Nasze ciało nieustannie wysyła nam bardzo dużo sygnałów. Od naszej spostrzegawczości zależy jak szybko je zauważymy i w jaki sposób zinterpretujemy. Niektóre z nich mogą być zwiastunem rozpoczynającego się lub trwającego schorzenia. Oto, na co powinniśmy szczególnie zwrócić uwagę...
Buzia okrągła jak księżyc w pełni
„Księżycowata twarz” stanowi jeden z rozpoznawalnych na wisus symptomów zespołu Cushinga. Związany jest on ze wzmożonym wydzielaniem kortyzolu, co ma np. miejsce w przypadku gruczolaka przysadki, nadnerczy, a także podczas zażywania glikokortykosterydów. Innymi objawami zespołu Cushinga, które możemy dostrzec wzrokowo są: „bawoli kark”, otyłość, malinowe rozstępy, szczuplejsze kończyny w stosunku do tułowia, skłonność do szybszego powstawania siniaków, osłabienie siły mięśniowej. Osoby z zespołem Cushinga muszą być pod stałą kontrolą endokrynologiczną, a te które przewlekle przyjmują glikokortykosterydy powinny obserwować swoje ciało i zgłaszać niepokojące objawy lekarzowi prowadzącemu.
Trądzikowe zmiany skórne w wieku dojrzałym
Trądzik i szpetne krostki „po trzydziestce” są zwykle skutkiem nadprodukcji androgenów – hormonów męskich. Zabiegi kosmetyczne są tu nieskuteczne na dłuższą metę. Konsultacje dermatologiczna i endokrynologiczna, a także ginekologiczna są bardzo wskazane.
Utrata włosów
Kiedy przerzedza nam się czuprynka, zwykle ostatnią przyczyną na którą wpadniemy są hormony. Do redukcji ilości włosów może dojść na skutek zbyt wysokiego poziomu androgenów – które należy wówczas zbadać. Łysienie androgenowe obejmuje czubek głowy – pozostają „baczki”. U kobiet wypadanie włosów może się również pojawić po ciąży, kiedy ma miejsce „burza hormonów”.
Raz dobrze, raz źle, raz jeszcze gorzej...
Raz czujesz się pełna euforii i sił witalnych, a później znowu najmniej istotne sprawy potrafią Cię dobić i wpędzić w ponury nastrój? Może tak być za sprawą naszych kobiecych hormonów – podczas prawie całego cyklu miesiączkowego (około 23 dni) dzięki estrogenom, zwykle czujemy się dobrze, jesteśmy wesołe, mniej „humorzaste”. Po tym okresie poziom estrogenów spada, co owocuje m.in. przykrymi dolegliwościami napięcia przedmiesiączkowego po mniej więcej 23. dniu cyklu. Huśtawki nastroju są typowe dla prawie każdej kobiety w okresie menopauzy dlatego, że właśnie poziom estrogenów zostaje obniżony. W tym przypadku, dobrze byłoby się udać do ginekologa i wspólnie z nim pomyśleć o korzystnym rozwiązaniu.
Problemy ze snem
Częste problemy ze snem i zachwianiem rytmu dobowego mogą pojawić się w przypadku zachwianej pracy takiego gruczołu, jakim jest szyszynka, wydzielająca melatoninę. Jak już wiemy wydzielanie melatoniny wzrasta w nocy, a maleje za dnia, kiedy świat ogarnia jasność. Jeżeli od dłuższego czasu cierpimy z powodu bezsenności, trudności z zasypianiem, czy snu przerywanego, pomyślmy o tej przyczynie. Sen z powiek mogą również nam spędzać choroby tarczycy (nadczynność) i nadnerczy.
Bardzo „nadmierne” owłosienie – hirsutyzm
Nadmiar włosów zwykle kojarzy się nam z dużą ilością hormonów męskich. I tak w przypadku kobiet, na skutek zbyt dużego wydzielania androgenów dochodzi do pojawienia się włosów na twarzy, klatce piersiowej i brzuchu. Przyczynami hirsutyzmu mogą być guzy mające zdolność do produkowania androgenów, np. guzy jajnika, jąder, nerek, nadnerczy, tarczycy, gruczolak przysadki mózgowej (zespół Cushinga), ale też np. niedoczynność tarczycy. U kobiet nadmierne owłosienie może się również pojawić w okresie ciąży i menopauzy i w zespole policystycznych jajników. Istnieją także leki wpływające na pojawienie się dodatkowych włosków, a są to: kortykosterydy (stosowane przy alergiach i przewlekłych stanach zapalnych), androgeny (stosowane w celu pobudzenia wzrostu masy mięśni lub zahamowania procesów starzenia), minoxidil, spironolakton (nadciśnienie tętnicze), fenytoina (przeciwdrgawkowo w padaczce) oraz starsze leki antykoncepcyjne z androgennym progestagenem. Po odstawieniu lub zamianie leku zwykle wszystko wraca do normy. Przy hirsutyzmie rozstrzygającymi badaniami będzie określenie poziomu androgenów, które może zlecić ginekolog oraz zbadanie nadnerczy i tarczycy przez endokrynologa.
Powiększanie się piersi u mężczyzn - ginekomastia
Jest to zwykle zaburzenie na tle hormonalnym, ale może występować fizjologicznie, co ma miejsce w okresie dojrzewania, po którym zanika. Patologiczna ginekomastia może pojawić się przy: hiperprolaktynemii, nadczynności tarczycy, guzach hormonalnie czynnych np. guzy jąder, nadnerczy i chorobach internistycznych, w których zauważa się spowolnienie metabolizmu androgenów i estrogenów (niewydolność nerek, marskość wątroby). Ginekomastia rzuca się w oczy także przy otyłości. Istnieją jeszcze leki „dzięki” którym rozwija się ten objaw. Należą do nich: narkotyki opioidowe np. morfina, leki obniżające ciśnienie np. Verospinon (spironolakton), Mapryl, Enarenal (enapryl), Isoptin, Staveran (werapamil) – działający też antyarytmicznie, glikozydy nasercowe, m. in. preparaty naparstnicy – Digoxin, również działające antyarytmicznie, przeciwgrzybiczy Ketokonazol, Polprazol, Omar, Helicid (omeprazol), Ranigast, Ranitydyna, Zantac (ranitydyna) – stosowane w chorobie wrzodowej, Spamilan, Mabuson (buspiron) – działający przeciwlękowo (anksjolityk). Pojawienie się ginekomastii powinno skłonić do wizyty u lekarza nawet pierwszego kontaktu, który skieruje do endokrynologa. Odstawienie lub zmiana leku zwykle skutkują cofnięciem się objawu.
Brak tycia w stosunku do zjadanych posiłków i odwrotnie
Ten paradoks jest dobrze znany osobom z chorobami tarczycy. Jedni mogą dosłownie pochłaniać tyle jedzenia, ile widzą i nie tyją (nadczynność tarczycy), drudzy zaś mimo diet i wyrzeczeń przybierają na wadze (niedoczynność tarczycy). Jednak nie tylko te objawy przesądzają o chorobach gruczołu tarczowego, ale powinny nas skłonić do zastanowienia. Warto się wybrać do lekarza, który zleci m.in. zbadanie poziomu TSH, znacznie ułatwiające rozpoznanie. Lekarzem zajmującym się patologią tarczycy jest endokrynolog, a ściślej tyreolog.
Guzki w piersiach
Czasem przy samobadaniu piersi wyczuwamy zgrubienia, twory konsystencją i kształtem przypominające kuleczki zielonego groszku. Nie koniecznie muszą to być zmiany rakowe, złośliwe. Najczęściej jest to tzw mastopatia, czyli najkrócej ujmując – występowanie w piersi dużej ilości grudek o różnych wymiarach, wyczuwalnych palcami, które mogą po okresie owulacji powodować obrzęk, tkliwość i bolesność piersi. Obecność mastopatii powinna skłonić kobiety do częstszych wizyt kontrolnych. W piersiach u kobiet po 30. roku życia czasem ujawniają się torbiele wypełnione płynem. Sprawiają ból, a ich konsystencja przypomina torebki foliowe wypełnione wodą. Diagnozuje się je i zarazem leczy wykonując biopsję i wypuszczając płyn, który w razie potrzeby się bada. Inną strukturą mogącą wprawić nas w zakłopotanie są gruczolakowłókniaki – niebolesne, ruchome pod wpływem dotyku twory, przypominające piłeczkę kauczukową. Mogą one się powiększać jeżeli kobieta przyjmuje antykoncepcję hormonalną. Usunięcie chirurgiczne gruczolakowłókniaka nie daje gwarancji na to, że za jakiś czas nie pojawi się kolejny.
Mlekotok
Z tym objawem spotykamy się wówczas, gdy we krwi rośnie poziom prolaktyny (hiperprolaktynemia). Dzieje się tak m.in. w przypadku hormonalnie czynnych guzów przysadki mózgowej – prolactinoma oraz w pierwotnej niedoczynności tarczycy i przy obniżonej ilości estrogenów. Mlekotok pojawia się także po stosowaniu pewnych leków, np. Fenactil (Chlorpromazyna) – lek przeciwpsychotyczny, przeciwautystyczny, uspokajający; Sulpiryd – przeciwpsychotyczny, przeciwdepresyjny; Normatens (Rezerpina), Dopegyt (α-metyldopa)– obniżający ciśnienie krwi (stosowany w nadciśnieniu u ciężarnych); Metoclopramid – przeciwwymiotny, pobudza perystaltykę układu pokarmowego od żołądka w dół; Haloperidol – przeciwpsychotyczny, uspokajający, przeciwwymiotny. Gdy wystąpi mlekotok, warto zbadać poziom prolaktyny, tarczycy i estrogenów (endokrynolog). I tu również zmiana lub odstawienie leku usuwa objaw.
Bardzo częste oddawanie moczu
Częste oddawanie moczu występuje przy zaburzeniu pracy przysadki mózgowej lub nerek. Wazopresyna, którą wytwarza przysadka, może być wydzielana w małych ilościach lub nerki są niewrażliwe na jej działanie. Stan taki manifestuje się częstą potrzebą oddania moczu, najczęściej nocą. Wydalanie moczu może przekroczyć nawet 15 litrów na dobę, co wiedzie do poważnego odwodnienia, zagrażającego życiu oraz zmęczenia i ogólnego złego samopoczucia.
Zaburzenia miesiączkowania
Zarówno brak krwawienia jak i jego zbyt częste i obfite występowanie jest znakiem czegoś niedobrego w organizmie kobiety. Do zatrzymania krwawienia może dojść przy: drastycznych dietach odchudzających skutkujących anoreksją/bulimią, ale też przy znacznej nadwadze i otyłości. Kolejnymi przyczynami zaburzeń mogą być: niedoczynność i nadczynność tarczycy, hiperprolaktynemia, podwyższony poziom androgenów, zespół policystycznych jajników, zespół Cushinga, przewlekły stres i wzmożony wysiłek fizyczny. W przypadku zaburzeń miesiączkowania konieczna będzie wizyta u ginekologa, który już pokieruje całą diagnostyką i leczeniem, współpracując z innymi specjalistami.
Brak efektów starania się o dziecko
Do hormonalnych przyczyn niepłodności żeńskiej na pierwszy plan wysuwa się zespół policystycznych jajników, ale na tym nie koniec. Trudności z zajściem w ciążę pojawiają się również w przypadku niedoczynności tarczycy, hiperprolaktynemii, czy zmniejszonej produkcji progesteronu przez ciałko żółte w fazie lutealnej. U mężczyzn może również może wystąpić niepłodność np. przy zbyt małej ilości gonadotropin – hormonów przysadki wpływających na rozwój gonad, a w tym przypadku jąder (np. zespół Kallmana, gruczolak przysadki).
Niesatysfakcjonujące pożycie i obniżenie libido
Częstą przyczyną unikania kontaktów seksualnych przez kobiety jest dyskomfort, w postaci tzw. suchości pochwy. Dzieje się tak zwykle na skutek obniżonej ilości estrogenów, co ma miejsce w menopauzie. Jednak, normalnym zjawiskiem jest suchość pochwy w przewlekłym zmęczeniu, stresie, czasem w ciąży i połogu. Warto zatem wybrać się do ginekologa, który zbada i przepisze np. krem dopochwowy z miejscowo działającymi estrogenami lub rozważy wdrożenie hormonalnej terapii zastępczej. Jeśli chodzi o obniżenie popędu płciowego, zwykle ma ono miejsce w przypadku hiperprolaktynemii, obniżonego poziomu androgenów, estrogenów, ale może się też ujawnić np. w niedoczynności tarczycy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
