Biegunka jest objawem zapalenia żołądkowo-jelitowego i rozpoznaje się ją, gdy dochodzi do zwiększenia częstości wypróżnień oraz ilości wydalanego stolca. Przyczyną biegunek zakaźnych są najczęściej wirusy (zwłaszcza rotawirusy), bakterie, rzadziej pierwotniaki i grzyby chorobotwórcze.
Na skróty:
- Co to jest biegunka?
- Przyczyny biegunki
- Biegunka wywołana wirusami
- Biegunka wywołana bakteriami
- Biegunka u dzieci
- Metody leczenia biegunki
Co to jest biegunka?
Biegunka, potocznie nazywana rozwolnieniem, to jedna z częstszych przypadłości zdrowotnych. Biegunka polega na oddawaniu zbyt luźnego stolca (półpłynnego lub płynnego) z większą częstotliwością niż zwykle, czyli trzy razy na dobę lub częściej.
Biegunkę można podzielić na:
- ostrą - trwa do 2 tygodni, zwykle zakaźna, leczy się ją objawowo,
- przewlekłą - trwającą dłużej niż 3-4 tygodnie, może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, jak zaburzenia odżywiania i niedobory składników odżywczych.
Przyczyny biegunki
Biegunka może być wywołana:
- wirusami - np. poprzez spożycie skażonych produktów lub wody,
- bakteriami - najczęstszą infekcją tego typu jest zakażenie pałeczkami Salmonelli (objawy zakażenia Salmonellą), bakterie stoją też za tzw. biegunką podróżnych,
- grzybami,
- pasożytami jelitowymi,
- lekami - antybiotykami, lekami przeczyszczającymi, na serce, hormonami.
Niektórzy ludzie na silny stres reagują rozwolnieniem i bólem brzucha. Biegunka potrafi towarzyszyć też przy różnych chorobach, np. przy zapaleniu trzustki, chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Biegunka wywołana wirusami
Najczęściej winne są rotawirusy, norowirusy, adenowirusy i astrowirusy. Tego typu biegunka często nazywana jest przez cjorych grypą żołądkową. Charakterystyczne są:
- wodnisty solec,
- ból brzucha,
- wymioty (mogą, ale nie muszą się pojawić).
Tego typu biegunkę zwykle leczy się objawowo (leczenie biegunki infekcyjnej) Jeśli jednak dolegliwośći nie mijają po 2-3 dniach albo nasilają się, warto zgłosić się do lekarza (kiedy z biegunką do lekarza).
Biegunka wywołana bakteriami
Przyczynami biegunek bakteryjnych są zwykle szczepy Salmonella, Shigella, a także Campylobacter jejuni, Yersinia enterocolitica. Do zakażenia zwykle dochodzi poprzez jedzenie. Ta postać zapalenia jelit cechuje się cięższym przebiegiem.
Biegunce bakteryjnej mogą towarzyszyć takie objawy:
- wysoka gorączka,
- krew i ropna wydzielina w kale,
- osłabienie,
- ból brzucha,
- nudności i wymioty.
Jeśli biegunka pojawia się w trakcie podróży lub do 10 dni po powrocie, mówimy o biegunce podróżnych. Najczęstszą przyczyną tego schorzenia są bakterie, zwłaszcza Escherichia coli, lub mieszane infekcje bakteryjno-wirusowe.
Biegunka u dzieci
U dzieci do 5. roku życia najczęstszą przyczyną biegunek są rotawirusy. Dziecko oddaje wodniste stolce z obecnością śluzu, ma wymioty i gorączkę zwykle do 38°C. Niekiedy obserwuje się katar i kaszel. Choroba trwa zwykle od 4 do 10 dni. Wyjątkowo rzadko przedłuża się do kilku tygodni. Ważne, aby wiedzieć, co robić, gdy pojawi się biegunka u nimowląt. Istotne jest wtedy nawadnianie dziecka i podawanie mu lekkostrawnych produktów.
W domu jako pierwsze choruje dziecko, a następnie pozostali członkowie rodziny. Charakterystyczne jest to, że objawy u kolejnych osób pojawiają się w odstępie kilku dni. Nie wszyscy chorują jednakowo i nie zawsze są obecne wszystkie objawy. U niektórych osób mogą występować tylko nudności lub wymioty, inni mają wyłącznie biegunkę.
Metody leczenia biegunki
Nawadnianie
Podstawą leczenia wszystkich postaci biegunek jest doustne nawadnianie. W tym celu stosuje się takie preparaty jak: Orsalit, Gastrolit, Saltoral, Hipp Ors 200 itd., w większości dostępne w aptece bez recepty. Dzięki tym lekom uzupełniane są płyny oraz elektrolity i nie dochodzi do odwodnienia organizmu, na które szczególnie narażone są małe dzieci oraz osoby starsze. W przypadku wymiotów należy pić płyn małymi łykami, a dziecku podawać płyny co chwilę, po małej łyżeczce. Preparaty mają różny smak i niekiedy warto jest zmienić lek na taki, który będzie chętniej wypijany przez malucha.
Dieta
Właściwa dieta lekkostrawna ma istotne znaczenie. Aktualnie nie zaleca się, zwłaszcza u dzieci, powstrzymywania się od przyjmowania pokarmów. Niemowlęta karmione naturalnie powinny być przystawiane bardzo często do piersi, natomiast dzieciom karmionym sztucznie nie zmienia się dotychczasowego preparatu mlekozastępczego. Starszym dzieciom i dorosłym, po ustaniu nasilonych wymiotów, można zaproponować słone paluszki, które zmniejszą nudności, banana, kisiel czy jogurt. Korzystnie wpływa też zupa z dużą ilością marchwi i ryżu, ugotowana na piersi kurczaka, czy mus jabłkowy.
Istotne, by spożywać częściej, ale jednorazowo bardzo małe porcje. Ważniejsze jednak od jedzenia pokarmów stałych jest uzupełnianie płynów i w początkowym okresie choroby należy się na tym skupić.
Probiotyki
Zastosowanie probiotyków, czyli preparatów sprzyjających odbudowie naturalnej flory jelitowej, skraca czas biegunki. Istnieje duża dostępność probiotyków, np. Dicoflor, Trilac plus, Osłonik max, Osłonka baby, Enterol 250. Udokumentowane działanie skracające czas biegunki mają szczepy: Lactobacillus rhamnosus lub Saccharomyces boulardii zawarte w tych preparatach.
Środki farmakologiczne na biegunkę
Doustne nawadnianie, odpowiednia dieta, probiotyki to filary prawidłowego leczenia biegunki. Chemiczne leki przeciwwymiotne nie są zalecane rutynowo, a antybiotyki stosuje się bardzo rzadko, w przypadku ewidentnej biegunki bakteryjnej. W celu zmniejszenia dolegliwości pacjenta stosuje się leki objawowe takie jak: drotaweryna, loperamid, leki homeopatyczne.
Część lekarzy stosuje preparaty o działaniu powlekającym błonę śluzowa jelit, np. Smecta lub Tasectan. Ostatnie wymienione łagodzą bóle brzucha, zmniejszają częstość wypróżnień, choć nie zawsze ich smak jest akceptowany przez pacjenta. Drotaweryna, np. No-Spa, zmniejsza skurczowe bóle brzucha. Niestety niektórzy pacjenci zgłaszają objawy niepożądane, takie jak: bóle i zawroty głowy, kołatania serca, spadki ciśnienia tętniczego. Loperamid hamuje perystaltykę jelit i zmniejsza częstość wypróżnień, ale nie wpływa na regenerację śluzówki jelit ani nie eliminuje patologicznych mikroorganizmów czy toksyn.
Należy pamiętać, że biegunka jest mechanizmem obronnym organizmu mającym na celu usunięcie substancji szkodliwych, stąd blokowanie tego procesu nie zawsze jest właściwe.
Stosowanie loperamidu bez konsultacji z lekarzem powinno się ograniczać do sytuacji konieczności opuszczenia domu czy podróży. Loperamid nie powinien być stosowany u dzieci w przypadku gorączki czy krwistych stolców.
Leki homeopatyczne na biegunkę
Leczenie zapaleń żołądka i jelit lekami homeopatycznymi jest korzystne z wielu względów. Leki te są skuteczne i mogą zastępować preparaty chemiczne, zwłaszcza w przypadku ich nietolerancji. W trakcie leczenia nie pojawiają się działania niepożądane. Istnieje łatwość przyjmowania preparatów (pod język lub u małych dzieci po rozpuszczeniu w małej ilości wody) i nie ma ryzyka utraty leku w przypadku wymiotów czy biegunki. Leki homeopatyczne są chętnie przyjmowane przez dzieci, czyli grupę pacjentów, która niekiedy nie tylko odmawia połknięcia lekarstwa, ale nierzadko reaguje odruchami wymiotnymi na smak czy zapach niektórych leków.
Konsultacja: lek. med. Sylwia Michalak. Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 26.09.2014.
Więcej o problemach żołądkowo-jelitowych:Kiedy biegunka może zagrażać zdrowiu?Domowe sposoby na biegunkęSposoby na 4 typy biegunki u dzieciCo jeść podczas grypy żołądkowej?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
