbić na rozwoju płodu.
Niedoczynność rzutuje także na nasz wygląd, powodując:
- wypadanie włosów;
- bladość i suchość skóry;
- obrzęk twarzy – stąd wrażenie zgrubienia ("nalania") rysów.
Uwaga! Sygnałem ostrzegającym o nieprawidłowej pracy tarczycy może być powstanie tzw. wola. Jeśli więc zauważysz, że z niewiadomych przyczyn zwiększył ci się obwód szyi idź do lekarza.
Objawy nadczynności tarczycy
Przeciwieństwem objawów niedoczynności, są te, które występują przy nadczynności. Nadmiar FT3 i FT4 może powodować:
- podwyższone ciśnienie krwi (zwłaszcza skurczowe), kołatanie serca i przyspieszone tętno;
- nieuzasadnioną nerwowość, nadpobudliwość i niepokój;
- łatwe męczenie się;
- bezsenność;
- biegunki;
- uczucie ciągłego gorąca i pocenie się (skóra jest stale wilgotna);
- nadwrażliwość na światło, pieczenie oczu, a nawet wytrzeszcz;
- chudnięcie – mimo że ciągle dopisuje apetyt.
Uwaga! Nadczynność może być wywołana także przez guzki (wytwarzane są w nich hormony). Jeśli wyczujesz na szyi zgrubienie, idź do lekarza. Wprawdzie guzki tarczycy rzadko bywają złośliwe, na wszelki wypadek warto je jednak przebadać.
Tu znajdziesz więcej informacji na temat tarczycy
Tarczyca – badania
By stwierdzić ewentualne odchylenia wystarczy zrobić badania krwi i oznaczyć poziom trzech składników:
- TSH (tyreotropiny) – już nieprawidłowy poziom tego hormonu często jest przyczynkiem do rozpoczęcia leczenia (zwłaszcza przy współwystępujących objawach niedoczynności tarczycy);
- FT3 i FT4 – (zwłaszcza FT4).
Jeśli występują odchylenia od normy, lekarz może zlecić także:
- USG tarczycy – by ocenić wielkość gruczołu i sprawdzić, czy są na nim guzki;
- RTG klatki piersiowej – zdjęcie pokaże, czy tarczyca nie rozrasta się do środka (może uciskać na drogi oddechowe);
- scyntygrafię – pacjent pije płyn z izotopem jodu. Gdy tarczyca go wchłonie, emituje promieniowanie. Rejestruje je kamera. Utrwalony przez nią obraz pozwala ocenić zdolność tarczycy do wychwytywania i gromadzenia jodu;
- biopsję cienkoigłową – badanie wykonuje się w przypadku wykrycia guzka. Pobiera się igłą próbkę komórek tarczycy i sprawdza pod mikroskopem, czy nie występuje nowotwór lub stan zapalny.
Dalsze postępowanie zależy od wyników. Z reguły jednak:
- przy niedoczynności – wystarczy, jeśli pacjent przyjmuje brakujące dawki syntetycznych hormonów, pomocna bywa też odpowiednia dieta (zwłaszcza,gdy niedoczynność tarczycy jest objawem choroby Hashimoto).
- przy nadczynności – stosowana jest terapia radioaktywnym jodem lub lekami hamującymi syntezę hormonów tarczycy. Czasem konieczna bywa też operacja polegająca na częściowym lub całkowitym usunięciu tarczycy.
Tu przeczytasz o problemach z tarczyca u dziecka
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
