Progesteron
Wraz z zaawansowaniem ciąży stężenia zarówno progesteronu, estrogenów, jak i laktogenu łożyskowego wzrastają. U większości ssaków (poza człowiekiem) obniżenie się progesteronu w ostatnich tygodniach ciąży jest jedną z kluczowych przyczyn zainicjowania porodu. U ludzi proces inicjacji porodu jest dużo bardziej skomplikowany, ale wykazano wyraźne zmiany aktywności receptora progesteronowego.
Badania nad podawaniem progesteronu w ciąży po 20. tygodniu przyniosły interesujące wyniki. W ciążach pojedynczych u kobiet ze stratami ciąży w wywiadzie podawanie niewielkich dawek progesteronu powoduje zmniejszenie ryzyka przedwczesnego porodu (szacowane na około 1/3) oraz pozwala na zmniejszenie dawek leków tokolitycznych (hamujących skurcze macicy).
Hormony tarczycy
Hormony tarczycy mają bardzo istotny udział w powstawaniu i prawidłowym rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. U dziecka zawiązki tarczycy powstają około 3. miesiąca życia i kilka tygodni później tarczyca płodu wydziela hormony. Hormony tarczycy i ich receptory są obecne w ośrodkowym układzie nerwowym dziecka na wiele tygodni przed rozpoczęciem wydzielania przez tarczycę płodu.
W prawidłowym rozwoju ośrodkowego układu nerwowego u płodu, szczególnie w pierwszej połowie ciąży, istotną rolę pełnią hormony tarczycy matki. Mają prawdopodobnie bezpośredni wpływ na ekspresję genów w mózgu płodu i w ten sposób bezpośrednio wpływają na prawidłowość jego rozwoju. Łożysko stanowi skuteczną barierę dla matczynego TSH, ale przez łożysko przechodzi matczyna tyroksyna i trójjodotyronina. Mimo, że jedynie około 1% tyroksyny matki przechodzi do płodu to przechodzenie tyroksyny matczynej chroni w dziecko w przypadku niedoczynności tarczycy w okresie płodowym.
W stanach niedoboru tyroksyny u matki zbyt mała podaż tego hormonu może prowadzić do niedoboru trójjodotyroniny u płodu. Nieprawidłowe poziomy hormonów tarczycy w życiu płodowym powodują nieodwracalne zaburzenia proliferacji i migracji komórek nerwowych oraz wzrostu neuronów i ich połączeń, co skutkuje zaburzeniem struktury ośrodkowego układu nerwowego. Z wymienionych powodów u każdej kobiety ciężarnej konieczne jest oznaczanie TSH w okresie planowania ciąży lub w czasie pierwszej wizyty, a w razie nieprawidłowości należy rozważyć leczenie.
Warto wiedzieć: Hormony w ciąży - jaka jest rola i jakie znaczenie?
Zapotrzebowanie na glukozę i insulinę
W ciąży wzrasta zapotrzebowanie na glukozę, co jest związane z potrzebami dziecka oraz przyspieszeniem metabolizmu. Dochodzi do zwiększonego wchłaniania substancji pokarmowych w jelitach, a w wątrobie nasileniu ulega proces syntezy glukozy, np. z tłuszczy (glukoneogeneza).
Glukoza jest niezbędna dla płodu jako podstawowy surowiec energetyczny. Pojawia się nowy wydzielany przez łożysko hormon – laktogen łożyskowy (HPL). Hormon ten ułatwia rozkład tłuszczy do glukozy.
Opisane zmiany metaboliczne zwiększają zapotrzebowanie na insulinę – hormon, który ułatwia wnikanie glukozy do wnętrza komórek jako materiału energetycznego, a nadmiar glukozy jest magazynowany w postaci cukru złożonego (glikogen) lub tkanki tłuszczowej. U zdrowych kobiet wydzielanie insuliny w ciąży wzrasta dwukrotnie. Jeśli z jakiś powodów proces syntezy glukozy jest zbyt nasilony lub trzustka matki nie jest w stanie wydzielić odpowiedniej ilości insuliny, to dochodzi do wystąpienia cukrzycy ciążowej. Nadmiar glukozy przechodzi przez łożysko do dziecka i skutkuje nadmiernym jego tyciem. Duże dzieci mogą mieć problem w czasie porodu ze zmieszczeniem się, częściej mają niedocukrzenia i żółtaczkę po porodzie, a w przyszłości są częściej otyłe i chorują na cukrzycę, nadciśnienie i serce. Leczenie cukrzycy w ciąży może być prowadzone poprzez zastosowanie odpowiedniej diety i ewentualnie insuliny.
Polecamy: Kobiety w ciąży - o co się martwią?
Autor: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski
Źródło: materiały prasowe kampanii „Polka w ciąży”
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
