Dolegliwości związane z tarczycą imają się nas kilka razy częściej niż mężczyzn. Fakt ten nie wystarczy, byś wzięła tarczycę pod lupę? Może przekonają cię kolejne argumenty. Tarczyca to gruczoł wydzielania dokrewnego. Produkowane przez nią hormony pełnią w twoim organizmie niezwykle ważne funkcje:
► tyroksyna i trójjodotyronina – sprawują pieczę nad układem nerwowym, odpowiadają też za utrzymanie właściwej temperatury ciała, przemianę materii i prawidłową pracę układu sercowo-naczyniowego, mięśniowego oraz pokarmowego;
► kalcytonina – reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową. To jej w dużej mierze zawdzięczasz mocne kości.
Warto wiedzieć: Zaburzenia wydzielania hormonów tarczycy mogą utrudniać zajście w ciążę lub uniemożliwić jej donoszenie. Wpływają też na rozwój płodu, biorą bowiem udział w tworzeniu mózgu, zawiązków zębów i układu kostnego.
Uwaga! Kłopoty zaczynają się, gdy tarczyca wytwarza za małą dawkę hormonów lub produkuje ich za dużo, a także wtedy, gdy zmienia się rozmiar albo struktura gruczołu.
Gdy kołnierzyk pije w szyję
Monika (23 lata) miała smukłą, łabędzią szyję do czasu, aż zaszła w ciążę. Mniej więcej w drugim trymestrze zorientowała się, że zaczynają ją uwierać luźne wcześniej golfy i kołnierzyki. Było to o tyle dziwne, że wcale dużo nie przytyła...
To tzw. wole obojętne – stwierdził lekarz. Dolegliwość ta zwykle pojawia się u dzieci i młodych kobiet (czasem właśnie w trakcie ciąży). Główną jej przyczyną jest za mała ilość jodu w pożywieniu.
Warto wiedzieć: Wole obojętne to najczęstsza z chorób tarczycy. Na szczęście dość łatwo ją leczyć – wystarczy regularnie przyjmować środki z tyroksyną (czasem także jod) i robić badania kontrolne – nawet wtedy, gdy wole przestanie się powiększać lub zniknie.
Uwaga! Powstanie wola zawsze wymaga szczegółowej diagnozy. Wprawdzie powiększenie się rozmiaru tarczycy nie musi być groźne (tak jest właśnie w przypadku wola obojętnego). Z drugiej jednak strony może świadczyć o zaburzeniach w pracy tego gruczołu, stanie zapalnym lub innych chorobach. Zdarza się też, że problemem staje się sam rozmiar wola. Zbyt rozrośnięta tarczyca uciska drogi oddechowe (powodując duszności) i krtań (pojawia się charakterystyczna chrypka).
Nad wyraz pracowite guzki
Ewelina (49 lat) dawała całej rodzinie do wiwatu. Chodziła ciągle podminowana, narzekała na uderzenia gorąca i problemy z zasypianiem. To pewnie menopauza. Idź do ginekologa, niech ci coś na to przepisze – doradziła jej córka...
W tym przypadku nie chodziło jednak o spadek poziomu hormonów płciowych, lecz zbyt wysokie stężenie hormonów tarczycy. Co więcej, objawy silnej nadczynności spowodowane były przez guzki!
Warto wiedzieć: Guzki występują gromadnie lub pojedynczo. Te większe można czasem wyczuć przez skórę jako nienaturalne zgrubienie. Zachowują się tak jak dodatkowa tarczyca – intensywnie produkują hormony. Gdy ich stężenie we krwi staje się za wysokie, we znaki dają się objawy nadczynności. Symptomem, który często towarzyszy guzkom, jest powstanie wola tzw. guzkowatego.
Uwaga! By ustalić, jakiego rodzaju zmiany występują w gruczole, lekarz musi najpierw pobrać do badania próbkę tkanki z tarczycy. Robi to za pomocą biopsji cienkoigłowej (potem próbka oglądana jest pod mikroskopem). Guzki tarczycy rzadko bywają złośliwe. A jeśli nawet takie się okażą, z reguły można je skutecznie leczyć (operacyjnie).
Stan mocno zapalny
Wandę (31 lat) dopadło dziwne "przeziębienie". Nie miała kataru ani kaszlu, ale dokuczał jej ból gardła. Chwilami był tak silny, że promieniował aż do uszu. Chora miała też gorączkę, pociła się i była nerwowa. Dolegliwości dawały się jej we znaki przez prawie dwa miesiące. Potem same ustąpiły...
W taki właśnie sposób może przebiegać podostre zapalenie tarczycy. Nie wiadomo, co je powoduje, lekarze przypuszczają jednak, że to sprawka wirusów.
Warto wiedzieć: Podostre zapalenie tarczycy najczęściej występuje u kobiet po trzydziestce. Trwa przez kilka tygodni. W tym czasie powoduje przejściową nadczynność tarczycy (stąd np. nerwowość, bezsenność lub poty). Zazwyczaj choroba nie wymaga zastosowania żadnej specjalistycznej terapii. By złagodzić jej objawy, zaleca się przyjmowanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, wypoczynek oraz robienie ciepłych okładów na szyję. Z czasem dolegliwości same ustąpią. A wcześniejsza nadczynność przejdzie w niedoczynność tarczycy (ta także wkrótce minie).
Uwaga! Podczas stanu zapalnego dochodzi zwykle do powiększenia i zmiany konsystencji tarczycy (gruczoł jest bolesny, opuchnięty i twardszy niż zazwyczaj). Czasem chorobę sygnalizuje także powstanie szybko rosnącego guzka tarczycy.
Gdy wariuje układ odporności
Małgorzata (35 lat) miała piękne oczy. "Odziedziczyłaś je po matce" – mówili wszyscy. Z czasem okazało się, że przejęła także inną rodzinną cechę, jej oczy zaczęły sprawiać wrażenie wytrzeszczonych...
Cecha taka może wskazywać na chorobę Gravesa-Basedowa. Należy ona do tzw. dolegliwości autoimmunologicznych (inaczej autoagresywnych). Powoduje ją nieprawidłowa reakcja układu odporności. Pracujące dla niego przeciwciała, zamiast niszczyć bakterie lub wirusy, zaczynają stymulować tarczycę do zbyt wytężonej pracy. Efektem jest nadczynność gruczołu tarczowego. Oprócz typowych dla niej objawów w blisko 80% przypadków występuje także wole (tzw. nadczynne), a w mniej więcej 20% przypadków – charakterystyczny wytrzeszcz oczu. By objawy ustąpiły, konieczne jest przyjmowanie leków ograniczających produkcję hormonów tarczycy. W razie potrzeby stosuje się także preparaty radioaktywnego jodu lub leczenie chirurgiczne.
Warto wiedzieć: Na chorobę Gravesa-Basedowa zapadają najczęściej kobiety w wieku średnim. Czynnikiem podwyższającym ryzyko są predyspozycje genetyczne.
Uwaga! Do autoagresywnych dolegliwości, które dotyczą tarczycy, należy także choroba Hashimoto. Dochodzi do niej, gdy układ odpornościowy zaatakuje tarczycę, wywołując jej stan zapalny i niszcząc tkanki.
Jeśli choroba ma łagodny przebieg, może nie dawać żadnych wyraźnych objawów. W zaawansowanej postaci występuje zwykle wole (przejściowo) oraz objawy niedoczynności tarczycy. Choroby Hashimoto nie można wyleczyć, można ją jednak dobrze kontrolować. Jeśli tarczyca funkcjonuje bez większych zakłóceń, wystarczy robić regularne badania – zwykle co kwartał lub co pół roku. Przy zaawansowanej niedoczynności przyjmuje się leki uzupełniające poziom hormonów.
Tarczyca na testach
By stwierdzić wole, wystarczy spojrzeć na szyję – rozrośnięta tarczyca nienaturalnie zwiększa jej obwód. Żeby zdiagnozować niedoczynność lub nadczynność tarczycy, trzeba przede wszystkim badać krew, a konkretnie poziom:
► FT3, FT4 – to tzw. wolne frakcje hormonów tarczycy, tyroksyny i trójjodotyroniny;
► TSH – skrótem tym określa się tyreotropinę – hormon produkowany przez przysadkę mózgową. TSH informuje tarczycę, kiedy powinna wytwarzać hormony i w jakiej ilości.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
