Siedzący tryb życia, praca biurowa, długotrwała pozycja siedząca, mała ilość błonnika w diecie, nadmierne spożywanie potraw tłustych i smażonych, zaparcia, stres, jak również czynniki rodzinne, sprzyjają rozwojowi przeróżnych dolegliwości proktologicznych. Trzema dość znanymi chorobami dotyczącymi odbytu są hemoroidy, żylaki zewnętrzne odbytu oraz szczelina odbytu.
Chyba nie ma osoby, która by w telewizji nie widziała reklamy czopków doodbytniczych. Jest ich bardzo dużo. Czyżby to sygnał, że dolegliwości od siedzenia są częstym, aczkolwiek przemilczanym problemem naszego społeczeństwa? Wiadomo, choroby odbytu są bardzo przykre, nie tylko z uwagi na objawy, ale też z powodu diagnostyki, która narusza nasze sfery intymne. Niemniej aby nie dopuścić do powikłań w ich przebiegu, trzeba udać się do lekarza w celu zidentyfikowania przyczyn choroby i móc skutecznie ją wyleczyć. Specjalistą odpowiednim dla opisywanych dolegliwości jest proktolog lub chirurg.
Jakie są przyczyny chorób odbytu?
Czynnikami etiologicznymi schorzeń odbytu, niezależnymi od nas są:
- starszy wiek,
- płeć żeńska,
- ciąża (choć niekoniecznie wystąpią),
- biegunki i zaparcia niewynikające z błędów dietetycznych.
Z kolei czynniki, które możemy zmodyfikować, to siedzący tryb życia, zaniedbania profilaktyki chorób jelit (m.in. regularne badanie per rectum), jamy brzusznej i miednicy (np. guzy, widoczne w badaniu USG), błędy żywieniowe, niewłaściwe nawyki higieniczne oraz związane z wydalaniem (częste parcie na stolec, opóźnianie defekacji).
Szczelina odbytu
Delikatna struktura odbytu może zostać naruszona np. poprzez ostre krawędzie pasma kałowego. Wówczas powstają pęknięcia lub małe owrzodzenia, które krwawią i bolą. Inne przyczyny powstawania szczelin odbytu to biegunki, niedokrwienia, zaburzenia funkcji zwieracza odbytu i innych mięśni jelita. Leczenie opiera się na zmniejszeniu skurczu mięśnia zwieracza odbytu poprzez stosowanie maści, kremów (maść nitroglicerynowa robiona 0,2%, żel Nitrocard 2%) i czopków.
Żylaki zewnętrzne odbytu
Jak nazwa wskazuje żylaki te znajdują się na zewnątrz, czyli są dostrzegalne gołym okiem podczas badania proktologicznego. Często występują u osób z chorobami wątroby, np. marskością. Objawami żylaków zewnętrznych jest ból, także podczas oddawania stolca, krwawienie i plamienie, świąd i pieczenie odbytu. Mogą też występować zaburzenia w trzymaniu stolca oraz wrażenie nadmiernego zwilżenia okolic odbytu.
Hemoroidy – żylaki wewnętrzne odbytu
W naszej odbytnicy – odcinku jelita grubego zaraz nad odbytem – znajdują się takie struktury anatomiczne, jak ciała jamiste. Są to sploty naczyniowe, których zadaniem jest uszczelnienie odbytnicy. Są one zlokalizowane kilka centymetrów powyżej odbytu i w stanie normy lekarz nie wyczuje ich palcem w badaniu przez odbyt. Gdy sploty naczyniowe są przepełnione krwią i tym samym ona tam zalega, nie odnajdując ujścia, dochodzi do wybrzuszenia tych ciał, wyczuwalnych wtedy jako guzki (guzki krwawnicze). Towarzyszą im objawy takie jak krwawienie, świąd odbytu, wypadanie guzków i silny ból.
Badania diagnostyczne
W celu rozpoznania wyżej wymienionych chorób konieczne jest zebranie przez lekarza wywiadu oraz badanie palcem przez odbyt (per rectum). Rozszerzeniem tej diagnostyki są badania, dzięki którym możliwe jest obejrzenie jelita grubego w jego różnych odcinkach:
- anoskopia – wziernikowanie kanału odbytu do około 10cm
- rektoskopia – wziernikowanie odbytnicy do około 20cm,
- sigmidoskopia – wziernikowanie jelita grubego na długości około 30cm od odbytu,
- kolonoskopia – wziernikowanie całego jelita grubego.
W razie potrzeby zleca się także badanie kału na krew utajoną i pasożyty.
Jak zapobiegać chorobom odbytu i odbytnicy?
Istnieje kilka prostych sposobów na zminimalizowanie ryzyka pojawienia się opisywanych dolegliwości odbytu. Zaliczamy tu szczególnie:
- normalizację masy ciała,
- dietę: mniej tłuszczów zwierzęcych (słonina, smalec, wieprzowina, boczek, podgardle, baleron, kiełbasa, śmietana), ograniczenie pikanych przypraw (chili, czosnek, wszelkie ostre papryczki, przyprawy chińskie i tajskie), białego pieczywa, ciast, słodyczy, czekolady, kakao, coli, alkoholu, mocnych kaw i herbat, wędzonych produktów (sery żółte, ryby); zwiększenie podaży warzyw (prócz wzdymających jak kapusta, fasolka, brukselka, kalafior, brokuły, groch, cebula, czosnek), owoców (jako deser lub podwieczorek), twarogów, jogurtów, maślanek, olejów roślinnych (oliwa z oliwek, olej rzepakowy), wieloziarnistego pieczywa, płynów (woda mineralna, zielona herbata, herbatki owocowe),
- ruch: unikanie długotrwałego przesiadywania, rezygnowanie z windy, poruszania się samochodem, gdy tylko to możliwe, spacery, gimnastyka, pływanie; zrezygnowanie z zajęć na siłowni, tenisa, biegania, jazdy na rowerze, skoków, które mogą nasilać dolegliwości; zaleca się także ćwiczenia odbytu – również w pozycji siedzącej: zacisnąć zwieracz i wytrzymać tak około 8-10 sekund po czym rozluźnić, a w ciągu dnia powtórzyć około 30 razy,
- higiena: utrzymywanie w czystości i suchości okolic odbytu, stosowanie bawełnianej, luźnej bielizny, unikanie bielizny typu string.
Leczenie chorób odbytu
Dostępne jest wiele metod leczenia chorób odbytu. Począwszy od leków, skończywszy na interwencji chirurgicznej. Szczelinę odbytu leczy się za pomocą czopków, maści i kremów oraz diety. W razie konieczności i nawrotów zaleca się ich wymrożenie. Hemoroidy i żylaki zewnętrzne odbytu, także można leczyć za pomocą czopków, maści i kremów, diety, jednak o wiele częściej zaleca się ich chirurgiczne usunięcie np. krioterapia, laseroterapia, założenie „klipsa” lub „gumki”, ostrzykiwanie, klasyczne wycięcie lub Hemeron, czyli przywrócenie ciałom jamistym ich pierwotnej wielkości, bez ich uszkadzania.
Najczęściej przepisywane preparaty:
- Posterisan H – zawierający wodną zawiesinę bakterii E. coli i ich produkty przemiany materii oraz hydrokortyzon zmniejszający stan zapalny. (10 czopków około 30-34zł; maść 25g około 25-34zł)
- Proktis M – zawierający kwas hialuronowy (10 czopków 25-35zł; maść 30g około 26-35zł)
- Hemorectal – działający przeciwzapalnie i przyspiesza gojenie się ran, wytwarza też osłonkę na błonie śluzowej (10 czopków około 10-12zł)
- Hemorol – działający znieczulająco, dezynfekująco, przeciwzapalnie i poprawia krążenie krwi w okolicach odbytu (12 czopków 10-13zł)
- Propolis czopki – zawierające miejscowo znieczulającą anestetyznę i propolis (10 czopków około 15-18zł)
- Ruskorex – działający przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i znieczulająco (maść 40g około 35zł)
- Procto-Glyvenol – poprawiający napięcie naczyń krwionośnych w okolicach odbytu, łagodzący świąd i ból (10 czopków około 35zł; maść 30g około 35-40zł)
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
