FAS czyli alkoholowy zespół płodowy (Fetal Alcohol Syndrome - FAS) to zespół wad wrodzonych, które są skutkiem picia alkoholu przez kobietę w ciąży. FAS nie można wyleczyć, można natomiast zmniejszać deficyty, z jakimi boryka się dziecko (m.in. opóźniony rozwój psychiczny i fizyczny, kłopoty z koordynacją, pamięcią, stany lękowe i depresyjne), poddając je rehabilitacji. Do dziś nie określono, jaka dawka alkoholu przyczynia się do powstania FAS. Dlatego uznaje się, że nie ma bezpiecznej dawki alkoholu w ciąży. Jedynym sposobem na uchronienie dziecka przed tym zespołem jest po prostu całkowita abstynencja matki w ciąży. FAS w wielu przypadkach można wykryć we wczesnym dzieciństwie, ponieważ wywołuje charakterystyczne objawy.
Co to FAS?
Co to jest FAS wiadomo na świecie od dawna. Zespół ten dość dokładnie został opisany w latach siedemdziesiątych. Już wtedy zauważono teratogenny wpływ alkoholu na płód. Alkohol z łatwością przenika przez łożysko, uszkadzając układ nerwowy dziecka i w gruncie rzeczy, uniemożliwiając mu normalne życie. Wiadomo, że mózg dzieci narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym, ma trudności z:
- gromadzeniem informacji
- łączeniem nowych informacji z wcześniejszymi doświadczeniami
- pamięcią, szczególnie krótkotrwałą
- praktycznym wykorzystywaniem informacji
Nie wszystkie osoby poddane wpływowi alkoholu w życiu prenatalnym mają te same dysfunkcje. Pełnoobjawowy zespół FAS występuje zwykle u dzieci, których matki piły dużo i często. U dzieci matek, które sięgały po alkohol okazjonalnie (czasem wystarczyła niewielka ilość), częściej występuje FAE (ang. Fetal Alcohol Effects), tzw. poalkoholowy efekt płodowy, czyli lżejsza odmiana FAS. Osoby dotknięte tym syndromem nie mają wszystkich objawów FAS. Zwykle nie dotyczą ich zmiany w wyglądzie (patrz: objawy FAS), tylko deficyty poznawcze (gorsza koncentracja u dzieci, zaburzenia pamięci, nadaktywność, trudności w rozumieniu pojęć abstrakcyjnych).
Do końca jednak nie wiadomo, jaka ilość alkoholu sprawia, że dziecko ma FAS lub FAE. Głębokość szkód wyrządzonych przez alkohol zależna jest od:
- ilości alkoholu spożywanego przez ciężarną
- częstości picia
- trymestru ciąży – w pierwszym trymestrze alkohol zaburza proces tworzenia się i rozwój narządów, w kolejnych okresach - funkcjonowanie wszystkich układów; picie w ostatnim trymestrze często prowadzi do przedwczesnego porodu
- innych uzależnień, chorób i nawyków (palenie papierosów, przyjmowanie środków psychoaktywnych, leków)
- stylu życia matki (np. prowadzącego do niedożywienia)
Jedno jest pewne: żadna ilość alkoholu wypita przez kobietę w ciąży nie może zostać uznana za bezpieczną!
Nie tylko FAS! Sprawdź, jakie są konsekwencje picia w ciąży!
Objawy FAS
Niektóre Objawy FAS widoczne są już po urodzeniu. Inne ujawniają się z czasem. Najczęstsze z nich to:
- niski wzrost
- małogłowie
- płaska szeroka twarz, często o wyglądzie orientalnym
- szeroko osadzone oczy
- słabo zaznaczona rynienka podnosowa
- zaburzenia czucia głębokiego (dziecko np. słabiej odczuwa ból)
- problemy z koordynacją
- niedosłuch
- opóźniony rozwój mowy
- anomalie w budowie wątroby, serca, nerek, narządów płciowych
- słabą pamięć wzrokowa
- nadpobudliwość
- problemy z pamięcią i trudności w uczeniu się
- skłonność do uzależnień
- skłonności depresyjne i lękliwość
- niekontrolowane napady złości, agresja
Uwaga! Żeby rozpoznać FAS, dziecko nie musi mieć wszystkich objawów. Chorobę potwierdzają cztery podstawowe kryteria:
- picie alkoholu przez ciężarną;
- przed- i pourodzeniowy deficyt wzrostu, wagi ciała i obwodu głowy;
- uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (upośledzenie funkcji fizycznych, intelektualnych i społecznych);
- zespół fizycznych zmian wyrażający się deformacjami budowy kończyn, twarzy, mięśni i wadami narządów wewnętrznych
FAS face
FAS face czyli wygląd twarzy dziecka obciążonego zespołem FAS jest bardzo charakterystyczny. Składają się na niego:
- niestymetryczna budowa twarzy
- orientalny wygląd twarzy
- szeroko osadzone oczy
- zmarszczka kącika oka
- szeroka nasada nosa
- krótki zadarty nos
- słabo zaznaczona rynienka podnosowa
- nisko osadzone uszy
- często zniekształcone małżowiny uszne
- obfite owłosienie skóry głowy, długie brwi i rzęsy
FAS u dzieci
Dzieci z zespołem FAS zwykle rodzą się przed terminem lub z niższa wagą urodzeniową. Od początku borykają się z problemami. Ich rozwój bywa opóźniony. Miewają zaburzenia snu i trudności z ssaniem. Zazwyczaj są rozdrażnione, nadpobudliwe, wolniej rozwijają się fizycznie i psychicznie. Między 2. a 10. rokiem życia pojawiają się u nich charakterystyczne cechy wyglądu. Przez to, że miewają problemy ze słyszeniem, później uczą się mówić. W wieku szkolnym dołączają do tego kłopoty z nauką. Udowodniono m.in., że dzieci z FAS mają problemy z myśleniem abstrakcyjnym i przyczynowo-skutkowym. Mają słabiej rozwiniętą wyobraźnię i gorsze poczucie czasu. Brakuje im plastyczności w myśleniu. Częściej borykają się ze stanami lekowymi, depresją, dochodzi u nich do samookaleczenia się. Bywają gwałtowne, zamykają się w sobie. W dorosłości statystycznie częściej cierpią z powodu nałogów i bezdomności. Uwaga! W ograniczeniu tych wszystkich nieprawidłowości pomaga wczesna diagnoza FAS (do 6. roku życia) i poddanie dziecka rehabilitacji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
