Zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS), to końcowa faza zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV). Jak nazwa wskazuje, wirus i choroba, destrukcyjnie wpływają na odporność organizmu, znacznie ją upośledzając. W pewnym momencie trwania choroby, może dość do takiego osłabienia sił obronnych, że organizm nie radzi sobie z banalnymi infekcjami, wiodąc częstokroć do śmierci.
Z uwagi na znaczny deficyt immunologiczny, wynikający z zaatakowania ciał odpornościowych przez wirusa, w przebiegu infekcji HIV, występują dość charakterystyczne choroby. Są to np. nietypowe zapalenia płuc (często grzybicze), a także drożdżyce organizmu, obejmujące grzybicę jamy ustnej, czy też narządów płciowych. Inne choroby, które wiąże się z HIV i AIDS to nowotwory, a zwłaszcza mięsak Kaposiego i chłoniaki.
Leczenie infekcji wirusem HIV, opiera się na spowolnieniu namnażaniu się tego drobnoustroju w organizmie człowieka. Przy czym trzeba nadmienić, że infekcji i choroby nie da się na dzień dzisiejszy wyleczyć... Dlatego tak ważna jest profilaktyka zakażeń HIV, dokształcanie się z tego zakresu, poprzez udział w akcjach uświadamiających, a także pomoc osobom już zainfekowanym.
W ograniczaniu ilości powikłań infekcji HIV i samego AIDS, dużą rolę może odegrać prozdrowotny tryb życia, obejmujący właściwe żywienie i nieforsującą aktywność ruchową. Z uwagi na upośledzenie odporności, warto przyjrzeć się swojemu jadłospisowi i wykluczyć z niego pewne produkty, na rzecz tych bardziej wskazanych. Warto mieć na uwadze następujące problemy zdrowotne:
- zaostrzenie infekcji, przebiegające z mnóstwem nieprzyjemnych objawów, takich jak ból głowy, gorączka, kaszel, powiększenie węzłów chłonnych, dreszcze, uczucie zimna, rozbicie i zmęczenie
- kandydozy układu pokarmowego (bolesne pleśniawki w jamie ustnej, zakażenia grzybicze odcinków przewodu pokarmowego)
- infekcje układu moczowo-płciowego, zwłaszcza grzybicze
- infekcje układu oddechowego (zapalenie gardła, zatok, tchawicy, krtani, oskrzeli, płuc; także te o ciężkim przebiegu)
- nowotwory wyniszczające organizm
- działania uboczne związane z terapią infekcji HIV, do których zalicza się w szczególności osłabienie, wymioty, biegunki, anemię, zapalenia wątroby
Gdy doskwierają objawy zaostrzenia choroby...
Każdy z nas zapewne niejednokrotnie doświadczył objawów grypopodobnych. Wtedy wymagamy spokoju, ciszy i odpoczynku. Na ogół nasz apetyt spada i częstokroć nasze menu wtedy znacznie ubożeje. Jemy mniej i zazwyczaj pożywienie nie należy do zbyt odżywczych. To z kolei wpływa na zaburzenia metabolizmu. W przypadku infekcji wirusem HIV, czy trwania AIDS, objawy zaostrzenia tych stanów są podobne do silnego przeziębienia, aczkolwiek niejednokrotnie spotęgowane. Procesy metaboliczne są również zachwiane, w tym także wzrasta podstawowa przemiana materii. To w połączeniu ze spadkiem apetytu, skutkuje zaburzeniami termoregulacji i pojawieniem się dreszczy oraz przeraźliwego uczucia zimna. Stąd też ważna jest właściwa podaż kalorii u chorego, borykającego się z infekcją HIV. Zatem zaleca się częste przyjmowanie, małych objętościowo posiłków, o większej kaloryczności. Gdy występują objawy infekcji, zaleca się, by podaż kalorii zwiększyć o 20% (gdy ich nie ma, wówczas jedynie o 10%; u chorych dzieci o 30%), od zapotrzebowania kalorycznego osób zdrowych.
W łagodzeniu gorączki, oprócz zleconych przez lekarza prowadzącego lekarstw, mogą okazać się przydatne napary ziołowe, np. z lipy, zaprawione sokiem malinowym, a także popijanie wody mineralnej i soków o temperaturze pokojowej. Dreszcze, uczucie zimna, rozbicie i zmęczenie, powinno zelżeć wówczas, gdy zwiększymy kaloryczność pożywienia (najlepiej wzbogacić je w ryby morskie, świeże i gotowane warzywa, tłuszcze roślinne (oleje, oliwa), owoce, zupy, nabiał).
Kiedy zmorą stają się grzybice...
Pojawienie się pleśniawek w jamie ustnej, związane jest z bólem i zmianą smaku przyjmowanych produktów spożywczych. Ból w jamie ustnej, sprawia, że osoby chore często ograniczają podaż posiłków, z racji oszczędzenia sobie kolejnego cierpienia. Dostarczenie zbyt małej ilości kalorii, skutkuje niedożywieniem, a później wyniszczeniem organizmu. Ponadto organizm, który nie dostaje „paliwa żywieniowego”, staje się jeszcze bardziej podatny na infekcje i nie ma siły walczyć z nowymi drobnoustrojami, których w otaczającym środowisku jest pełno.
W zapobieganiu infekcjom grzybiczym, w tym pleśniawkom, obejmującym układ pokarmowy i moczowo-płciowy, dietę warto urozmaicić w:
- produkty mleczne o pełnej zawartości tłuszczu: kefiry, jogurty, zsiadłe mleko, serwatki, twarogi, jaja
- wodę niskomineralizowaną, wysokogatunkowe herbaty (zwłaszcza zielona i czerwona) niesłodzone, czarną kawę zbożową (bez mleka, śmietanki, cukru), sok z czerwonego buraka, niesłodzone mleko kokosowe
- produkty zbożowe z wszelkich zbóż, za wyjątkiem pszenicy, mąki i kasze pełnoziarniste, płatki owsiane, jaglane, żytnie, otręby owsiane, orkisz, ryż peruwiański, gryka, amarantus
- warzywa i owoce: brokuły, ogórki, cebula, surowe buraki czerwone, cukinia, brukselka, czosnek, koper włoski, surowa marchew, biała rzodkiew, endywia, ciecierzyca, fasola, soczewica zielona, kalafior, rzodkiewka, kalarepa, seler, szpinak, por, rzepa, groch, rzeżucha, kiełki – z wyjątkiem kiełków fasoli Mung, kapusta biała i włoska, mlecz, szczypior, szparagi, gotowane ziemniaki (nie: frytki, duffinki, placki ziemniaczane, pure), soja i produkty sojowe, bez dodatku cukru (tofu, mleko sojowe, kotlety sojowe, pasztety sojowe)
- wszystkie rodzaje ryb, zwłaszcza morskich
- spożywanie mięsa ograniczyć, do dwóch razy w tygodniu, a wybierać cielęcinę, jagnięcinę, drób, królika oraz podsuszane wędliny
- oleje roślinne: do smażenia olej rzepakowy, do sałatek i zup – oliwa z oliwek
- smarowidła: oryginalne masło
- nasiona i orzechy, a zwłaszcza orzechy włoskie, brazylijskie, słonecznik, pestki dyni, sezam
Produktami zabronionymi w diecie „przeciwgrzybiczej” są przede wszystkim słodycze, owoce – bez wyjątków, produkty z białej mąki, drożdży, słodzony nabiał, jogurty owocowe, lody, budynie, miód, galaretki, kisiele, sorbety, wszystkie ryże, za wyjątkiem peruwiańskiego, ciasta, ciasteczka, cukierki, torty, słodzone przetwory sojowe, tłuszcze kokosowe, słonecznikowe, sojowe, smalec, łój, konserwy rybne, smażone na głębokim tłuszczu ryby, przetworzone wędliny, mielone mięso, fast-foody, panierka, napoje alkoholowe i soki.
W zapobieganiu infekcji grzybiczych jamy ustnej, trzeba uwzględnić jej właściwą higienę (miękkie szczoteczki do zębów, łagodne pasty i płukanki, zlecone środki do stosowania miejscowego na błonę śluzową). Warto także natłuszczać język i ściany jamy ustnej np. oliwą z oliwek. Pomoże to wzmocnić ochronę wrażliwych śluzówek tego miejsca.
Gdy zakażony zostaje układ oddechowy...
Infekcje układu oddechowego mają różny przebieg. W skrajnościach, leczenie infekcji płuc odbywa się w warunkach oddziałów intensywnej terapii medycznej. Gdy infekcja jest łagodna, wówczas trzeba zastosować się do reżimu łóżkowego i przyjmować zaordynowane leki.
Dieta powinna być lekkostrawna, łatwo przyswajalna. Posiłki należałoby przyjmować w mniejszych porcjach, ale częściej, zwiększając ich kaloryczność.
Gdy nie są to infekcje grzybicze, można także zastosować metody domowego wspomagania leczenia infekcji oddechowych, włączając miód i cytrusy do diety. Właściwości antybiotyczne mają: cebula, czosnek, imbir, dlatego warto nimi przyprawiać potrawy. Oprócz tego, zaleca się popijać wodę mineralną małymi porcjami, co pomoże rozrzedzić wydzielinę w drogach oddechowych, nawilżyć śluzówki i orzeźwi organizm.
Podczas infekcji, w szczególności dbamy o podaż witamin z grupy B, C, A oraz cynku i selenu. Bogatymi źródłami witamin z grupy B są nasiona, orzechy oraz produkty pełnoziarniste i nabiałowe. Witaminę C znajdziemy w świeżych warzywach i cytrusach, które spożywamy wówczas, gdy nie dręczy nas kandydoza. W witaminę A bogate są mięsa oraz tłuszcze roślinne. Jej prowitamina, beta-karoten, występuje w takich jarzynach jak np. szpinak, marchew, pomidory. Cynk i selen odnajdziemy w rybach, mięsie, owocach morza i produktach pełnoziarnistych.
Żywieniowe zapobieganie działaniom ubocznym terapii
Wydawać by się mogło, że terapia powinna pomagać osobom chorym. Jednak często jest źle znoszona, z uwagi na występowanie różnych objawów ubocznych. Pomimo tego, że leki spowalniają namnażanie się wirusa HIV, destrukcyjnie wpływają na organizm człowieka, który i tak już jest osłabiony infekcją. Do najczęściej występujących działań niepożądanych, związanych z leczeniem infekcji HIV i AIDS, zaliczamy, nudności, wymioty, biegunkę, anemię oraz zapalenia wątroby. Można próbować łagodzić te nieprzyjemne objawy, odciążając nieco narządy i wspomagając je dietetycznie.
Nudności i wymioty
Aby zmniejszyć objawy żołądkowe, jakimi są nudności i wymioty, można spróbować poniższych zaleceń:
- spożywać małe, ale kaloryczne porcje pożywienia (kaloryczność zwiększamy poprzez dołożenie do posiłku nabiału o pełnej zawartości tłuszczu, tłustych ryb, olejów roślinnych, zwłaszcza oliwy z oliwek i oleju rzepakowego, a także masła)
- popijać małymi łykami chłodną wodę mineralną (możemy ją przyprawić plastrem imbiru, kilkoma liśćmi świeżej mięty, plasterkiem cytryny, które łagodzą nudności)
- unikać odpoczywania po posiłku w pozycji leżącej, jak również unikać nadmiernego wysiłku fizycznego po nim
Biegunki
Jest to dość nieprzyjemny objaw jelitowy. Trudno mu zapobiec stosując jakąś dietę. Warto jednak mieć w swoim arsenale żywność, działającą zapierająco. Do takich produktów zaliczamy np. naturalne, gorzkie kakao (z mlekiem sojowym lub na wodzie), czarne i czerwone jagody (zwłaszcza napar z suszonych owoców), gotowane warzywa korzeniowe i bulwy (ziemniaki, seler, marchew, pietruszka) oraz pieczone jabłka. Warto też spożywać żywność probiotyczną (jogurty, kefiry, maślanki, zsiadłe mleko). Unikamy z kolei produktów przyspieszających perystaltykę jelit, czyli kawy, mocnej herbaty, ziół przeczyszczających (liść senesu, kora kruszyny), nadmiaru błonnika. Gdy to nie pomaga, wtedy trzeba korzystać z pomocy lekarskiej i stosować zlecone medykamenty. Na ogół są to leki z loperamidem i elektrolity. Podczas biegunek, trzeba pamiętać o uzupełnianiu straconych płynów (woda mineralna, rozpuszczalne elektrolity, herbata czarna i miętowa) i kalorii (kaloryczność zwiększamy poprzez dołożenie do posiłku nabiału o pełnej zawartości tłuszczu, tłustych ryb, olejów roślinnych, zwłaszcza oliwy z oliwek i oleju rzepakowego, a także masła).
Anemia
Niedokrwistość, czyli anemia, wiąże się z występowaniem dużo mniejszej ilości krwinek czerwonych we krwi i niższą zawartością w nich czerwonego barwnika. Aby zmniejszyć ryzyko anemii podczas terapii przeciwwirusowej, warto swoją dietę urozmaicić w żelazo oraz witaminy z grupy B, zwłaszcza B6, B12 i kwas foliowy.
Głównym źródłem żelaza jest mięso zwierząt (wołowina, cielęcina, indyk), wątroba, żółtka jaj oraz szpinak, fasola, brokuły i inne zielone warzywa.
Witaminy z grypy B, znajdziemy w orzechach, nasionach, nabiale i pełnoziarnistym pieczywie. Z kolei kwas foliowy to przede wszystkim liście warzyw: nać selera, pietruszki, szpinak, sałata, szczypiorek, koperek, brukselka.
Warto wiedzieć, że żelazo ze źródeł zwierzęcych wchłania się lepiej w naszym organizmie, niż to ze źródeł roślinnych. W celu wspomagania wchłaniania żelaza, warto równocześnie przyjmować produkty bogate w witaminę C i kwas foliowy, które usprawniają wchłanianie tego pierwiastka. Można je także suplementować tabletkami, jednak w tej materii lepiej zasięgnąć porady lekarza, który ustali właściwe dawkowanie.
Zapalenia wątroby
Leki przeciwwirusowe osłabiają także funkcjonowanie wątroby. Jej podstawowa funkcja, a więc detoksykacja i produkcja żółci, może zostać upośledzona stąd też ryzyko rozwinięcia się jej zapalenia.
Aby zbędnie nie obciążać jej pracy, zaleca się stosować dietę lekkostrawną, z małą zawartością tłuszczów zwierzęcych, z przewagą potraw gotowanych, pieczonych i duszonych z wykluczeniem smażonych i ciężkostrawnych. Należy jeść częste i małe objętościowo posiłki – około 5-6 posiłków dziennie. Kładzie się również nacisk na stosowanie ziołowych przypraw i ograniczenie nasion oraz owoców w skórkach.
Trzeba także bezwzględnie zrezygnować z używek – alkoholu, nikotyny, narkotyków i leków przyjmowanych na własna rękę.
Profilaktyka nowotworów
Sam wirus HIV stanowi ryzyko rozwinięcia się jakiegoś nowotworu, m.in. inwazyjnego raka szyjki macicy. Ale i z tym można próbować walczyć za pomocą diety i zachowań prozdrowotnych. Z menu warto wykreślić produkty wędzone, mocno przetworzone, pochodzące z niepewnych plantacji, a włączyć te, które zawierają mnóstwo antyoksydantów, czyli głównie warzywa i owoce o ciemnej skórce – żurawina, jeżyny, jagody, maliny, śliwki, czarne porzeczki (ale tylko wtedy, gdy nie zmagamy się z grzybicami i problemami wątrobowymi) oraz cytrusy. Z warzyw, bogatymi w przeciwutleniacze, są kapusty, brokuły, szpinak i inne, zwłaszcza zielone jarzyny.
Do działań profilaktycznych, skierowanych przeciw nowotworom, zalicza się też rezygnację z używek, właściwą ochronę przed szkodliwymi promieniami słonecznymi i systematyczne wizyty kontrolne u swojego lekarza.
Żywienie w przebiegu infekcji HIV i AIDS, uzależnione jest od kondycji organizmu i aktualnego stadium choroby. Gdy podczas infekcji chory nie cierpi z powodu wyżej wymienionych objawów, wtedy może jeść wszystko, tak jak każdy, ale w umiarkowanych ilościach. Trzeba w tym wszystkim zachować zdrowy rozsądek, tym bardziej, że wiedza na temat tego co jest zdrowe a co nie, została już bardzo rozpowszechniona. I nie jest trudno rozgraniczyć, co nam szkodzi, a co pomaga.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
