Aktywacja komórek tucznych i bazofilów
U podłoża anafilaksji leży aktywacja komórek tucznych i bazofilów, które wydzielają zawarte w nich substancje, zwane mediatorami. Komórki te mogą być pobudzone na 2 sposoby:
- w mechanizmie IgE-zależnym. Mówimy wówczas o klasycznej anafilaksji. Aby do niej doszło, komórki tuczne muszą być uczulone na daną substancję, czyli antygen. Inaczej mówiąc, reakcja anafilaktyczna zachodzi nie przy pierwszym, ale przy kolejnym kontakcie z antygenem;
- w mechanizmie IgE-niezależnym. Niektóre antygeny mogą bezpośrednio, już przy pierwszym kontakcie pobudzać komórki tuczne. Takie zjawisko nazywamy reakcją anafiloidalną, czyli podobną do anafilaksji.
W praktyce rozróżnienie między tymi dwoma typami reakcji ma mniejsze znaczenie, a często nie jest nawet możliwe. Niezależnie od mechanizmu, chory odczuwa takie same dolegliwości i jest leczony w ten sam sposób.
Polecamy: Czym jest anafilaksja?
Krótki przegląd czynników wywołujących anafilaksję
- Pokarmy. Antygeny zawarte w pożywieniu są jednymi z najczęściej wywołujących reakcję o typie anafilaksji. Na liście uczulaczy czołowe miejsce zajmują orzechy, cytrusy, ryby i owoce morza, a także soja, mleko krowie i jajka. Groźne mogą być również wszelkiego rodzaju dodatki do żywności, np. substancje konserwujące lub barwniki;
- Leki. Każdy lek może wywołać reakcję anafilaktyczną. Najczęściej obserwuje się ją po antybiotykach-penicylinie, cefalosporynach, aminoglikozydach i tatracyklinie. Anafilaksję mogą wywołać także uważane za nieszkodliwe witaminy, np. witamina B1, B12 czy kwas foliowy. Reakcje anafilaktyczne opisuje się także po niesteroidowych lekach przeciwzapalnych (np. po aspirynie), lekach opioidowych i środkach stosowanych do znieczulenia;
- Środki kontrastowe. Do często uczulających należą środki kontrastowe zawierające jod, podawane dożylnie np. przed badaniem tomografii komputerowej;
- Obce białka. Zaliczają się tutaj surowice zwierzęce, albumina, hormony, enzymy oraz preparaty stosowane do odczulania. Anafilaksja może wystąpić również po szczepionkach przeciw wirusom, które były hodowane w zarodkach kurzych. Czynnikiem uczulającym jest wówczas białko jaja kurzego;
- Jady owadów. Szczególnie uczulające są jady owadów błonkoskrzydłych, np. osy i pszczoły.
Powyższa lista nie jest kompletna. Uczulić, a zatem i wywołać anafilaksję może każdy czynnik, w tym także wysiłek fizyczny, zmiana w poziomie hormonów podczas cyklu miesiączkowego albo zmiana temperatury. U 30% osób w ogóle nie udaje się uchwycić przyczyny anafilaksji. Mówi się wówczas o anafilaksji idiopatycznej.
Zobacz też: Jak postępować w przypadku anafilaksji?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
