Wątroba to narząd znajdujący się w jamie brzusznej po prawej stronie, zaraz pod przeponą. Jej większa część ulokowana jest w prawym podżebrzu. Wątrobę tworzą dwa płaty, a każdy z nich zbudowany jest z czterech segmentów – każdy z nich ma swoje unaczynienie i odchodzi od niego przewód żółciowy, odprowadzający żółć do pęcherzyka żółciowego. Podstawową jednostką budującą miąższ i funkcjonalną wątroby, jest komórka zwana hepatocytem.
Wątroba jest bardzo ważnym narządem naszego organizmu, o który niestety często nie dbamy. Znacznie obciążamy jej działanie m.in. fundując sobie tłuste i smażone potrawy, napoje alkoholowe, czy też niezliczoną ilość leków (zwykle przeciwbólowych i psychotropowych).
Funkcje wątroby
Organ ten pełni w organizmie człowieka wiele funkcji. Niejako dzięki niej, tak naprawdę żyjemy, a pozostałe narządy są zdrowe wówczas, gdy wątroba pracuje bez zarzutu.
Wątrobę przede wszystkim, powinniśmy kojarzyć z:
- detoksykacją organizmu („oczyszczalnia organizmu”), metabolizmem wielu substancji odżywczych, oraz leków i alkoholu,
- produkcją żółci, potrzebnej do rozbijania tłuszczów na mniejsze cząsteczki i ich trawienia,
- magazynowaniem glukozy, w postaci glikogenu, który w razie głodowania przekształcany jest na glukozę i wykorzystywany na potrzeby organizmu,
- produkcją białek odpornościowych i białek krwi,
- regulacją procesów krzepnięcia (jeżeli wątroba jest chora, krew gorzej krzepnie),
- syntezowaniem cholesterolu i trójglicerydów.
Wątroba w laboratorium
Badania laboratoryjne, dzięki którym możemy się dowiedzieć jaki jest stan naszej wątroby i jak ona funkcjonuje, nazywany jest profilem wątrobowym. W jego skład wchodzą następujące parametry:
Aminotransferaza alaninowa (ALAT, AIAT, ALT, GPT, SGPT)
To enzym wątrobowy, wykorzystywany w medycynie jako specyficzny wskaźnik. Znajduje się ona w hepatocytach. Podwyższenie poziomu AlAT świadczy o uszkodzeniu wątroby, ale nie identyfikuje przyczyny tego uszkodzenia. Aminotransferaza alaninowa jest zwykle podwyższona w przypadku wirusowych zapaleń wątroby, toksycznych uszkodzeniach np. po lekach, marskości wątroby, utrudnionym odpływie żółci z wątroby. W diagnostyce pomiarom poddaje się aktywność aminotransferazy alaninowej, a jej wartości nie powinny przekraczać:
AlAT: 5 - 40 [IU/l] (85-680 nmol/l)
Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT/AST/GOT/SGOT)
To również enzym wątrobowy, znajdujący się także w sercu, nerkach, mięśniach i krwinkach czerwonych. Podobnie jak AlAT jest wskaźnikiem uszkodzenia wątroby. Zwykle jest podwyższona w przebiegu wirusowych zapaleń wątroby, toksycznych uszkodzeń narządu, ostrym upojeniu alkoholowym, zapalenia dróg żółciowych, nowotworach, chłoniakach i białaczkach. Inne choroby z podwyższeniem wartości AspAT: choroby mięśniowe, reumatyczne, zawał serca, mononukleoza. Wartości referencyjne AspAT mieszczą się w granicach:
AspAT: 5 - 40 [U/l] (85-680 nmol/l)
Na podstawie AlAT i AspAT wyznacza się wskaźnik de Ritisa, będący stosunkiem wartości aminotransferazy asparaginianowej do alaninowej. Jeśli jest on większy od 1, wówczas informuje o możliwej chorobie wątroby, jej marskości, toksycznym uszkodzeniu, a także innych stanach, niezwiązanych z wątrobą np. wspomniane choroby mięśni, serca, tarczycy.
AlAT i AspAT są mierzone podczas terapii WZW w celu określenia ich skuteczności i monitorowania stanu wątroby (czy np. wystąpiły jej uszkodzenia).
Fosfataza alkaliczna (AlP)
Fosfataza to enzym znajdujący się przede wszystkim w kościach, następnie w wątrobie i jelitach. Jest parametrem służącym do wykrywania schorzeń kości i wątroby oraz podczas monitorowania przebiegu ich leczenia. Wysoki poziom fosfatazy alkalicznej występuje w przypadku WZW, marskości wątroby, toksycznego uszkodzenia, chorób kości, nowotworów, mononukleozy zakaźnej, a także u chorych z sepsą. Wartości referencyjne:
AlP: 20-70 [U/l]
Bilirubina całkowita
Jest barwnikiem żółciowym, parametrem pomocnym w wykrywaniu chorób wątroby. Jej poziom zależy od czynności wątroby i tego, czy drogi żółciowe są drożne. Wzrost bilirubiny całkowitej obserwuje się w marskości wątroby, toksycznym uszkodzeniu wątroby, zapaleniu dróg żółciowych, kamicy pęcherzyka żółciowego, zespole Gilberta, nowotworach wątroby i trzustki. Bilirubina całkowita może być podwyższona również u ciężarnych kobiet, z uwagi na fakt, iż rosnący płód może uciskać na wątrobę, co utrudnia odpływ żółci. Wartości referencyjne:
Bilirubina całkowita: 5,1 – 20,5 [µmol/l] (0,3 – 1,2 mg/dl)
Gamma-glitamylotransferaza (GGTP)
GGTP to również enzym znajdujący się w komórkach wątroby, dróg żółciowych, nerek, trzustki i jelit, a określa m.in. czynność wątroby. Do krwi dostaje się przede wszystkim GGTP z wątroby. Podwyższenie GGTP występuje zwykle w przypadku zastoju żółci, marskości wątroby, toksycznego uszkodzenia wątroby, nowotworów wątroby i przerzutów do wątroby. Wartości referencyjne:
GGTP: mężczyźni poniżej 40 [j.m./l]; kobiety poniżej 35 [j.m./l]
Antygen HBs (HbsAg)
To białko znajdujące się na wirusie WZW typu B, a jego obecność w naszej krwi oznacza zakażenie. Nie występuje u osób zdrowych. Badanie obecności antygenu HBs wykonuje się w razie podejrzenia zakażenia tym wirusem, np. po zabrudzeniu się czyjąś krwią, zakłuciu „brudną” igłą do zastrzyków, po zaobserwowaniu zażółcenia skóry i białkówek oczu (żółtaczka), a także przed planowanymi operacjami chirurgicznymi. Antygen HBs pojawia się zwykle w 3-6 tygodniu od zakażenia. Wynik dodatni świadczy o infekcji. Obecność antygenu HBs w fazie przewlekłej WZW typu B może się już utrzymywać do końca życia.
Przeciwciała anty HCV (antyHCV)
Po wniknięciu wirusa WZW typu C do naszego organizmu, zaczynają wytwarzać się przeciwciała przeciw temu wirusowi – jako odpowiedź układu odpornościowego. Wirus zakażenia wątroby typu C jest przenoszony drogą krwi, a można się nim zarazić przez zakłucie zabrudzoną igłą, transfuzję krwi, przygodne stosunki seksualne, podczas zabiegów medycznych (operacje, gastroskopie itp.), wykonywania tatuażu, nakłuwania ciała, zaopatrywania ran bez rękawiczek itd. Obecność przeciwciał anty HCV (wynik dodatni badania) we krwi świadczy o infekcji HCV i zdolności do przenoszenia wirusa, czyli zarażania innych osób.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
