Wszyscy doskonale znamy ten problem. Wszyscy także doskonale się orientujemy w tym, jak leczy się anoreksję. Wreszcie wszyscy uważamy, że jest to choroba, która niszczy zarówno osobę cierpiącą z jej powodu, jak i relacje rodzinne i więzi emocjonalne. Jednak czy do końca jesteśmy świadomi, co może przyczynić się do jej zaistnienia? Robimy coś nie tak? A może coś mamy zakodowane w genach?
Anorexia nervosa (jadłowstręt psychiczny) to zaburzenie odżywiania o podłożu psychicznym. Polega głównie na tym, że w pewnym momencie życia, zwykle w nastoletnim wieku i zwykle dziewczyna, zaczyna chorobliwie dostrzegać w sobie nadmiar kilogramów, które notabene nie istnieją. Wygląda to tak, że zupełnie zdrowo wyglądające osoby, szczupłe, za wszelką cenę dążą do osiągnięcia coraz to niższej masy ciała, która paradoksalnie i tak ich nie usatysfakcjonuje.
Przesadne odchudzanie, skrupulatne liczenie i drastyczna redukcja kalorii, segregacja jedzenia, stosowanie środków przeczyszczających, lewatyw, leków moczopędnych, zmuszanie się do wymiotów (naprawdę ekstremalnymi sposobami) – po pewnym czasie uwidaczniają się w fizjonomii osoby chorej, a przede wszystkim odbijają się na jej zdrowiu.
Zdrowotne skutki anoreksji to wszelkiej maści niedobory – witaminowe, pierwiastkowe, białkowe, węglowodanowe i tłuszczowe. Na ich skutek pojawiają się problemy z sercem, pracą mózgu, układem pokarmowym. Zmienia się obraz morfologiczny krwi – bardzo często anorektyczki borykają się z groźną niedokrwistością. Wyjałowienie i zawężenie menu sprzyja też zaburzeniom płodności, co u kobiet przejawia się m.in. brakiem miesiączki. Wyniszczenie jakie niesie ze sobą choroba, może skutkować śmiercią, a także targnięciem się na własne życie.
Osoby chore na anoreksję pomimo tego, że się już wychudziły, dalej brną w pułapki psychiki, dostrzegając w sobie brzydotę związaną z „grubością”. Będąc już na prawdę chudymi, dalej czują się grube. Ich tragizm pozostaje niezrozumiany, one zaś nieakceptowane, a stąd rodzą się konflikty w rodzinie, błędy w komunikacji, a także pogłębienie się zaburzenia. Zmuszanie do leczenia i wmuszanie posiłków nie da nic, póki osoba z anoreksją, nie zrozumie że jest chora.
Gdzie zatem leżą przyczyny tak nieprawdopodobnego, a jednocześnie tak realnego i współczesnego zaburzenia? Badania i analizy anoreksji doprowadziły do wielokierunkowych konstatacji, ustalając możliwe jej przyczyny. Zalicza się tu głównie problemy z psychiką, niepoprawnym postrzeganiem siebie, lękami, niską samooceną. Inne wiąże się z zaburzonym funkcjonowaniem rodziny i zbyt wygórowanymi wymaganiami wobec dziecka, ale również naciskami społeczeństwa i kultem szczupłej sylwetki. Przyczyn także dopatruje się w upodabnianiu do idoli młodzieżowych, ale i postach i ascezie religijnej u osób wierzących. Mamy też związek z neuroprzekaźnictwem w mózgu oraz występowaniem dziedzicznym anoreksji.
Przyczyny psychiczne
Gdy rozpatrujemy przyczyny psychiczne, na pierwszym miejscu chyba powinniśmy postawić zaburzenie postrzegania siebie, swojego wyglądu. Osoby chore nie widzą, że ich ciało niszczeje. Nie widzą, że już osiągnęli zamierzony efekt, więc odchudzają się dalej... Niezadowolenie ze swoich kształtów skutkuje znowu obsesją na punkcie jedzenia. Pojawia się strach przed przytyciem, stąd też drastyczne kroki zmierzające ku obniżeniu ilości przyjmowanych kalorii.
Kobiety, które prezentują niską samoocenę i przesadny samokrytycyzm, także miewają problemy z anoreksją. Często anorektyczki to dobre uczennice, solidne, rządne sukcesu, ale jednocześnie niewierzące we własne siły, niepewne, bojące się porażek i niepowodzeń. Anoreksja może też występować z takimi chorobami mentalnymi, jak depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, lękowe. Wiąże się także z zaburzeniami osobowości, na które składa się nadmierny perfekcjonizm, obsesyjność, izolacja i wycofanie. Oprócz wspominanych czynników psychologicznych, nie sposób zapomnieć o traumach, jak np. śmierć bliskiej osoby, okres żałoby, strata pracy.
Przyczyny seksuologiczne
Pod względem seksuologicznym, wg prof. Zbigniewa Lew-Starowicza , anorexia nervosa może być spowodowana zaburzeniami identyfikacji z rolą kobiecą i potrzebą trwania w roli dziecka. Niektóre dziewczęta przejawiają strach przed dorosłością i związanymi z tym nowymi obowiązkami i przywilejami, toteż aby zatrzymać swoje ciało w dziecięcym bezkształcie i „zapobiec” wystąpieniu miesiączki, decydują się na dramatyczne w skutkach odchudzanie. Unikają kontaktów z rówieśnikami, izolują się, przeczą swoim potrzebom, także seksualnym, związanym z wiekiem. Inne zaś nie akceptują zmian, jakie niesie ze sobą burzliwy okres dojrzewania.
Ponadto doświadczenie traumy seksualnej – gwałt, wykorzystywanie we wczesnym dzieciństwie – może się później spotkać z odezwą w postaci anoreksji. Jej przyczyny wiąże się także z upodobaniami masochistycznymi.
Przyczyny rodzinne
Trzeba przez to rozumieć nie tylko rygoryzm i sztywność relacji, panujących między członkami rodziny, ale i wymagania stawiane wobec dziecka. Może do tego się przyczynić nakręcanie dziecka do ciągłej pracy ponad jego siły w dążeniu do osiągania sukcesów, mających zwiększyć „prestiż” rodziny. Często też słabe relacje z ojcem lub wyparcie ich przez zaborczą matkę, może okazać się zgubne w tej materii dla dziecka.
W tym aspekcie przyczyn anoreksji, podaje się również rolę „złej matki”, czyli takiej, która jest nieczuła, oszczędna w okazywaniu ciepła dziecku, ale jednocześnie niezadowolona z życia, mająca niską samoocenę i miewająca chwile depresyjne. Gdy zostaje uświadomiona o swojej niedoskonałości, próbuje to rekompensować, jednak nieumiejętnie.
Pamiętajmy, że zniszczyć psychikę bezbronnego dziecka jest łatwo, ale później ją odbudować, wyrównać straty i przeżyć na nowo dzieciństwo – bardzo trudno. Zatem się zastanówmy co jest dla nas ważne: niespełniony Omnibus w rodzinie, czy szczęśliwe dziecko, które realizuje siebie, swoje zainteresowania i prawidłowo się rozwija?
Przyczyny społeczne
Istnieje przekonanie wśród młodych ludzi, że szczupła sylwetka pomoże w robieniu kariery, znalezieniu pracy, partnera życiowego... Osoby chore zaczynają przedkładać to wszystko nad swoje zdrowie, dążąc do pozbycia się bagażu kilogramów. Chęć podobania się i zwrócenia uwagi często przyćmiewa pogląd na to co piękne i zdrowe.
W przeraźliwie chudych modelkach, raczej nie ma nic z artyzmu. Jednak mimo to dziewczęta utożsamiają je ze szczęściem, pieniędzmi i karierą...
Uszczypliwe uwagi pod kątem figury i presja otoczenia, także stanowią pewnego rodzaju nacisk, zwłaszcza na kobietę. Są to przykre doświadczenia, stanowiące dodatkową siłę napędową dla odchudzania.
Także coraz powszechne diety eliminacyjne i oczyszczające, nieumiejętnie stosowane, a namiętnie zachwalane, mogą mieć swój udział w etiologii anoreksji.
Przyczyny biologiczne
Ten aspekt jest nieco kontrowersyjny, jednak warty rozpatrzenia i dalszych analiz specjalistycznych, gdyż jego ustalenie może istotnie pomóc w leczeniu.
W przypadku chorych na anoreksję, zaobserwowano nieprawidłowe funkcjonowanie takiej struktury mózgu, jak podwzgórze, w którym to znajduje się ośrodek głodu i sytości. Mówi się o tym, że anorektycy odczuwają głód później, czyli już po spożyciu pokarmu, gdy jest już w żołądku. Cały problem jadłowstrętu ma się wiązać ze spowolnionym opróżnianiem żołądka z zalegającego w nim pokarmu.
Oprócz tego faktu, ujawniono jeszcze niewłaściwy poziom neuroprzekaźnika – serotoniny, który ma wpływ na sterowanie nastrojem i apetytem. Jednak trwają badania nad tym, czy aby te zaburzenia nie następują już na skutek wyniszczającej choroby. Bada się także związek z receptorami serotoniny.
Przyczyny dziedziczne
Niestety akurat na ten temat nauka jeszcze nie ma konkretnych opinii, a to z uwagi na niemożność odzwierciedlenia na zwierzętach doświadczalnych niektórych postaw i zachowań człowieka. Jednak zauważono związek pomiędzy anoreksją i depresją polegający na kodowaniu ich przez ten sam gen. Posunięto się też do wyciągnięcia wniosku, że anoreksja może wynikać z warunkowanych genetycznie cech osobowości, emocjonalności, stabilności masy ciała i rodzaju żywienia.
Wykazano też, że występowanie w rodzinie anoreksji, zwiększa ryzyko jej zaistnienia u innych członków rodziny. Zatem rośnie – nawet kilkukrotnie – prawdopodobieństwo zachorowania na jadłowstręt psychiczny, gdy u krewnych zaobserwowano ten problem. Podobnie też jest z bliźniętami, które mogą zachorować na analogiczne zaburzenia odżywiania.
Ponadto, gdy w rodzinie mamy do czynienia z innymi chorobami psychicznymi, takimi jak np. depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, uzależnienie alkoholowe, stwarza to większe ryzyko pojawienia się anoreksji.
Jadłowstręt psychiczny zbiera coraz większe żniwo. W jego sidła wpadają młode dziewczęta, które same nie rozumieją choroby i co gorsza nie są jej świadome. Leczenie anoreksji w głównej mierze polega na wyeliminowaniu lub zwalczeniu przyczyny, dlatego tak ważna jest ich identyfikacja. Pamiętajmy jednak, że anoreksja może pojawić bez uchwytnej przyczyny.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
