Kryptokokoza
Kryptokokoza wśród leczonych przez nas pacjentów przebiegała pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W pojedynczych przypadkach choroba rozpoczynała się pod postacią zaburzeń zachowania i w badaniu MR mózgowia nie obserwowaliśmy zmian. Cytomegalowirusowe zapalenie mózgu jest jedną z postaci choroby cytomegalowirusowej u osób zakażonych HIV. Przebiega z gorączką, zaburzeniami świadomości, czasem porażeniem nerwów czaszkowych. Nie stwierdza się natomiast objawów ogniskowych. W badaniu MR obserwuje się zmiany zlokalizowane okołokomorowo i w pniu mózgu. Mogą ulegać wzmocnieniu po podaniu kontrastu, choć nie jest to cecha stała. Diagnostyka cytomegalowirusowego zapalenia mózgu jest niezwykle trudna. Obserwowane objawy kliniczne nie są charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej i mogą występować w przebiegu innych zakażeń OUN.
Zobacz też: Cała prawda o HIV
Badania
Wynik badania płynu mózgowo-rdzeniowego może być prawidłowy, jednak częściej obserwuje się umiarkowany wzrost stężenia białka i pleocytozę jednojądrzastą oraz obniżone stężenie glukozy. Ostateczne rozpoznanie jest możliwe na podstawie dodatniego wyniku CMV DNA z płynu mózgowo-rdzeniowego (badanie swoiste o małej czułości), a także badanie histopatologiczne tkanki mózgowej i dodatni wynik posiewu z materiału uzyskanego z biopsji mózgu.
Glejak wielopostaciowy
W ostatnich kilku latach obserwuje się wzrost zachorowań na glioblastoma multiforme u osób zakażonych HIV. Nowotwór ten dotyczy osób młodszych niż w populacji niezakażonych HIV. Autorzy obserwowali jeden przypadek tego nowotworu u 30-letniego mężczyzny, ze skrajnym upośledzeniem odporności i nieskuteczną cART z powodu wielolekooporności. Choroba zakończyła się niepomyślnie. W obrazie klinicznym dominowały objawy encefalopatii. Nie stwierdzano natomiast objawów ogniskowych.Zmiany naczyniowe, w tym również w OUN przedstawiono w rozdziale Choroby układu krążenia u osób zakażonych HIV. Należy jednak pamiętać, że przyczyną udarów może być również kiła OUN, która nie należy do chorób definiujących AIDS, jednak często dotyczy osób żyjących z HIV.
Objawy ze strony OUN
Poza chorobami ośrodkowego układu nerwowego istnieje szereg objawów ze strony obwodowego układu nerwowego, które są rzadziej rozpoznawane i najczęściej nie tak dramatyczne w przebiegu, jak niektóre zakażenia oportunistyczne OUN o piorunującym przebiegu. Czasem ten rodzaj objawów neurologicznych nie budzi niepokoju pacjenta i nie utrudnia normalnego funkcjonowania. Są one związane zarówno z zakażeniem HIV i/lub innymi wirusami, jak i stosowaniem leków anty-retrowirusowych.
Do najważniejszych należą następujące zespoły rozwijające się w wyniku toksyczności mitochondrialnej jako działania niepożądanego leków antyretrowirusowych, zwłaszcza deoksyNRTI: toksyczna neuropatia (antiretroviral toxic neuropathy – ATN), zespół wyczerpania nerwowo-mięśniowego (HIV-associated neuromuscular syndrome) z aksonalną neuropatią i miopatią, miopatia związana z zakażeniem HIV (HIV-associated myopathy).
Polineuropatia demielinizacyjna
Bezpośrednio z zakażeniem HIV są związane zapalne polineuropatie demielinizacyjne (nacieki z monocytów i makrofagów z uszkodzeniem osłonek mielinowych). Mogą przebiegać jako ostra polineuropatia pod postacią zespołu Guillaina-Barrégo we wczesnej fazie zakażenia HIV oraz polineuropatia przewlekła z zaostrzeniami. Obie postaci mają charakter postępujący z wstępującym porażeniem i niewielkimi zaburzeniami czucia. W leczeniu ostrej postaci zwykle stosuje się plazmaferezy, w przewlekłej natomiast – kortykosteroidy.
Zobacz też: AIDS - choroba, której się obawiamy
Inne zespoły neurologiczne
Takie sposoby terapii są zazwyczaj skuteczne i powodują poprawę kliniczną.Inne zespoły neurologiczne występujące w przebiegu zakażenia HIV dotyczące układu nerwowego (poza mózgowiem) związane z czynnikami infekcyjnymi to: zapalenie wielokorzeniowe (o etiologii CMV lub HSV), mielopatia wodniczkowa (HIV, HTLV-1, niedobór witaminy B12), która charakteryzuje się postępującą paraparezą z ataksją, czasem nietrzymaniem moczu i stolca. Choć przez wiele lat mielopatia przebiega łagodnie, to ostatecznie może prowadzić do całkowitego porażenia kończyn dolnych. Nie ma leczenia swoistego tej jednostki chorobowej. Prawdopodobnie włączenie cART prowadzi do poprawy stanu neurologicznego. Charakterystyczne dla zakażenia HIV i związane z tą infekcją są również objawy zadrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych (pacjent podczas badania zgłasza typowe dolegliwości bólowe) oraz zespoły bólowe z dolegliwościami z wielu poziomów korzeni. Ponadto w przebiegu zakażenia HIV obserwuje się zmiany o typie mononeuritis lub mononeuritis multiplex (CMV, HCV).
Współistnienia objawów
W wielu przypadkach, niestety nie zawsze, rozsiane objawy neurologiczne, takie jak np. niewielki niedowład kończyny górnej i/lub dolnej, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, zaburzenia widzenia (niesprecyzowane) współistniejące z niecharakterystycznymi skargami na np. ogólną męczliwość, drażliwość, bóle głowy, dla których nie można ustalić przyczyny, są powodem wykonania badań serologicznych na obecność HIV, co pozwala na rozpoznanie tego zakażenia.
Przedstawione jednostki chorobowe dotyczące rdzenia i nerwów obwodowych mogą występować niezależnie od liczby limfocytów T CD4+, co oznacza, że nie korelują jednoznacznie z zaawansowaniem upośledzenia odporności.
Artykuł ma charakter naukowy. Jest to fragment książki „Diagnostyka, profilaktyka i terapia zakażeń HIV/AIDS – współczesne możliwości i problemy", pod red. Andrzeja Gładysza, Brygidy Knysz (Wydawnictwo Continuo,2009).Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
