U chorych na Hashimoto istnieje zwiększone występowanie celiakii, a tym samym u wielu takich osób niezbędna jest dieta eliminacyjna. Kiedy ją wprowadzić i dlaczego gluten bywa u tej grupy pacjentów tak szkodliwy? Zapytałyśmy o to dietetyczkę Annę Kowalczyk, która jest m.in. autorką książki „SOS dla tarczycy. Dieta w Hashimoto”.
Czy gluten ma wpływ na tarczycę i chorobę Hashimoto?
Anna Kowalczyk: Choroba Hashimoto to autoimmunologiczne schorzenie tarczycy, w którym produkowane są przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie i peroksydazie tarczycowej – białkom odpowiadającym za produkcję i wydzielanie hormonów tarczycy. Taki przewlekle trwający proces prowadzi do zaniku komórek gruczołu, a w konsekwencji do niedoczynności całego narządu.
Coraz większa zapadalność na chorobę Hashimoto spowodowała wiele spekulacji na temat hipotetycznych przyczyn jej występowania, a także alternatywnych metod leczenia, w tym także za pomocą diety. Eliminacja glutenu z diety chorych jest jedną z najbardziej popularnych terapii żywieniowych. Czy jest to słuszne podejście, którego poparcie znajdziemy również w wynikach badań naukowych?
Gluten to zbiorcza nazwa dla białek pochodzących z rodziny prolamin, a znajdujących się w ziarnie zbóż. W zależności od rodzaju rośliny, w której występuje, proteina ta posiada zmienną nazwę. I tak wyróżniamy: gliadynę znajdującą się w pszenicy, sekalinę w życie, hordeinę w jęczmieniu oraz aweninę w owsie. Najistotniejszą rolą powyżej opisanych protein jest nadanie elastyczności i sprężystości wyrobom i wypiekom piekarniczym. Nie jest to jednak jedyna ich funkcja technologiczna. Gluten dodawany jest także do wyrobów garmażeryjnych (mięso, wędliny, kiełbasy), a także np. do przypraw w celu zwiększenia właściwości smakowych.
Gluten obecnie nie cieszy się dobrą prasą. Niesławę przyniosło mu nie tylko wywoływanie choroby zwanej celiakią (autoimmunologiczna reakcja na gluten), ale także nasilenie rekombinacji genetycznych, które mają na celu zwiększenie zawartości białek glutenowych w ziarnach zbóż, a także znaczącą poprawę przydatności technologicznej i odporności na warunki klimatyczne.
Przeciwnicy glutenu w diecie cierpiących na Hashimoto twierdzą, iż podobieństwo cząsteczkowej budowy glutenu do niektórych białek naszego ustroju (w tym do struktury tarczycy) w przypadku osłabionego układu odpornościowego u tych chorych może wywołać zjawisko tzw. mimikry molekularnej. To tragiczna w skutkach pomyłka układu immunologicznego, czego konsekwencją jest nakierowanie reakcji zapalnej i wytwarzanie przeciwciał niszczących własne komórki tarczycowe. Im dłuższa ekspozycja na antygen, tym większe ryzyko zajścia owej „pomyłki”.
Trzeba też pamiętać o tym, że u osób chorych na Hashimoto istnieje zwiększone występowanie celiakii (autoimmunologiczna, glutenozależna choroba trzewna). Badania wskazują, że ryzyko to jest nawet 10-krotnie większe w porównaniu do osób zdrowych.
I to właśnie w tej zależności można upatrywać się szkodliwego wpływu glutenu na osoby chore na Hashimoto. Zanim jednak zdecydujemy się na dietę eliminacyjną, musimy przeprowadzić dobrą diagnostykę.
No właśnie: jakie badania są konieczne, by wykazać celiakię, alergię na gluten lub nieceliakalną nietolerancję glutenu (NNG)?
Na szczęście osoby cierpiące na Hashimoto nie muszą bać się alergii na gluten czy NNG. Ich prawdopodobieństwo występowania jest niemal identyczne z osobami zdrowymi. Jednakże każda osoba chora na autoimmunologiczną niedoczynność tarczycy typu Hashimoto powinna mieć wykonane testy w kierunku choroby trzewnej (celiakii).
Należy w tym miejscu podkreślić, że przed diagnostyką lub w jej trakcie nie można wykluczać glutenu z diety, gdyż taka interwencja niekorzystnie wpłynie na wiarygodność otrzymanego wyniku.
Aby prawidłowo zdiagnozować celiakię, należy wykonać serologiczne badania z krwi. Zwykle oznacza się stężenie dwóch z trzech dostępnych przeciwciał w klasie Ig A oraz IgG:
- przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA),
- przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG),
- przeciwko deamidowanej gliadynie (potocznie: „nowej gliadynie” DGP lub GAF).
Stwierdzenie wysokiego poziomu przeciwciał świadczy o występowaniu choroby trzewnej. Jednakże w przypadku braku wysokich stężeń, a także gdy jednocześnie chory niekorzystnie reaguje po spożyciu glutenu, poszerza się diagnostykę o biopsję jelita cienkiego, która ostatecznie weryfikuje obecność choroby. Dopiero wykrycie współwystępowania celiakii i choroby Hashimoto jest czynnikiem warunkującym wprowadzenie diety bezglutenowej.
Czy dieta bezglutenowa łagodzi objawy Hashimoto?
Jeśli u osoby chorej na Hashimoto zostanie rozpoznana celiakia, to wykluczenie glutenu z diety zdecydowanie poprawi funkcjonowanie gruczołu tarczowego, a także wpłynie na redukcję stężenia przeciwciał anty-TPO. Może także spowodować konieczność zmniejszenia przyjmowanych doustnie dawek hormonu – lewotyroksyny.
Inne badania wykazały, że eliminacja glutenu z diety ma korzystny wpływ na skład mikroflory jelitowej, ponieważ zmniejsza liczbę patogennych szczepów bakterii z rodzaju Clostridium. Wciąż w sferze badań i hipotetycznych doniesień pozostaje kwestia oddziaływania glutenu na przepuszczalność połączeń jelitowych, a także regulacji innych funkcji układu odpornościowego.
Pojawiają się badania wskazujące na silnie powiązanie chorób autoimmunologicznych, w tym choroby Hashimoto, z glutenem, warto zatem w pierwszej kolejności wykonać badania krwi stwierdzające obecność przeciwciał charakterystycznych dla choroby trzewnej, a następnie rozważyć wprowadzenie diety bezglutenowej. Taka interwencja może okazać się pomocna w zmniejszeniu stymulacji układu odpornościowego, a także wygaszeniu procesu autoagresji. Należy jednak podkreślić, iż zasadność wprowadzenia eliminacji glutenu należy zawsze skonsultować z dietetykiem.
Zobacz też:
Jakie są objawy choroby Hashimoto?
Jak żyć z Hashimoto?
Ekspert: Anna Kowalczyk – absolwentka kierunku dietetyka na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym oraz studiów podyplomowych na kierunku psychodietetyka w Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Lublinie. Wiedzę, umiejętności oraz kompetencje w pracy z pacjentami zdobywała między innymi na oddziałach warszawskich placówek opieki zdrowotnej. Na co dzień obejmuje stanowisko głównego dietetyka w firmie DietMap, a także MultisportDiet, gdzie zajmuje się komponowaniem autorskich planów żywieniowych o charakterze prozdrowotnym (np. Dieta Tania, Wygodna, Zbilansowana), a także leczniczym (np. Dieta Cukrzycowa czy w Hashimoto), z których skorzystało już tysiące użytkowników.
Anna Kowalczyk Wspólnie z Tomaszem Antoniszynem wydała dwie książki poradnikowo-dietetyczne: „Kaszoterapia” i „SOS dla tarczycy. Dieta w Hashimoto”.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
