Przewlekle chorzy, jak również osoby pod opieką hospicjum nierzadko wymagają podaży leków przeciwbólowych. Podawane są one różnymi drogami – doustną, domięśniową, doodbytniczą, dożylną, jak również podskórną i w formie plastrów transdermalnych. Wszystkie z tych sposobów mają swoje mocne i słabe strony. W zależności od indywidualnych zaleceń i oczekiwań, wybierana jest najdogodniejsza droga podania leku. Często odbywa się to drogą wstrzyknięcia podskórnego, za pomocą cienkiej igiełki, typu „Motylek”. Jest to tzw. system Butterfly.
Fot. Depositphotos
Drogę podskórną podawania leku, wybiera się w przypadku:
- nudności i wymiotów,
- problemów z połykaniem,
- zaburzeń wchłaniania z przewodu pokarmowego,
- chorych nieprzytomnych,
- na własną prośbę.
"Motylek" to cienka, metalowa igłą od której na jednym końcu odchodzą dwa ,,skrzydełka’’ i drenik (giętka rurka) zakończona zatyczką. ,,Skrzydełka” tej igły złożone razem ułatwiają jej wkłucie pod skórę, rozłożone – umożliwiają jej przytwierdzenie do powłok skórnych, za pomocą przylepca. Taka igła może być zakładana na dłuższy okres czasu – tygodnia, dwóch, a nawet trzech (7-14-21 dni) – ale u niektórych zachodzi potrzeba codziennej wymiany.
Zalecanym miejscem wkłucia jest okolica podobojczykowa (obszar skóry pod kością obojczykową) lub nadbrzusze (okolica nad brzuchem). Motylek wkłuwany jest prostopadle do długiej osi ciała (linii dzielącej ciało na pół), ze zwróceniem uwagi, by igła nie opierała się o obojczyk i żebra. Miejscem wkłucia może być również okolica ranienia lub uda, gdy stwierdzono przeciwwskazania do założenia „motylka” w miejscu typowym. Do takich przeciwwskazań zaliczamy przykładowo: owrzodzenia skóry, wyniszczenie, wychudzenie, niską masę ciała, zmiany zapalne skóry, bliznowce, mnogie znamiona, naczyniaki.
Założenie takiego systemu wymaga akceptacji ze strony chorego i jego rodziny, gdyż niejednokrotnie to opiekun chorego będzie podawał leki przez taką igłę. Założenie „motylka” ogranicza liczbę wkłuć u chorego, a tym samym interwencji personelu medycznego. Przez „motylek” można podawać leki metodą ciągłego wlewu, bądź w dawce jednorazowej. Do wlewów wykorzystywane są tzw. pompy strzykawkowe.
Trzeba pamiętać, aby „motylek” był przytwierdzony do skóry za pomocą opatrunku samoprzylepnego, a jego dren zawsze był wypełniony określonym płynem, np. solą fizjologiczną. Dren powinien być również przymocowany plastrem, po uprzednim zawinięciu go w pętelkę (co stabilizuje „motylka”).
Jak podać lek do „motylka”?
• Myjemy ręce wodą z mydłem i zakładamy rękawiczki.
• Nabieramy lek do strzykawki, montując wcześniej na niej igłę – według wskazówek lekarza i pielęgniarki. Po nabraniu leku zdejmujemy igłę i ją wyrzucamy do pojemnika twardościennego, a strzykawke zabezpieczamy nową igłą (nie zdejmując z niej osłonki).
• Nabieramy do drugiej strzykawki soli fizjologicznej (w zależności od zalecenia na opakowaniu „motylka” – zwykle kilka mililitrów), do przepłukania drenu z leku i jednoczesnego wypełnienia drenu. Usuwamy igłę ze strzykawki i wyrzucamy do opakowania twardościennego i zabezpieczamy strzykawkę nową igłą.
• Przed podaniem leku, zdejmujemy igłę ze strzykawki z lekiem i wyrzucamy ją do pojemnika twardościennego.
• Usuwamy powietrze ze strzykawki, naciskając lekko jej tłokiem. (Strzykawkę trzymamy skierowaną cylindrem do góry).
• Chwytamy końcówkę drenu motylka i otwieramy ją.
• Przyłączamy strzykawkę i powoli podajemy lek. Maksymalnie jednorazowo można podać 4ml roztworu leku – wliczając w to objętość, która znajdowała się w dreniku.
• Obserwujemy reakcję chorego na lek (samopoczucie, obrzęk, zaczerwienienie skóry, wypływanie leku pod opatrunkiem).
• Odpinamy strzykawkę, którą podawaliśmy lek i wyrzucamy ją do specjalnego pojemnika.
• Zdejmujemy igłę ze strzykawki z solą fizjologiczną i wyrzucamy igłę do pojemnika twardościennego.
• Podpinamy strzykawkę ze solą do końcówki drenu i podajemy określoną objętość płynu, by „przepchnąć lek pod skórę” i wypełnić roztworem soli drenik.
• Odpinamy strzykawkę, zamykamy końcówkę.
Podawanie leku przez „motylek”
Po podaniu leku, przez niedługi czas może utrzymywać się mały obrzęk nad wkłuciem. Dawki ze strzykawki podajemy zwykle co kilka, kilkanaście godzin, w zależności od rodzaju rozpuszczonego leku w określonej objętości rozpuszczalnika do leków np. sól fizjologiczna, woda do wstrzyknięć. Jeśli podajemy leki przeciwbólowe, wówczas ustalamy konkretne godziny podawania leków, np. 7:00-11:00-15:00-19:00-23:00-3:00.
Jeżeli leki są podawane w ciągłym wlewie podskórnym, wówczas do strzykawki 10 lub 20 ml nabieramy dawki leków na całą dobę, a kiedy trzeba, rozcieńczamy je zalecanym rozpuszczalnikiem. Tak przygotowaną strzykawkę podpinamy do osobnego drenu, który wypełniamy roztworem, a następnie przytwierdzamy do dreniku od „motylka”.
Do przygotowywania leków i ich podawania zawsze używamy nowych igieł, strzykawek i drenów, by nie dopuścić do zakażenia.
Uwaga!
Jeśli zauważysz podczas podawania leku przez „motylek”:
- że Twój bliski odczuwa ból podczas podawania leku,
- odczyn zapalny w miejscu wkłucia (zaczerwienienie, ucieplenie skóry i obrzęk),
- niedrożność igły (trudność w podawaniu leku - opór),
- krwiaka, ropnia, odmę podskórną (trzeszczące pod wpływem ucisku „opuchnięcie” skóry),
zgłoś ten problem zajmującemu się Wami lekarzem i pielęgniarce. Konieczne będzie usunięcie „motylka” i założenie (lub nie) nowego. Chory może również sam poprosić o zmianę miejsca wkłucia.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
