Dysonans poznawczy – lubię palić i nie chcę palić
Nauka palenia, czyli wytwarzanie się uzależnienia, jest procesem poznawczym połączonym z wytwarzaniem określonych schematów zachowań. Kiedy chcemy rzucić palenie mówimy sobie, że nie chcemy palić i palenie jest złe. Powstaje w nas wówczas system, który reaguje w taki sposób, że obraz siebie jako osoby palącej staje się powoli obrazem „ja” zagrażającym własnemu zdrowiu.
Obrona „ja” i rozładowanie tego dysonansu poznawczego (różnicy między przyjemnością płynącą z palenia oraz myśleniem, że palenie jest złe) wymaga uruchomienia mechanizmów obronnych, takich, jak: zaprzeczanie, racjonalizacja, wyparcie.
Umysł przetwarza informację w ten sposób, aby informacje analizowane były zgodne z dotychczasową wiedzą. Inaczej powstaje dysonans poznawczy, który jest nieprzyjemny. Egotyzm i egocentryzm służący obronie tożsamości utrudnia negatywne spojrzenie na siebie, jako palacza.
Siła umysłu
Głównym punktem zwrotnym jest zmiana myślenia o papierosach poprzez edukację. Zrozumienie zagrożeń związanych z paleniem pomaga w rozładowaniu dysonansu poznawczego i zminimalizowaniu zagrożenia powrotu do uzależnienia.
Taka edukacja mająca na celu zmianę myślenia jest modelem idealnym, do którego asymptotycznie winniśmy dążyć. Główną rolę w tej edukacji powinni pełnić lekarze rodzinni, zdajemy jednak sobie sprawę z braku czasu na takie postępowanie w codziennej praktyce. Z pomocą przychodzą różne kampanie społeczne, plakaty, ulotki i informatory. Nie powinno ich zabraknąć w gabinecie lekarskim każdej specjalności.
Co jest przyczyną nieudanych prób rzucenia nałogu?
Większość palaczy, zanim trwale wyleczy się z uzależnienia od nikotyny, podejmuje kilkakrotnie próbę leczenia lub autoterapii. Każda z tych prób stanowi pewien cykl procesów decyzyjnych i poznawczych opisany za pomocą Modelu Zmiany Zachowań.
Zobacz też: W jaki sposób uzależniamy się od nikotyny?
Etapy procesu nieudanych prób rzucenia palenia:
- okresu prekontemplacji,
- okresu kontemplacji,
- okresu przygotowania,
- okresu działania,
- okresu powrotu do uzależnienia,
- okres utrzymywania niepalenia.
W okresie prekontemplacji pacjent nie rozważa możliwości zaprzestania palenia w ciągu sześciu miesięcy, lecz w odległej perspektywie. W okresie kontemplacji rozważa leczenie w ciągu najbliższego półrocza. Okres przygotowania to okres decyzji o zaprzestaniu palenia w ciągu najbliższego miesiąca. Okres działania to okres od podjęcia niepalenia i najbliższe sześć miesięcy. Po sześciu miesiącach, jeśli pacjent nie pali, mówimy o okresie utrzymania niepalenia, jeśli zacznie palić, to mówimy o powrocie do nałogu.
Dlaczego powracamy do uzależnienia?
Jakie mogą być trudności w podjęciu decyzji o zaprzestaniu palenia?
- niedostateczna motywacja,
- wystąpienie nikotynowego zespołu abstynencyjnego,
- obawa przed niepowodzeniem próby zaprzestania palenia,
- obawa przed przytyciem,
- brak wsparcia środowiska,
- obniżenie nastroju,
- czerpanie przyjemności z palenia.
Zobacz też: 12 kroków do rzucenia palenia
Źródło: Wydawnictwo Continuo, „Zespół uzależnienia od nikotyny – ujęcie interdyscyplinarne”; pod red. Tadeusza Pietrasa i Andrzeja Witusika; rozdział 8. Terapia uzależnienia od nikotyny – doktryna profilaktyki i postępowania niefarmakologicznego.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
