Ćwiczenia po endoprotezie biodra dobiera terapeuta, a pacjent może je wykonywać samodzielnie w domu. Ważne jest, aby pamiętać o ograniczeniach, jakie wymusza wstawienie endoprotezy – obowiązują one zarówno podczas ćwiczeń jak i w codziennym życiu. Regularne wykonywanie zaleconych zadań ruchowych jest warunkiem powrotu do niemal pełnej sprawności i życia bez bólu.
Pamiętaj, że niżej opisujemy etapy i czas ich trwania, ale to nie musi być regułą. Dobór ćwiczeń oraz tempo rehablilitacji i fizjoterapii powinien ustalić specjalista.
Spis treści:
- Kiedy można zacząć ćwiczenia po endoprotezie biodra?
- Zasady ćwiczeń po endoprotezie biodra
- Ćwiczenia po endoprotezie biodra – etap I
- Etap II ćwiczeń po endoprotezie biodra
- Ćwiczenia po endoprotezie biodra – etap III
- Ćwiczenia po endoprotezie biodra – etap IV
- Jakie sporty po endoprotezie biodra?
Kiedy można zacząć ćwiczenia po endoprotezie biodra?
Tak naprawdę ćwiczenia rozpoczyna się od razu po operacji, jeszcze podczas pobytu w szpitalu. Oczywiście początkowo są to delikatne ćwiczenia, których celem jest utrzymanie ruchomości, poprawa krążenia krwi i działanie przeciwobrzękowe. Ten etap trwa zwykle kilka pierwszych dni po operacji.
Pierwszą dobę po zabiegu pacjent musi pozostać w łóżku. W następnych dniach, po konsultacji lekarskiej, chory rozpoczyna rehabilitację pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. Przed ćwiczeniami pacjent otrzymuje leki przeciwbólowe. Początkowo rehabilitacja polega na nauce siadania i kładzenia się do łóżka. Następnie chory uczony jest poruszania się za pomocą dwóch kul łokciowych.
Po powrocie do domu rozpoczyna się drugi etap, trwający zwykle ok. 6 tygodni. W tym czasie rozpoczyna się ćwiczenia wzmacniające mięśnie, stymulujące czucie głębokie, poprawiające wytrzymałość, pomagające odzyskać niezbędne zakresy ruchu oraz ćwiczenia prawidłowego chodu.
Po wyjściu ze szpitala pacjent może wykonywać ćwiczenia samodzielnie lub pod okiem rehabilitanta.
Etap trzeci rozpoczyna się po ok. 6 tygodniach od wypisu ze szpitala i trwa do ok. 12 tygodnia. Celem tej fazy ćwiczeń po endoprotezie biodra jest odzyskanie pełnej siły mięśni i powrót do normalnej, codziennej aktywności.
Po upływie 12 tygodni może nastąpić ostatni, czwarty etap usprawniania. Celem jest uzyskanie maksymalnej dostępnej sprawności i powrót do rekreacyjnej aktywności fizycznej. Na tym etapie ćwiczenia po endoprotezie stawu biodrowego obejmują pracę nad zakresem ruchu, siłą mięśni, ich wytrzymałością i przygotowanie do powrotu do aktywności sportowych.
Zasady ćwiczeń po endoprotezie biodra
Poniższe zasady obowiązują nie tylko podczas ćwiczeń, ale cały czas. Ich celem jest zapobieganie wysunięciu się główki endoprotezy z panewki (zwichnięciu protezy):
- zakaz zginania biodra więcej niż do 90 stopni,
- zakaz rotowania uda do wewnątrz,
- całkowite ograniczenie przywodzenia uda bardziej niż do ustawienia neutralnego,
- zakaz rotowania uda na zewnątrz,
- zakaz wykonywania wymachów operowaną nogą,
- niemożność cofania nogi za tułów,
- zakaz leżenia całkiem płasko na plecach,
- niemożność leżenia na brzuchu.
Nie wszystkie te zakazy będą obowiązywały przez cały czas rehabilitacji, ale w pierwszych dniach i na pierwszych etapach rehabilitacji koniecznie należy ich przestrzegać.
Niewskazane jest też:
- Leżenie na boku w pierwszych tygodniach po zabiegu – aby uniknąć ryzyka zwichnięcia stawu należy włożyć między nogi poduszkę, tak aby kolana były od siebie jak najbardziej oddalone.
- Zakładanie nogi na nogę i krzyżowanie nóg.
- Siedzenie na brzegu krzesła.
- Korzystanie z wanny w pierwszych tygodniach po operacji.
- Siadanie na niskich krzesłach.
- Noszenie ciężarów.
- Zginanie nogi w stawie biodrowym ponad 90º.
- Prowadzenie samochodu w pierwszych miesiącach po zabiegu.
Po zabiegu pacjent powinien:
- Nosić wygodne obuwie na płaskim obcasie.
- Korzystać z podwyższonej deski sedesowej w pierwszych tygodniach po zabiegu.
- Korzystać z wysokich krzeseł i foteli.
- Spać na plecach w pierwszych miesiącach po operacji.
- Używać kabiny prysznicowej zamiast wanny.
- Schylać się z należytą ostrożnością, pamiętając o ugięciu kolan.
- Każdy ból i wątpliwości niezwłocznie zgłaszać lekarzowi.
Ćwiczenia po endoprotezie biodra – etap I
Celem ćwiczeń w pierwszych dniach po endoprotezoplastyce biodra jest łagodzenie bólu i obrzęku, rozpoczęcie przywracania ruchomości biodra, aktywacja mięśni operowanej nogi i przygotowanie do wykonywania podstawowych czynności.
Zwykle należy ćwiczyć 3-5 razy dziennie, wykonując po 10 powtórzeń każdego ćwiczenia. Po ćwiczeniach należy zrobić zimny okład na 10-20 minut.
Ćwiczenia na poprawę zakresu ruchu:
- zginanie nogi z przesuwaniem pięty po łóżku,
- odwodzenie biodra z odciążeniem,
- prostowanie i zginanie nogi w kostce,
- delikatne ruchy rotacji biodra na zewnątrz i powrót do pozycji neutralnej.
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie:
- napinanie mięśnia czworogłowego (ćwiczenia izometryczne),
- napinanie pośladków i tyłów ud,
- odwodzenie i przywodzenie uda w lekkiej rotacji zewnętrznej,
- prostowanie kolana na siedząco,
- prostowanie kolana na leżąco z wałkiem pod kolanem,
- zginanie biodra na siedząco.
Ćwiczenia mobilności:
- zmiana pozycji w obrębie łóżka,
- wstawanie z łóżka,
- chodzenie po płaskim podłożu,
- chodzenie po schodach.
fot. Ćwiczenia po endoprotezie biodra faza I i II/ Adobe Stock, 24K-Production
Etap II ćwiczeń po endoprotezie biodra
Celem w drugim etapie ćwiczeń po endoprotezie biodra jest dalsze usprawnianie operowanej nogi oraz przejście od chodzenia z dwiema kulami lub chodzikiem do chodzenia z jedną kulą, a następnie bez niej. Cały czas obowiązują zakazy wspomniane powyżej dotyczące wykonywania wskazanych tam ruchów.
Aby szybko odzyskiwać sprawność, najlepiej jest ćwiczyć 3 razy dziennie, wykonując po 10-20 powtórzeń każdego ćwiczenia. Ćwiczenia rozciągające wykonuje się po 3 razy, utrzymując pozycje rozciągające przez 30 sekund. Można też już rozpocząć jazdę na rowerze stacjonarnym, zaczynając od 5-10 minut dziennie.
Ćwiczenia na poprawę zakresu ruchu: kontynuuje się ćwiczenia, które wykonywano w pierwszym etapie.
Ćwiczenia rozciągające:
- stretching tyłu uda,
- stretching mięśnia czworogłowego,
- rozciąganie mięśni łydki.
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie:
- kontynuacja wykonywania napięć mięśni przodu i tyłu uda oraz pośladka,
- kontynuacja wyprostów kolana na siedząco,
- kontynuacja zginania biodra na siedząco,
- unoszenie bioder na leżąco ze zgiętymi nogami,
- zginanie, prostowanie, odwodzenie i przywodzenie nogi na stojąco.
Pod koniec tej fazy pacjent zaczyna robić miniprzysiady i miniwypady na stojąco.
Ćwiczenia czucia głębokiego:
- przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę na stojąco,
- stanie na jednej nodze.
Ćwiczenia mobilności:
- ćwiczenia prawidłowego chodu z kulami, potem z kulą i wreszcie bez niej,
- ćwiczenia chodzenia po schodach z kulami, potem z kulą i w końcu bez niej.
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie:
- te same ćwiczenia co w poprzedniej fazie, ale zwiększa się obciążenie,
- można rozpocząć trening na maszynach siłowych z odpowiednio dobranym obciążeniem (leg press, prostowanie i zginanie kolana).
- ćwiczenia kontroli ruchu prostowania biodra i kolana z obciążeniem (trening ekscentryczny).
Ćwiczenia po endoprotezie biodra – etap III
W dalszym ciągu obowiązują zakazy wspomniane wyżej dotyczące ruchów, których należy unikać, w szczególności: przywodzenia i rotacji. Należy unikać dużych obciążeń i ruchów związanych z obracaniem się na stojąco wokół własnej osi.
W dalszym ciągu dobrze jest ćwiczyć od 3 do 5 razy dziennie, wykonując na tym etapie 2-3 serie każdego ćwiczenia po 15-20 powtórzeń. Można też już spacerować 2-3 razy w tygodniu po 20 minut lub wydłużyć do 20 minut czas spędzany na rowerze stacjonarnym.
Ćwiczenia na poprawę zakresu ruchu: kontynuacja ćwiczeń mobilności z poprzednich faz aż do uzyskania prawidłowego, pożądanego zakresu ruchu.
Ćwiczenia czucia głębokiego:
- stawanie na jednej nodze,
- utrzymywanie równowagi na niestabilnym podłożu,
- poprawa sprawności w ruchu lokomocji (chodzenie tyłem, bokiem).
fot. Ćwiczenia po endoprotezie biodra faza III/ Adobe Stock, Robert Kneschke
Ćwiczenia po endoprotezie biodra – etap IV
Na tym etapie pacjent jest już na tyle sprawny, że może normalnie funkcjonować w codziennym życiu. Ćwiczenia mają za zadanie doprowadzić operowaną nogę do możliwie najlepszej sprawności, zarówno jeśli chodzi o zakres ruchu, jak i siłę mięśni oraz wytrzymałość i sprawność ogólną.
Najczęściej pacjent wykonuje znane mu już ćwiczenia, ale robi je z większym obciążeniem. Jeśli chce wrócić do rekreacyjnego uprawiania sportów, powinien się do tego przygotować poprzez ćwiczenia dobrane do aktywności, jakie chce uprawiać. Dlatego dobór następuje indywidualnie po konsultacji z terapeutą.
Ogólne zalecenia mówią o tym, aby ćwiczyć 3-5 razy w tygodniu, wykonując 2-3 serie każdego ćwiczenia po 10-15 powtórzeń. Trening wytrzymałości obejmuje np. spacery 3 razy w tygodniu po 30-45 minut.
Nadal obowiązują pewne zakazy, jeśli chodzi o ruch w operowanym biodrze, ale to, które z nich będą obowiązywały już zawsze, decyduje lekarz. Najczęściej chodzi o ruch dużego zgięcia biodra, przywodzenia bardziej niż do ustawienia neutralnego oraz ruch rotacji wewnętrznej uda.
Jakie sporty po endoprotezie biodra?
Po odbyciu rehabilitacji, pacjent może po zacząć wracać do następujących sportów i aktywności:
- marsz,
- nordic walking,
- chodzenie po górach,
- golf,
- pływanie,
- jazda na rowerze,
- kręgle,
- siłownia,
- aerobik bez podskoków,
- pilates,
- taniec,
- wiosłowanie,
- narciarstwo biegowe,
- narciarstwo zjazdowe (o ile wcześnie dobrze jeździł na nartach),
- łyżwiarstwo i łyżworolki (o ile wcześnie dobrze jeździł na łyżwach czy rolkach).
Sporty i aktywności zakazane po endoprotezie biodra:
- tenis, zwłaszcza gra singlowa,
- squash,
- bieganie,
- snowboard,
- sporty walki,
- piłka ręczna,
- aerobik z podskokami
Artykuł pierwotnie opublikowano 22.10.2010.
Czytaj także:
Skuteczne ćwiczenia na biodra, które można robić w domu
Proste ćwiczenia rozciągające dla początkujących
Przyczyny bólu biodra i jak sobie z nim radzić
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
