Celiakia, czyli glutenozależna choroba trzewna jest zaburzeniem o podłożu immunologicznym, dotyczącym jelita cienkiego. Przyczyny choroby wiąże się z trwałą nietolerancją glutenu, czyli białek obecnych w nasionach zbóż – pszenicy, jęczmienia i żyta. Oddziaływanie glutenu na jelita skutkuje wytworzeniem reakcji autoimmunologicznej, skierowanej na kosmki jelitowe w jelicie cienkim, co z kolei prowadzi do ich zaniku.
Jakie są objawy celiakii?
Symptomy choroby mogą być przeróżne i dotyczyć kilku układów w organizmie człowieka. U młodszych pacjentów i dzieci, na pierwszy plan wysuwają się problemy jelitowe, z kolei u dorosłych dominują objawy pozajelitowe.
Symptomy celiakii możemy wiec pogrupować na te, które występują ze strony:
- układu pokarmowego, do których zaliczamy przewlekłą, cuchnącą biegunkę, bóle brzucha, spadek masy ciała, związany z niedożywieniem, naprzemienne zaparcia z biegunkami, nawracające afty w jamie ustnej, wymioty, problemy wątrobowe np. stłuszczeniowe zapalenie wątroby;
- układu krwiotwórczego, obejmujące niedokrwistości niedoborowe, głównie z niedoboru żelaza i witamin z grupy B;
- układu nerwowego, czyli zaburzenia, których objawem jest padaczka, migreny oraz ataksja – czyli niezborność ruchowa, polegająca na upośledzeniu koordynacji ruchowej i wykonywaniu ruchów nieprecyzyjnych, wbrew naszej woli, niesprawnych;
- psychiki, głównie obniżenie nastroju i depresja;
- układu płciowego, głównie dotyczą opóźnienia dojrzewania płciowego, jak np. opóźnienie pojawienia się menarche (pierwszej miesiączki);
- skóry, manifestującymi się upośledzeniem jej barier ochronnych, a także skłonnością do opryszczkowatego zapalenia skóry.
Inne objawy choroby trzewnej mogą przybierać znamiona osłabienia mięsni lub tężyczki, czyli występowania nadmiernych stanów skurczowych mięśni. Obserwuje się także niski wzrost, „cierpiącą aparycję” i niedorozwój szkliwa zębów.
Postacie choroby trzewnej
Wyróżniamy cztery postaci kliniczne celiakii: klasyczna, nietypową, niemą i latentną.
Postać klasyczna manifestuje się objawami ze strony przewodu pokarmowego i obserwuje się w niej zanik kosmków jelitowych.
Postać nietypowa to pojawienie się symptomów pozajelitowych, ze słabo wyrażonymi objawami ze strony układu pokarmowego. W tej postaci także dochodzi do zaniku kosmków jelitowych.
Postać niema celiakii, jak nazwa sugeruje ma przebieg bezobjawowy, z zanikiem kosmków jelitowych. Podobnie jest w postaci latentnej, jednak w tym przypadku zastosowanie diety z glutenem nie wywołuje zaniku kosmków, w związku z czym błona śluzowa jelita jest prawidłowa.
We wszystkich postaciach celiakii we krwi obecne są autoprzeciwciała przeciwendomyzjalne i przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej (AEA i TGA).
Przebieg celiakii
Przebieg choroby trzewnej zależy od stosowania się do wskazówek lekarskich, obejmujących głównie dietę bezglutenową. Zaburzenie nierozpoznane i nieleczone, może skutkować wieloma powikłaniami. Jeżeli chodzi o układ pokarmowy, najczęściej występuje:
- rak gardła, przełyku i jelita cienkiego,
- chłoniak jelita cienkiego,
- celiakia oporna na leczenie – czyli objawy nie ustępują przy diecie bezglutenowej.
Układ krwiotwórczy buntuje się, co obserwujemy w postaci chłoniaka nieziarniczego i upośledzeniu funkcji śledziony, zwanym hiposplenizmem.
Niepłodność, przedwczesna menopauza, poronienia nawykowe i porody przedwczesne mogą być powikłaniami celiakii z układu rodnego. W chorobie trzewnej istnieją też zjawiska patologiczne obejmujące tkankę kostną, takie jak osteoporoza i osteomalacja, charakteryzująca się „rozmiękaniem kości”.
W kolejnym artykule o celiakii omówimy cały proces diagnostyczny choroby. Przedstawimy cały algorytm rozpoznawania choroby trzewnej oraz możliwe badania pomocnicze, które mogą wnieść wiele cennych informacji do diagnostyki.
Opracowano na podstawie:
Grzymisławski M., Stankowiak-Kulpa H., Włochal M., Celiakia –standardy diagnostyczne i terapeutyczne 2010, ViaMedica, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 1, 12.21,
Szczeklik A., Gajewski P., Choroby wewnętrzne kompendium medycyny praktycznej, MP, Kraków 2009
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
