Wyroby uciskowe, które wywierają ciśnienie w okolicy kostki mniejsze niż 18 mm Hg klasyfikowane są jako zachowawcze lub spoczynkowe. Natomiast kiedy ucisk w okolicy kostki jest większy niż 18 mm Hg, to wyroby te są terapeutyczne. Pończochy uciskowe określane są jako wyroby o stopniowanym ucisku. Wywierają ucisk zmniejszający się od dystalnych do proksymalnych części kończyny, wynoszący 100% ucisku w okolicy kostki, 70% na goleni i 40% na udzie.
W zależności od ciśnienia wywieranego w okolicy kostki wyroby uciskowe klasyfikowane są w cztery klasy:
- I klasa ucisku – 18-21 mm Hg,
- II klasa ucisku – 25-32 mm Hg,
- III klasa ucisku – 35-45 mmHg,
- IV klasa ucisku powyżej 60 mm Hg,
W jakich dolegliwościach stosuje się I klasę ucisku?
Wybór odpowiedniego produktu zależy od potrzeb chorego oraz od wskazań lekarskich, a podane powyżej wartości ciśnień odnoszą się do ciśnienia wywieranego na poziomie kostek (patrz rycina 2).
Pierwszy stopień ucisku zalecany jest u chorych z ryzykiem rozwoju patologii żylnej – czynniki genetyczne, stojący lub siedzący tryb życia, bolesność oraz uczucie ciężkości kończyn, teleangiektazje, ponadto w profilaktyce zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych u chorych z grupy ryzyka, w tym w okresie okołooperacyjnym. Wyroby w pierwszym stopniu ucisku stosowane są również w przypadkach niewielkich żylaków oraz u chorych z łagodnymi objawami choroby żylnej.
Dla kogo jest drugi stopień kompresji?
Drugi stopień kompresji stosuje się w niewydolności żylnej spowodowanej patologią układu powierzchownego i głębokiego. Wyroby w drugim stopniu ucisku zaleca się u chorych po zabiegach operacyjnych oraz po skleroterapii. Znajdują również zastosowanie w leczeniu zakrzepicy żylnej żył głębokich oraz zapaleniu zakrzepowym żył powierzchownych, jak również stanowią podstawę leczenia zachowawczego owrzodzeń żylnych goleni. Należy je również stosować u kobiet w ciąży z żylakami bez obrzęków kończyn.
Rycina 2. Wyroby kompresyjne w czterech klasach ucisku/ Wydawnictwo Continuo
W jakich dolegliwościach stosuje się III klasę ucisku?
Trzecia klasa ucisku stosowana jest w leczeniu obrzęku limfatycznego o charakterze odwracalnym po kompleksowym leczeniu fizykalnym, w niektórych zaawansowanych postaciach niewydolności żylnej oraz u kobiet w ciąży z zaawansowanymi żylakami i obrzękiem kończyn.
IV klasa ucisku – najwyższy stopień kompresjoterapii
Wyroby uciskowe czwartej klasy ucisku znajdują zastosowanie w leczeniu obrzęku limfatycznego o charakterze nieodwracalnym oraz w zaawansowanym zespole pozakrzepowym.
Czy pończochy uciskowe są skuteczne?
Rycina 3. Miejsca pomiarów kończyny i tabela rozmiarów gotowych wyrobów uciskowych/ Wydawnictwo Continuo
Jak dobrać pończochy lub podkolanówki uciskowe?
Warunkiem prawidłowego doboru rozmiaru pończochy czy podkolanówki jest dokładny pomiar kończyny na różnych jej poziomach (patrz rycina 3). Pomiar powinien być wykonywany najlepiej bezpośrednio po nocnym odpoczynku w pozycji z lekko uniesionymi kończynami. W przypadku konieczności dotarcia do miejsca dokonywania pomiarów, kończyny dolne należy zabandażować opaskami elastycznymi.
Wyroby kompresyjne dobiera i zapisuje na specjalnej recepcie lekarz lub przeszkolona pielęgniarka. Niezbędnych pomiarów długości i obwodów kończyn w celu odpowiedniego doboru rozmiaru wyrobu uciskowego dokonuje specjalnie przeszkolona osoba w punkcie sprzedaży.
Wymagane pomiary to obwód kończyny tuż powyżej kostki, obwód w połowie łydki, poniżej kolana, w połowie uda oraz około 5 cm poniżej krocza. Ponadto niezbędny jest obwód bioder i obwód talii. Długość kończyny mierzona jest od podeszwy do określonych punktów w zależności od dobieranego wyrobu uciskowego (patrz rycina 3).
Rycina 4. Urządzenia ułatwiające zakładanie wyrobów uciskowych/ Wydawnictwo Continuo
Dlaczego tak ważny jest prawidłowy dobór podkolanówek, pończoch lub rajstop uciskowych?
Prawidłowy dobór wyrobu uciskowego gwarantuje jego właściwości profilaktyczne i terapeutyczne. Niewłaściwie dobrany wyrób nie tylko nie będzie leczył, lecz może szkodzić choremu. Taka sytuacja może zniechęcić pacjenta do stosowania wyrobów uciskowych.
Wyroby uciskowe szczególnie o wyższych stopniach kompresji może być trudno zakładać zwłaszcza osobom starszym. Z myślą o tej grupie chorych opracowano pomocne urządzenia ułatwiające zakładanie wyrobów kompresyjnych. Większość producentów dostarcza wraz z wyrobami kompresyjnymi jedwabne lub nylonowe skarpety ułatwiające poślizg wyrobu na stopie. Bardzo pomocne zwłaszcza dla uzyskania dobrego chwytu górnej części pończochy czy podkolanówki są gumowe rękawice. Producenci wyrobów uciskowych dostarczają również specjalne urządzenia, które ułatwiają nakładanie wyrobów uciskowych (patrz rycina 4).
Jak założyć opatrunek uciskowy?
Fragment książki "Kompresjoterapia – przewodnik praktyczny dla fizjoterapeutów i pielęgniarek" (Wydawnictwo Continuo, 2013); rozdział 6, Zasady doboru wyrobów uciskowych, Mariusz Kózka, Marek Kucharzewski. Publikacja za zgodą wydawcy. Tytuł, lid i śródtytuły oraz skróty wprowadzone przez redakcję.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
